Veiledere, Administratorer, Skribenter
7 184
redigeringer
Den gamle villreinfangsten: Forskjell mellom sideversjoner
Hopp til navigering
Hopp til søk
→Bilde av minne etter den gamle villreinfangsten
(→Litteratur: oppdat) |
|||
| (4 mellomliggende revisjoner av samme bruker vises ikke) | |||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
<onlyinclude>{{thumb|Gravdalen anlegg4.JPG|Døme på villreinfangstanlegg [[Fangstanlegga i Gravdalen, Vågå|Gravdalen i Vågå]]. I framgrunnen ser vi to mura fangstgroper med ledegjerde. I søkket ned mot åa i bakgrunnen ei grop til og kjøtlager.|[[Bruker:Arnfinn Kjelland|Arnfinn Kjelland]] (2014)}} | <onlyinclude>{{thumb|Gravdalen anlegg4.JPG|Døme på villreinfangstanlegg [[Fangstanlegga i Gravdalen, Vågå|Gravdalen i Vågå]]. I framgrunnen ser vi to mura fangstgroper med ledegjerde. I søkket ned mot åa i bakgrunnen ei grop til og kjøtlager.|[[Bruker:Arnfinn Kjelland|Arnfinn Kjelland]] (2014)}} | ||
'''[[Den gamle villreinfangsten]]''' kan nyttast som fellesnemning på ei utgamal verksemd i | '''[[Den gamle villreinfangsten]]''' kan nyttast som fellesnemning på ei utgamal verksemd i sørnorske høgfjellsområde. Sjå om [[Jakt på villrein i Reisadalen|liknande verksemd u Finnmark]]. | ||
Ein kan til ein viss grad skilje systematisk mellom fangst i høve til jakt, ved at førstnemnde er ein metode som føreset ei form for faste anlegg, «infrastruktur», medan jakt viser til at nokon (jegeren) jagar noko (byttet) over eit areal. Slik jakt er mest aktuell i terreng der jegeren enten kan kome på kloss hald av byttet, dvs. der det er rimeleg tett vegetasjon, eller når jegerane kunne disponere effektive nok jaktvåpen. Men som vi skal sjå kan også fangst kombinerast med jaging.</onlyinclude> | |||
Ein kan heller ikkje sjå vekk frå at også villreinen i høgfjellet vart jakta på med klassiske metodar i eldre tid, i alle fall når [[Leksikon:Armbrøst|armbrøsten]] kom i bruk. Men det var nok først med skytevåpna, og da særleg riflene frå siste del av 1800-talet, at slik jakt vart rimeleg effektiv (og førte i startfasen til kraftig desimering av reinsstammene). | Ein kan heller ikkje sjå vekk frå at også villreinen i høgfjellet vart jakta på med klassiske metodar i eldre tid, i alle fall når [[Leksikon:Armbrøst|armbrøsten]] kom i bruk. Men det var nok først med skytevåpna, og da særleg riflene frå siste del av 1800-talet, at slik jakt vart rimeleg effektiv (og førte i startfasen til kraftig desimering av reinsstammene). | ||
| Linje 61: | Linje 63: | ||
==Prosjektet ''Villreinfangsten som verdensarv''== | ==Prosjektet ''Villreinfangsten som verdensarv''== | ||
I 2003 vart det starta eit arbeid i Nord-Gudbrandsdalen for å få tre atskilte, men tilgrensande område: Snøhetta, Rondane og Reinheimen inn på UNESCO si liste over verdsarven. | I 2003 vart det starta eit arbeid i Nord-Gudbrandsdalen for å få tre atskilte, men tilgrensande område: Snøhetta, Rondane og Reinheimen inn på UNESCO si liste over verdsarven. [http://www.villreinfangsten.no/ Heimeside] for prosjektet. | ||
Børge Brende vart i 2006 styreleiar for prosjektet, ein funksjon han hadde til 2008 da han vart direktør for World Economic Forum. Deretter overtok tidlegare ordførar i [[Lesja]], [[Per Dag Hole]], vervet. | Børge Brende vart i 2006 styreleiar for prosjektet, ein funksjon han hadde til 2008 da han vart direktør for World Economic Forum. Deretter overtok tidlegare ordførar i [[Lesja]], [[Per Dag Hole]], vervet. | ||
I 2011 vart prosjektet kopla til andre prosjekt som det som blir kalla ein transnasjonal serienominasjon. | I 2011 vart prosjektet kopla til andre prosjekt som det som blir kalla ein transnasjonal serienominasjon, og i 2018 til prosjektet [https://gudbrandsdalsmusea.no/avdelinger/villreinl%C3%B8ypa «Villreinløypa»] ved [[Gudbrandsdalsmusea]]. | ||
==Bilde av minne etter den gamle villreinfangsten== | ==Bilde av minne etter den gamle villreinfangsten== | ||
| Linje 74: | Linje 76: | ||
Fil:FangstgropSvartaadalen.jpg|I [[Svartådalen]], [[Trollheimen]] | Fil:FangstgropSvartaadalen.jpg|I [[Svartådalen]], [[Trollheimen]] | ||
Fil:FangstgropNedreMølmsvatnet.jpg|Ved Nedre Mølmsvatnet sør for [[Lesjaskog sentrum]] | Fil:FangstgropNedreMølmsvatnet.jpg|Ved Nedre Mølmsvatnet sør for [[Lesjaskog sentrum]] | ||
Fil:Bågåstø2Horjemsetertjønnene.jpg|Bågåstø ved Horjemsetertjønna i [[Tafjordfjella]] | |||
</gallery> | </gallery> | ||
| Linje 79: | Linje 82: | ||
* Hole, Runar 2013: ''Massefangstanlegg for villrein. Ei studie av sosial kontekst basert på romlege og kronologiske variablar''. Mastergradsoppgåve i arkeologi. NTNU. http://ntnu.diva-portal.org/smash/get/diva2:635244/FULLTEXT01.pdf (henta 23.7.2014) | * Hole, Runar 2013: ''Massefangstanlegg for villrein. Ei studie av sosial kontekst basert på romlege og kronologiske variablar''. Mastergradsoppgåve i arkeologi. NTNU. http://ntnu.diva-portal.org/smash/get/diva2:635244/FULLTEXT01.pdf (henta 23.7.2014) | ||
* Jordhøy, Per (red.) 2014: ''Reinheimen og Breheimen. Frå pil og boge til lasso og gevær''. Villreinutvalet Ottadalsområdet. | * Jordhøy, Per (red.) 2014: ''Reinheimen og Breheimen. Frå pil og boge til lasso og gevær''. Villreinutvalet Ottadalsområdet. | ||
* [[Øystein Mølmen |Mølmen, Øystein]] c1978: ''Villreinen i | * [[Øystein Mølmen |Mølmen, Øystein]] c1978: ''Villreinen i Snøhetta-feltet''. Direktoratet for vilt og ferskvannsfisk, Viltforskningen.{{bokhylla|NBN:no-nb_digibok_2012052305087}} | ||
* [[Øystein Mølmen |Mølmen, Øystein]] 1986: ''Jakt og fangst i Lesja''. Hovudutval for kultur og fritid, Lesja kommune. | * [[Øystein Mølmen |Mølmen, Øystein]] 1986: ''Jakt og fangst i Lesja''. Hovudutval for kultur og fritid, Lesja kommune.{{bokhylla|NBN:no-nb_digibok_2015021808367}} | ||
* [[Øystein Mølmen |Mølmen, Øystein]] 1987: ''Fra dyregraver til geværjakt i Rauma''. Rauma kommune.{{bokhylla|NBN:no-nb_digibok_2018060148597}} | |||
* [[Øystein Mølmen |Mølmen, Øystein]] 1988: ''Jakt- og fangstkulturen i Skjåk og Finndalsfjella''. Skjåk kommune. | * [[Øystein Mølmen |Mølmen, Øystein]] 1988: ''Jakt- og fangstkulturen i Skjåk og Finndalsfjella''. Skjåk kommune. | ||
* [[Øystein Mølmen |Mølmen, Øystein]] (red.) 1991: ''Ottadalsreinen. Frå pil og bue til lasso og gevær''. Villreinutvalget Ottadalsområdet | * [[Øystein Mølmen |Mølmen, Øystein]] (red.) 1991: ''Ottadalsreinen. Frå pil og bue til lasso og gevær''. Villreinutvalget Ottadalsområdet.{{bokhylla|NBN:no-nb_digibok_2014061848006}} | ||
* [[Øystein Mølmen |Mølmen, Øystein]] 2000: ''Jakt- og fangst i Norddal''. Norddal kommune. | * [[Øystein Mølmen |Mølmen, Øystein]] 2000: ''Jakt- og fangst i Norddal''. Norddal kommune.{{bokhylla|NBN:no-nb_digibok_2016051148112}} | ||
* Olsen, John (red.) 2006: [http://www.villreinfangsten.no/wp-content/uploads/2014/04/VSV-Faglig-begrunnelse.pdf ''Villreinfangsten som verdensarv. En ti tusen år lang tradisjon''. Faglig begrunnelse.] (ny versjon henta 15.6.2018) | * Olsen, John (red.) 2006: [http://www.villreinfangsten.no/wp-content/uploads/2014/04/VSV-Faglig-begrunnelse.pdf ''Villreinfangsten som verdensarv. En ti tusen år lang tradisjon''. Faglig begrunnelse.] (ny versjon henta 15.6.2018) | ||
* Olsen, John (red.) 2011: [http://www.villreinfangsten.no/wp-content/uploads/2014/04/Fagrapport-2-Transnasjonale-serienominasjoner.pdf ''Villreinfangsten som verdensarv. En ti tusen år lang tradisjon''. Fagrapport 2. Transnasjonale serienominasjoner.] (ny versjon henta 15.6.2018) | * Olsen, John (red.) 2011: [http://www.villreinfangsten.no/wp-content/uploads/2014/04/Fagrapport-2-Transnasjonale-serienominasjoner.pdf ''Villreinfangsten som verdensarv. En ti tusen år lang tradisjon''. Fagrapport 2. Transnasjonale serienominasjoner.] (ny versjon henta 15.6.2018) | ||