Christopher Bruun: Forskjell mellom sideversjoner

Hopp til navigering Hopp til søk

Christopher Bruun (vis kilde)

Sideversjonen fra 8. jan. 2020 kl. 16:22

113 byte lagt til ,  8. jan. 2020
→‎Teologien
(5 mellomliggende revisjoner av samme bruker vises ikke)
Linje 10: Linje 10:


=== Familie ===
=== Familie ===
{{thumb høyre|Bruun Lina.jpg|Mora Lina Bruun, fødd Stenersen.|Etter teikning av Mathilde Lorentzen, Roma 1864.}}
{{thumb|Bruun Lina.jpg|Mora Lina Bruun, fødd Stenersen.|Etter teikning av Mathilde Lorentzen, Roma 1864.}}
{{thumb høyre|Bruun Chr Thea Peter.jpg|Christopher Bruun (ståande) og syskena Thea og Peter. Båe syskena døydde i 1865.|Ukjent}}
{{thumb|Bruun Chr Thea Peter.jpg|Christopher Bruun (ståande) og syskena Thea og Peter. Båe syskena døydde i 1865.|Ukjent}}
Christopher Bruun var son av Johan Peter Bruun (1810-1843) og hustru Hansine Nicoline Juliane Sybille (Line) fødd Stenersen (1816-1901). Faren var overrettssakførar  i Christiania. Han døydde da Christopher var fire år gammal. Allereie som barn fekk Christopher kjennskap til Grundtvigs tankar, særleg den religiøse sida ved dei, da mora var åndeleg sterkt påverka av den grundtvigianske teologen [[W.A. Wexels]].<ref>Haugen, R. 1980 side 40.</ref> Christopher hadde to sysken, Peter og Thea. Båe syskena døydde med mindre enn to års mellomrom rundt midten av 1860-åra.
Christopher Bruun var son av Johan Peter Bruun (1810-1843) og hustru Hansine Nicoline Juliane Sybille (Line) fødd Stenersen (1816-1901). Faren var overrettssakførar  i Christiania. Han døydde da Christopher var fire år gammal. Allereie som barn fekk Christopher kjennskap til Grundtvigs tankar, særleg den religiøse sida ved dei, da mora var åndeleg sterkt påverka av den grundtvigianske teologen [[Wilhelm Andreas Wexels (1797–1866)|Wilhelm Andreas Wexels]] (1797–1866).<ref>Haugen, R. 1980 side 40.</ref> Christopher hadde to sysken, Peter og Thea. Båe syskena døydde med mindre enn to års mellomrom rundt midten av 1860-åra.


I 1872 vart Christopher Bruun gift med [[Kari Skard]] (1851-1924). Ho var fødd og oppvaksen på garden [[Skard]] (Skar) i [[Øyer]]. Foreldra hennar var gardbrukarparet Ole Torsteinson Skard (1804-1886) og Mari Johannesdotter Lånke (1814-1894). Kari hadde åtte sysken, av desse er [[Johannes Skar]] og [[Matias Skard]] særleg kjende.  
I 1872 vart Christopher Bruun gift med [[Kari Skard]] (1851-1924). Ho var fødd og oppvaksen på garden [[Skard]] (Skar) i [[Øyer]]. Foreldra hennar var gardbrukarparet Ole Torsteinson Skard (1804-1886) og Mari Johannesdotter Lånke (1814-1894). Kari hadde åtte sysken, av desse er [[Johannes Skar]] og [[Matias Skard]] særleg kjende.  
Linje 35: Linje 35:
Christopher Bruun er mest kjend for folkehøgskuleverksemda si, og må seiast å ha vore den viktigaste enkeltpersonen innan den grundtvigianske og norskdomsdyrkande greina av denne rørsla. Det byrja hausten 1867 da han starta skulen på [[Romundgard]] på [[Sel]] med 20 gutar som elevar. Da hadde han tidlegare same året reist omkring i Danmark og oppsøkt folkehøgskulane til [[Kristen Kold]] i Dalum og [[Ludvig Schrøder]] i [[Askov]]. Men allereie i 1861 hadde han fått kjennskap til folkehøgskulepedagogikken, da han på eit skandinavisk møte i Christiania hadde samtalar med Schrøder og andre frontfigurar i denne rørsla. Bruun sjølv såg på Ludvig Schrøder som den mest direkte inspirator for si eiga pedagogiske verksemd.<ref>Haugen, R. 1980 side 40.</ref> Sommaren 1862 fornya han desse kontaktane under studenttoget til Lund og København. Bruun gjorde også studiereiser i Tyskland og Sveits før han starta sin eigen skule. Hans næraste medarbeidarar på Sel var [[Kristoffer Janson]], [[Kristian Kråbøl]] og syskenparet [[Christian Horne|Christian og Lina Horne]].
Christopher Bruun er mest kjend for folkehøgskuleverksemda si, og må seiast å ha vore den viktigaste enkeltpersonen innan den grundtvigianske og norskdomsdyrkande greina av denne rørsla. Det byrja hausten 1867 da han starta skulen på [[Romundgard]] på [[Sel]] med 20 gutar som elevar. Da hadde han tidlegare same året reist omkring i Danmark og oppsøkt folkehøgskulane til [[Kristen Kold]] i Dalum og [[Ludvig Schrøder]] i [[Askov]]. Men allereie i 1861 hadde han fått kjennskap til folkehøgskulepedagogikken, da han på eit skandinavisk møte i Christiania hadde samtalar med Schrøder og andre frontfigurar i denne rørsla. Bruun sjølv såg på Ludvig Schrøder som den mest direkte inspirator for si eiga pedagogiske verksemd.<ref>Haugen, R. 1980 side 40.</ref> Sommaren 1862 fornya han desse kontaktane under studenttoget til Lund og København. Bruun gjorde også studiereiser i Tyskland og Sveits før han starta sin eigen skule. Hans næraste medarbeidarar på Sel var [[Kristoffer Janson]], [[Kristian Kråbøl]] og syskenparet [[Christian Horne|Christian og Lina Horne]].
   
   
Etter eit par år vart det spørsmål om å flytte skulen. Det kom seg truleg både av at det var lite eigna lokale på Romundgard, og at Sel låg etter måten avsides til. [[Ringebu]] var Bruuns fyrsteval som ny skulestad. Men etter sterke oppmodingar frå mellom andre gausdølen [[Per Bø]], vart skulen lagd til Østre Gausdal hausten 1871. Den heldt fyrst til på garden [[Fykse]]. Frå hausten 1874 hadde skulen tilhald på Bø, men allereie sommaren 1875 kunne den flytte inn i eige, nybygd skulehus som fekk det symbolladde namnet [[Vonheim]]. Bruun kjøpte og busette seg på garden [[Halvorslia]] der i nærleiken.
Etter eit par år vart det spørsmål om å flytte skulen. Det kom seg truleg både av at det var lite eigna lokale på Romundgard, og at Sel låg etter måten avsides til. [[Ringebu]] var Bruuns fyrsteval som ny skulestad. Men etter sterke oppmodingar frå mellom andre gausdølen [[Per Bø]], vart skulen lagd til Østre Gausdal hausten 1871. Den heldt fyrst til på garden [[Fykse]]. Frå hausten 1874 hadde skulen tilhald på Bø, men allereie sommaren 1875 kunne den flytte inn i eige, nybygd skulehus som fekk det symbolladde namnet [[Vonheim folkehøgskole|Vonheim]]. Bruun kjøpte og busette seg på garden [[Halvorslia]] der i nærleiken.
{{thumb høyre|Bruun Chr Haldorslia.jpg|Bruun-familien i heimen Halvorslia i Gausdal. Lina Bruun, mor til Christopher Bruun, sit mellom han og kona hans Kari Skard.|Ukjent}}
{{thumb høyre|Bruun Chr Haldorslia.jpg|Bruun-familien i heimen Halvorslia i Gausdal. Lina Bruun, mor til Christopher Bruun, sit mellom han og kona hans Kari Skard.|Ukjent}}
Christopher Bruuns folkehøgskule gjorde Østre Gausdal til eit kultursentrum. Kristoffer Janson med familie bygde seg hus og budde der i mange år. Andre lærarar på skulen slo seg også ned der permanent eller for kortare eller lengre periodar, såleis [[Ivar Blekastad]], [[Matias Skard]], [[Fritz Hansen]], [[Ingvar Bøhn]], [[Olav Åsmundstad]] og andre. Dette miljøet var også ein hovudgrunn til at [[Bjørnstjerne Bjørnson]] kjøpte [[Aulestad]] og busette seg i Gausdal. Men etter få år kom det til eit høglydt ideologisk og politisk brot mellom Bruun og Bjørnson. Det botna både i Bjørnsons aversjon mot Bruuns puritanisme i teologi og livsstil, og i politisk usemje, der Bjørnson representerte den radikale og Bruun den moderate fløya av venstrerørsla. Bjørnson la ikkje fingrane mellom da han i 1877 sa seg lei av «langhårede, rød-skæggede, tungt bestøvlede, vadmelskledte pietister og dydsapostler.»<ref>Her sitert etter Styve, G.B. 2004 side 11.</ref>
Christopher Bruuns folkehøgskule gjorde Østre Gausdal til eit kultursentrum. Kristoffer Janson med familie bygde seg hus og budde der i mange år. Andre lærarar på skulen slo seg også ned der permanent eller for kortare eller lengre periodar, såleis [[Ivar Blekastad]], [[Matias Skard]], [[Frits Hansen]], [[Ingvar Bøhn]], [[Olav Åsmundstad]] og andre. Dette miljøet var også ein hovudgrunn til at [[Bjørnstjerne Bjørnson]] kjøpte [[Aulestad]] og busette seg i Gausdal. Men etter få år kom det til eit høglydt ideologisk og politisk brot mellom Bruun og Bjørnson. Det botna både i Bjørnsons aversjon mot Bruuns puritanisme i teologi og livsstil, og i politisk usemje, der Bjørnson representerte den radikale og Bruun den moderate fløya av venstrerørsla. Bjørnson la ikkje fingrane mellom da han i 1877 sa seg lei av «langhårede, rød-skæggede, tungt bestøvlede, vadmelskledte pietister og dydsapostler.»<ref>Her sitert etter Styve, G.B. 2004 side 11.</ref>


Utover i 1880-åra overlet Bruun mykje av verksemda ved skulen til medarbeidarane. Sjølv brukte han meir tid på foredrags- og publikasjonsverksemd og på sitt politiske engasjement. I åra 1884-1889 gav han ut tidsskriftet [[For frisindet Christendom]].
Utover i 1880-åra overlet Bruun mykje av verksemda ved skulen til medarbeidarane. Sjølv brukte han meir tid på foredrags- og publikasjonsverksemd og på sitt politiske engasjement. I åra 1884-1889 gav han ut tidsskriftet [[For frisindet Christendom]].
Linje 43: Linje 43:
=== Prest i Kristiania ===
=== Prest i Kristiania ===
{{thumb høyre|Christopher Bruun.jpg|Christopher Bruun som prest i Kristiania.|[[Anders Beer Wilse]]}}
{{thumb høyre|Christopher Bruun.jpg|Christopher Bruun som prest i Kristiania.|[[Anders Beer Wilse]]}}
I 1893 flytta Bruun og familien til Kristiania. Han var fyrst residerande kapellan og frå 1898 sokneprest ved [[Johannes menighet (Oslo)|Johannes menighet]], som omfatta utprega arbeidarstrok som [[Pipervika]] og [[Ruseløkka]]. Bruun kombinerte prestegjerninga med politisk arbeid og anna samfunnsverksemd. Same året som han flytta til Kristiania, grunnla han saman med [[Thorvald Klaveness]] tidsskriftet ''For kirke og kultur''. Det vart eit talerøyr for kristent samfunnsengasjement. Bruun var medredaktør fram til 1908.
I 1893 flytta Bruun og familien til Kristiania. Han var fyrst residerande kapellan og frå 1898 sokneprest ved [[Johannes menighet (Oslo)|Johannes menighet]], som omfatta utprega arbeidarstrok som [[Pipervika]] og [[Ruseløkka]]. Bruun kombinerte prestegjerninga med politisk arbeid og anna samfunnsverksemd. Same året som han flytta til Kristiania, grunnla han saman med [[Thorvald_Klaveness (1844–1915)|Thorvald Klaveness]]' tidsskriftet ''For kirke og kultur''. Det vart eit talerøyr for kristent samfunnsengasjement. Bruun var medredaktør fram til 1908.


Det same året som han flytta til Kristiania, 1893, stifta Bruun partiet Centrum. Det var ei austlandsk venstreavskaling som i mange hovudsaker var på linje med det vestlandsdominerte [[Moderate Venstre]] frå 1888.
Det same året som han flytta til Kristiania, 1893, stifta Bruun partiet Centrum. Det var ei austlandsk venstreavskaling som i mange hovudsaker var på linje med det vestlandsdominerte [[Moderate Venstre]] frå 1888.
Linje 91: Linje 91:
:«Man tænker sig ham næsten som en kvinde. Men Jesus var en ''mand''. Aa, for en ''mand'' han var. Man stirrer saa længe paa "det Guds Lam", at man glemmer, at han lige saa vel var "Løven af Juda".» <ref>[http://www.nb.no/nbsok/nb/e88391f2622cfd56575b4f0d9093148a.nbdigital;jsessionid=7E748C5E37AEA1B00C04FE9C1D336CCB.nbdigital2?lang=en#39 Bruun, Chr. 1897 side 34]</ref>  
:«Man tænker sig ham næsten som en kvinde. Men Jesus var en ''mand''. Aa, for en ''mand'' han var. Man stirrer saa længe paa "det Guds Lam", at man glemmer, at han lige saa vel var "Løven af Juda".» <ref>[http://www.nb.no/nbsok/nb/e88391f2622cfd56575b4f0d9093148a.nbdigital;jsessionid=7E748C5E37AEA1B00C04FE9C1D336CCB.nbdigital2?lang=en#39 Bruun, Chr. 1897 side 34]</ref>  


Bruuns tankar om kristendom og forsvarssak vann gjenklang i mange venstrenasjonalistars sterke engasjement for folkevæpning. I 1930-åra gav dette seg utslag til dømes i at framståande norskdomsmenn som [[Lars Eskeland]] og [[Nikolaus Gjelsvik]] støtta opp om [[Nordisk folkereisning]] og [[Norges Leidangs Lag]] fyrst på 1930-talet.<ref>Borgersrud, L. 2010 side135-140, 191-194. 211. Dahl, H.F. 1991, side 158-162, 208-209, 245-246, 407-409. Hosar, H.P. 2000 side 239jf. Løkensgard Hoel, O. 2011 t.d. side 302-309.</ref> Eit ekko av Bruuns tale om Guds lam og Juda løve, finn ein i venstremilitaristen major [[Einar Sagen]]s ord frå 1946: «Eg vonar at det norske folket i tide vil leggja seg Jesu ord paa hjarta: "Han som hev kyrtel han selje denne og kaupe eit sverd." Luc: 22,36. Jesus var eit mannfolk. Han var ingen avvæpningssaud, som visse folk vil gjera han til.»<ref>[http://urn.nb.no/URN:NBN:no-nb_digibok_2008041704021#89  Noregs undergang og atterreising, Oslo 1945 side 89.]
Bruuns tankar om kristendom og forsvarssak vann gjenklang i mange venstrenasjonalistars sterke engasjement for folkevæpning. I 1930-åra gav dette seg utslag til dømes i at framståande norskdomsmenn som [[Lars Eskeland]] og [[Nikolaus Gjelsvik]] støtta opp om [[Nordisk Folkereisning i Norge]] og [[Norges Leidangs Lag]] fyrst på 1930-talet.<ref>Borgersrud, L. 2010 side135-140, 191-194. 211. Dahl, H.F. 1991, side 158-162, 208-209, 245-246, 407-409. Hosar, H.P. 2000 side 239jf. Løkensgard Hoel, O. 2011 t.d. side 302-309.</ref> Eit ekko av Bruuns tale om Guds lam og Juda løve, finn ein i venstremilitaristen major [[Einar Sagen]]s ord frå 1946: «Eg vonar at det norske folket i tide vil leggja seg Jesu ord paa hjarta: "Han som hev kyrtel han selje denne og kaupe eit sverd." Luc: 22,36. Jesus var eit mannfolk. Han var ingen avvæpningssaud, som visse folk vil gjera han til.»<ref>[http://urn.nb.no/URN:NBN:no-nb_digibok_2008041704021#89  Noregs undergang og atterreising, Oslo 1945 side 89.]
</ref>
</ref>


Pål Giørtz (PaulVIF)
Skribenter
95 108

redigeringer

Hentet fra «https://lokalhistoriewiki.no/wiki/Spesial:Mobildiff/1314009...1365746»

Navigasjonsmeny