323 359
redigeringer
m
Teksterstatting – «\* {{kartverket\|([0-9]*)}}» til «»
mIngen redigeringsforklaring |
m (Teksterstatting – «\* {{kartverket\|([0-9]*)}}» til «») |
||
| (7 mellomliggende versjoner av 3 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 12: | Linje 12: | ||
| sokn = [[Bykle sokn|Bykle]] | | sokn = [[Bykle sokn|Bykle]] | ||
| kommune = [[Bykle kommune|Bykle]] | | kommune = [[Bykle kommune|Bykle]] | ||
| fylke = [[ | | fylke = [[Agder fylke|Agder]] | ||
| gnr = 2 | | gnr = 2 | ||
| bnr = 1 | | bnr = 1 | ||
| Linje 58: | Linje 58: | ||
:g 2. m Knut Torbjørnsson Vatnedalen, f ca 1672, d 1747, ikkje kjende born. | :g 2. m Knut Torbjørnsson Vatnedalen, f ca 1672, d 1747, ikkje kjende born. | ||
Kvar Hallvard | Kvar Hallvard kom frå er på vona, men Knut var frå [[Vatnedalen (Bykle gnr 6)|Vatnedalen]], og son åt Torbjørn Knutsson Byklum og andre kona, Margit Knutsdotter. Olav, bror åt Knut, var gift med Jorunn, syster åt Astrid. Desse budde her i mykje av ekteskapet sitt, men i beitevis var dei også i Vatnedalen. Ettersom Olav åtte ein part i Vatnedalen, men ikkje hadde eigedom i Hovden, og då lyt ha vore bruksmann eller busete hjå broren, og sidan hjå son åt brorkona, er hovudomtalen av han plassert i bolken om Vatnedalen [[Der hite (Bykle gnr 6/4)|Der hite]]. | ||
I 1725 tok Knut og Astrid [[foddog]], og overdrog garden til odelsmannen: | I 1725 tok Knut og Astrid [[foddog]], og overdrog garden til odelsmannen: | ||
| Linje 113: | Linje 113: | ||
Marta Torjusdotter var frå Bratland i Suldal, og dotter åt Torjus Olsen Gautun og fyrste kona, Guri Olsdotter. Marta Johannesdotter var enke etter Lars Åkesson Bergjord (e.). Foreldra hennes var Johannes Øysteinsson Bergjord og kona Brita Olsdotter. I dei 4 åra frå 1802 til 1806 var Tjerand for forlikskommisjonen i Bykle 16 vender, stundom avdi han var i pengekrangel, stundom avdi han var vond på folk som hadde skjelt han ut, og stundom avdi han sjølv hadde vore for grov i kjeften. Det var på denne tid ikkje så uvanleg at folk kom slik i ugreie at dei måtte for kommisjonen, men i dei åra Tjerand budde her var han tvillaust den i Bykle som krangla mest. | Marta Torjusdotter var frå Bratland i Suldal, og dotter åt Torjus Olsen Gautun og fyrste kona, Guri Olsdotter. Marta Johannesdotter var enke etter Lars Åkesson Bergjord (e.). Foreldra hennes var Johannes Øysteinsson Bergjord og kona Brita Olsdotter. I dei 4 åra frå 1802 til 1806 var Tjerand for forlikskommisjonen i Bykle 16 vender, stundom avdi han var i pengekrangel, stundom avdi han var vond på folk som hadde skjelt han ut, og stundom avdi han sjølv hadde vore for grov i kjeften. Det var på denne tid ikkje så uvanleg at folk kom slik i ugreie at dei måtte for kommisjonen, men i dei åra Tjerand budde her var han tvillaust den i Bykle som krangla mest. | ||
Ein skulle tru at dei fire eldste av tjerandsborna vart fødde medan foreldra budde i Bykle, men me kan ikkje sjå at andre enn Valborg vart døypt her. Dette kunne få ein til å tenkje at dei hadde drygt | Ein skulle tru at dei fire eldste av tjerandsborna vart fødde medan foreldra budde i Bykle, men me kan ikkje sjå at andre enn Valborg vart døypt her. Dette kunne få ein til å tenkje at dei hadde drygt med å flytje hit til 1805, men protokollen frå forlikskommisjonen viser at iallfall faren må ha halde til i Bykle frå 1802. Opplysningane våre om dei andre borna er henta or bygdeboka frå Suldal (''Gamle Suldal'', 1972, 304, 654 m fl). I alle høve vart Tjerand og huslyden hans berre nokre få år på Hovden. I 1806 selde dei til neste oppsitjar, og flutte sjølve til [[Veka (Suldal)|Veka]] i Suldal. I 1814 flutte dei vidare til eit anna bruk i same bygda, [[Sørestadhaugen (Suldal gnr 26/4)|Sørestadhaugen]], gnr 26, bnr 4. Tjerand dreiv det bruket til han i 1827 overlet det til versonen Åke Mikkelsson. | ||
Han som kaupte Hovden av Tjerand Tjerandsson i 1806 heitte Olav. Etter den gamle gards- og ættesoga (198) var det fulle namnet hans Olav Tarjeisson Nedgarden, og han skulle vera frå [[Smørklepp (Vinje)|Smørklepp]] i Vinje. Dette er gale, jamvel om det i og for seg er rett at han flutte hit frå Nedgarden på Smørklepp. Men Olav Tarjeisson heitte han ikkje, det rette namnet hans var Olav Torjusson, og han var ikkje frå Vinje, men frå [[Seljord kommune|Seljord]]. Foreldra hans var Torjus Andresson Selstad og kona, Ingebjørg Hallvardsdotter, fødd | Han som kaupte Hovden av Tjerand Tjerandsson i 1806 heitte Olav. Etter den gamle gards- og ættesoga (198) var det fulle namnet hans Olav Tarjeisson Nedgarden, og han skulle vera frå [[Smørklepp (Vinje)|Smørklepp]] i Vinje. Dette er gale, jamvel om det i og for seg er rett at han flutte hit frå Nedgarden på Smørklepp. Men Olav Tarjeisson heitte han ikkje, det rette namnet hans var Olav Torjusson, og han var ikkje frå Vinje, men frå [[Seljord kommune|Seljord]]. Foreldra hans var Torjus Andresson Selstad og kona, Ingebjørg Hallvardsdotter, fødd | ||
| Linje 189: | Linje 189: | ||
Me veit at Jacob Hallvardsson vart fødd i Rauland, og at Kjersti Jacobsdotter døydde på Hovden etter å ha fått Ingebjørg her. Då kan me avgjera at Kjersti og Hallvard flutte åt Hovden mellom 1820 og 1826. I 1832 gifte Hallvard seg oppatt med Åsne Hallvardsdotter. Ved giftemålet vart ho oppskrive i kyrkjeboka med etternamn Vinjerui, så då har ho vel budd der eit tak, men far hennes, som var ein kjend smed og heitte Hallvard Asbjørnsson, åtte [[Kjetjusland (Vinje)|Kjetjusland]] på Smørklepp, og budde der (jfr. ''Vinje og Rauland'' IV, 487 f). | Me veit at Jacob Hallvardsson vart fødd i Rauland, og at Kjersti Jacobsdotter døydde på Hovden etter å ha fått Ingebjørg her. Då kan me avgjera at Kjersti og Hallvard flutte åt Hovden mellom 1820 og 1826. I 1832 gifte Hallvard seg oppatt med Åsne Hallvardsdotter. Ved giftemålet vart ho oppskrive i kyrkjeboka med etternamn Vinjerui, så då har ho vel budd der eit tak, men far hennes, som var ein kjend smed og heitte Hallvard Asbjørnsson, åtte [[Kjetjusland (Vinje)|Kjetjusland]] på Smørklepp, og budde der (jfr. ''Vinje og Rauland'' IV, 487 f). | ||
Som det går fram av det me hermde etter Rikard Berge ovanfor, var Hallvard driftehandlar liksom fyremannen på garden, men meir kjend som kjempekar. Så uløyseleg sterk var han, at han aldri tapa i noko ærleg slagsmål. Einaste venda det er kjent at han kom til kort var då [[Olav Plassen]] (far åt [[A.O. Vinje]]) lukkast i å fylle han opp og sende han på ryggen, og deretter hoppa på bringa hans og krasa sidebeina. Nokre ville ha det til at Olav ved det høvet også trykte ut eine auga hans, så han sidan gjekk einøygd. At han hadde berre eitt auga, er rett, men det var ikkje Olav Plassen som hadde skulda for det, skriv Berge, Hallvard miste auga sitt avdi han smurde seg med noko ureint feitt ein gong han hadde vorte snøblind. | Som det går fram av det me hermde etter Rikard Berge ovanfor, var Hallvard driftehandlar liksom fyremannen på garden, men meir kjend som kjempekar. Så uløyseleg sterk var han, at han aldri tapa i noko ærleg slagsmål. Einaste venda det er kjent at han kom til kort var då [[Olav Aasmundsson Plassen]] (far åt [[A.O. Vinje]]) lukkast i å fylle han opp og sende han på ryggen, og deretter hoppa på bringa hans og krasa sidebeina. Nokre ville ha det til at Olav ved det høvet også trykte ut eine auga hans, så han sidan gjekk einøygd. At han hadde berre eitt auga, er rett, men det var ikkje Olav Plassen som hadde skulda for det, skriv Berge, Hallvard miste auga sitt avdi han smurde seg med noko ureint feitt ein gong han hadde vorte snøblind. | ||
I bolken om [[Ørnefjødd (Bykle gnr 6/5)|Ørnefjødd]] har me ei forteljing [[Johannes Skar]] har gjeve att etter Svein Hovden om korleis Hallvard Ørnefjødd eingong var nære på å koma i kast med Bjørgulv Uppstad, og korleis Bjørgulv då for ein gongs skuld let kona si koma i mellom, slik at båe fekk gå udengde. Men så syner det seg at Svein også har fortalt nett den same soga om Hallvard Vå. (''Gamalt or Sætesdal II, 229 f, jfr. Jansen og Berg 1991, 63 f), og Rikard Berge tykkjest vera overtydd om at dette er det rette. Men kanskje var Hallvard Vå og Hallvard Ørnefjødd same mannen, «Kannhende var han båe stader?», seier han. (''Vinje og Rauland'' IV, 505). Dette siste stemmer ikkje, så helst er forklaringa berre at når ein mann fyrst hadde kjempeord på seg, var det lett for at soger om andre kjempekarar seinare vart hengde på han. Kven av dei to Hallvard-ane det var som slapp å slåst med Bjørgulv Uppstad er vel då i røynda på vona. | I bolken om [[Ørnefjødd (Bykle gnr 6/5)|Ørnefjødd]] har me ei forteljing [[Johannes Skar]] har gjeve att etter Svein Hovden om korleis Hallvard Ørnefjødd eingong var nære på å koma i kast med Bjørgulv Uppstad, og korleis Bjørgulv då for ein gongs skuld let kona si koma i mellom, slik at båe fekk gå udengde. Men så syner det seg at Svein også har fortalt nett den same soga om Hallvard Vå. (''Gamalt or Sætesdal II, 229 f, jfr. Jansen og Berg 1991, 63 f), og Rikard Berge tykkjest vera overtydd om at dette er det rette. Men kanskje var Hallvard Vå og Hallvard Ørnefjødd same mannen, «Kannhende var han båe stader?», seier han. (''Vinje og Rauland'' IV, 505). Dette siste stemmer ikkje, så helst er forklaringa berre at når ein mann fyrst hadde kjempeord på seg, var det lett for at soger om andre kjempekarar seinare vart hengde på han. Kven av dei to Hallvard-ane det var som slapp å slåst med Bjørgulv Uppstad er vel då i røynda på vona. | ||
| Linje 277: | Linje 277: | ||
Margit Talleivsdotter var frå [[Søgard Håtveit (Tokke)|Søgard Håtveit]], foreldra hennes var Talleiv Gjermundsson Håtveit og andre kona, Ragnhild Knutsdotter, fødd Ljostad. Dei fleste av borna frå Søgard Håtveit reiste til Amerika. Den fyrste var Knut, f 1832, som tok ut i 1859. Tre år seinare drog Margit(e.), f 1828; Gjermund, f 1828; Anne (e), f 1839; Ingebjørg, f 1842 og Anne(y.), f 1845. Ragnhild, mor deira, var også med på utreisa i 1862. | Margit Talleivsdotter var frå [[Søgard Håtveit (Tokke)|Søgard Håtveit]], foreldra hennes var Talleiv Gjermundsson Håtveit og andre kona, Ragnhild Knutsdotter, fødd Ljostad. Dei fleste av borna frå Søgard Håtveit reiste til Amerika. Den fyrste var Knut, f 1832, som tok ut i 1859. Tre år seinare drog Margit(e.), f 1828; Gjermund, f 1828; Anne (e), f 1839; Ingebjørg, f 1842 og Anne(y.), f 1845. Ragnhild, mor deira, var også med på utreisa i 1862. | ||
Sigvald og Margit(y.) kom også til å emigrere, men prøva fyrst å slå seg gjennom i heimlandet endå nokre år. Såleis finn me dei i 1865 som busetar på ein plass som heitte [[Lillesand (Finnøy)|Lillesand]] på [[Finnøy]] i Ryfylke. Dei hadde då med seg døtrene Ragnhild og Ingjerd, og Sigvald vart registrert som «Daglønner». Ragnhild vert i [[1865-folketeljinga]] av ein eller annan grunn kalla Rakel, slik ho sidan heitte i Amerika, men den fyrste tida der borte, såleis i ei lokal folketeljing frå Minnesota frå 1875, kalla dei henne Ragnhild. Ho var fødd i Telemark, medan Ingjerd (i Amerika heitte ho Emma) var fødd på Finnøy, og dette tyder på at foreldra har budd ei stund i Mo att, fyrr dei reiste til Rogaland. Men i 1874 tok dei ut med eit emigrantskip frå Stavanger, som gjekk | Sigvald og Margit(y.) kom også til å emigrere, men prøva fyrst å slå seg gjennom i heimlandet endå nokre år. Såleis finn me dei i 1865 som busetar på ein plass som heitte [[Lillesand (Finnøy)|Lillesand]] på [[Finnøy]] i Ryfylke. Dei hadde då med seg døtrene Ragnhild og Ingjerd, og Sigvald vart registrert som «Daglønner». Ragnhild vert i [[1865-folketeljinga]] av ein eller annan grunn kalla Rakel, slik ho sidan heitte i Amerika, men den fyrste tida der borte, såleis i ei lokal folketeljing frå Minnesota frå 1875, kalla dei henne Ragnhild. Ho var fødd i Telemark, medan Ingjerd (i Amerika heitte ho Emma) var fødd på Finnøy, og dette tyder på at foreldra har budd ei stund i Mo att, fyrr dei reiste til Rogaland. Men i 1874 tok dei ut med eit emigrantskip frå Stavanger, som gjekk til Quebec, Kanada. Vidare derifrå reiste dei med skip eller jernbane til Detroit, Michigan. Etter utreisa fekk dei seg fyrst eit homstead i Nordland Township, nær byen Minneota, Lyons County, men flutte sidan til ein annan farm nær byen Porter, Lincoln County. Lyons og Lincoln grensar mot kvarandre, og ligg i det sørvestre hyrnet av Minnesota. Det me har fortalt om Sigvald og huslyden hans i Amerika er opplyst frå ættegranskarane Mary Farrell i Sacramento, California, Lorna Mandt Robertson i Issaquah, Washington og Gunhild Kaasin Haugerud på [[Gvarv]], som alle er av Hovden-ætta. | ||
{{thumb|Hovden 8.jpg|Vetle Knutsson Hovden i Minnesota med døtrene Julia og Rachel. Bilete frå samlinga ved Setesdalsmuseet.}} | {{thumb|Hovden 8.jpg|Vetle Knutsson Hovden i Minnesota med døtrene Julia og Rachel. Bilete frå samlinga ved Setesdalsmuseet.}} | ||
| Linje 410: | Linje 410: | ||
I 1909 skreiv han kontrakt med [[Kristiansand og Oplands Turistforening]] om at dei skulle få setje seg opp ei turisthytte på eigedomen mot ei årleg leige på 2 kr. Hytta sto ferdig i 1913, og Svein fekk arbeidet som tilsynsmann. Turisthyttetomta vart likevel ikkje matrikulert fyrr 1946, då ho fekk bnr 11. | I 1909 skreiv han kontrakt med [[Kristiansand og Oplands Turistforening]] om at dei skulle få setje seg opp ei turisthytte på eigedomen mot ei årleg leige på 2 kr. Hytta sto ferdig i 1913, og Svein fekk arbeidet som tilsynsmann. Turisthyttetomta vart likevel ikkje matrikulert fyrr 1946, då ho fekk bnr 11. | ||
Nå er det likevel ikkje gardbrukaren, heradsstyremedlemen, postopnaren, treskomakaren, treskjeraren eller turisthyttestyraren Svein Hovden som er hovudgrunnen til at han har vorte ihugkomen i ettertida. Det som fyrst og fremst gjorde han så pågauma og omtykt er at han var så framifrå ein berar og formidlar av munnleg tradisjon. Svein var storkvedar og sogemann av dei beste, og ei av dei fremste kjeldene både for [[Johannes Skar]] (jfr. ''Gamalt or Sætesdal'' III, 335) og ei rekkje andre folkeminnesamlarar (m.a. Rikard Berge, Catharinus Elling, Torleiv Hannaas, Knut Hoslemo, Knut Liestøl, L. M. Lindeman, O. M. Sandvik og Alexander Seippel). I 1991 gav Bykle kommune ut ei heil bok om han, skrive av [[Leonhard Jansen]] og Kirsten Bråten Berg. Der står det meste av det ein i dag kan vita om Svein Hovden. | Nå er det likevel ikkje gardbrukaren, heradsstyremedlemen, postopnaren, treskomakaren, treskjeraren eller turisthyttestyraren Svein Hovden som er hovudgrunnen til at han har vorte ihugkomen i ettertida. Det som fyrst og fremst gjorde han så pågauma og omtykt er at han var så framifrå ein berar og formidlar av munnleg tradisjon. Svein var storkvedar og sogemann av dei beste, og ei av dei fremste kjeldene både for [[Johannes Skar]] (jfr. ''Gamalt or Sætesdal'' III, 335) og ei rekkje andre folkeminnesamlarar (m.a. Rikard Berge, Catharinus Elling, Torleiv Hannaas, Knut Hoslemo, Knut Liestøl, [[Ludvig Mathias Lindeman|L. M. Lindeman]], O. M. Sandvik og Alexander Seippel). I 1991 gav Bykle kommune ut ei heil bok om han, skrive av [[Leonhard Jansen]] og Kirsten Bråten Berg. Der står det meste av det ein i dag kan vita om Svein Hovden. | ||
I 1910 kom det opp både ny uthusbygning og ny stoge på bruket. Dei nye husa på Hovden var heilt like dei Svein tidlegare hadde sett opp på Nordistog Tveiten, og me trur difor helst | I 1910 kom det opp både ny uthusbygning og ny stoge på bruket. Dei nye husa på Hovden var heilt like dei Svein tidlegare hadde sett opp på Nordistog Tveiten, og me trur difor helst | ||
| Linje 456: | Linje 456: | ||
==Eksterne lenkjer== | ==Eksterne lenkjer== | ||
{{Byklesoga|[[Hovden (Bykle gnr 2)|Hovden]]|[[Der sø (Bykle gnr 2/2)|Der sø]]}} | {{Byklesoga|[[Hovden (Bykle gnr 2)|Hovden]]|[[Der sø (Bykle gnr 2/2)|Der sø]]}} | ||
| Linje 463: | Linje 463: | ||
[[Kategori:Bykle kommune]] | [[Kategori:Bykle kommune]] | ||
{{F1}} | {{F1}} | ||
{{nn}} | |||