Der nede (Bykle gnr 2/1): Forskjell mellom sideversjoner

Såleis står det å lesa i ''Gamalt or Sætesdal'' (II, 8), og tradisjonen har tvillaust rett i at dette er mykje gamal busetnad. Eldre enn [[Breive (Bykle gnr 1)|Breive]] er han nok likevel ikkje, for der kan arkeologane melde om jordbruk så tidleg som frå 500-talet. Men frå Hovden fortel dei om [[jernvinne]] attende til 800-talet, og ettersom denne aktiviteten tykkjest ha vore driven på heilårsbasis, skal me altså rekne med fast busetnad frå [[vikingtida]] og frametter. Resonnementet om at den garden som hadde dei næraste heiane lyt vera den eldste, fyreset at hei- og fjellstrekningar ikkje kan ha skift eigar i eldre tid, men den fyresetnaden er nok ustø. Eit stykke ut i gardssoga finn me også ein Leidulv, som budde her, men nokon [[rudkall]] var den mannen ikkje.</onlyinclude>  

Ein gard som heitte Hovden er omtala i eit diplom frå 1351<ref>[http://www.dokpro.uio.no/perl/middelalder/diplom_vise_tekst.prl?b=2573&s=n&str= DN III, nr 275]</ref>, som har vore ein del pågauma i seinare tid. Men ettersom det nå tykkjest vera sannsynleggjort at den garden det er tale om i dette brevet er [[Hovden (Dypvåg)|Hovden]] i [[Dypvåg kommune|Dypvåg]], nåverande [[Tvedestrand kommune]] (sjå Reidar Vollen i ''Setesdølen'' 19.7.2005), lyt me vel berre slå oss til ro med at vårt Hovden, elles tilliks med dei fleste gardar i Bykle, ikkje er omtala i skriftlege mellomalderkjelder.  

Han som kaupte Hovden av Tjerand Tjerandsson i 1806 heitte Olav. Etter den gamle gards- og ættesoga (198) var det fulle namnet hans Olav Tarjeisson Nedgarden, og han skulle vera frå [[Smørklepp (Vinje)|Smørklepp]] i Vinje. Dette er gale, jamvel om det i og for seg er rett at han flutte hit frå Nedgarden på Smørklepp. Men Olav Tarjeisson heitte han ikkje, det rette namnet hans var Olav Torjusson, og han var ikkje frå Vinje, men frå [[Seljord kommune|Seljord]]. Foreldra hans var Torjus Andresson Selstad og kona, Ingebjørg Hallvardsdotter, fødd  

Skori. Desse folka budde på [[Neire Øvrebø (Åmotsdal)|Neire Øvrebø]] i [[Åmotsdal]] (''Seljord'' V, 594, 672). Men nå attende til han som budde her:  

:g 1790 m Signe Gunnarsdotter Nedgarden, f 1766, d 1816. Born, iallfall:  

:* Aslak, f 1791, d 1792  

   

Men so ein laurdagskveld kom Hallvard Hovden, eller Hallvard Vå, som'n meste vart kalla. Han va lett drukkjen, og brenn'vin ha'n mæ seg. Han og far din tok snart te å drikke og svalle. Hallvard tok då te fortelje om Hovden, og skrytte av dei store fjellstrekningane og om dei gode fiskevatni og rjupeheiane, og dei store og gode slåttune, og om Viemyr, der ein med langorv kunne slå 20 vetrelass i ein teig, og mykje anna. Han fortalde og at han ha selt halve Hovden, og hadde soleis att halve garden o.s.fr. No tok'n te å bjode far din å byte gardar, og sa: «Detti æ garde fø deg, som æ slik rjupefangare å fiskare. Vi du leggje meg 100 dalar i byte i Haugåsmo og halve Hovden, so handlar me». Far din, som va blivi uppglødd for desse svære rjupetrakter og fiskevatn, bau'n då å kastebyte gardar. Eg trudde dette berre var fyllevas, og gjekk ned i fjoset og sille mjølke. Men då eg kom inn or fjoset, hadde Hallvard teke'n på bodet og handelen var upp- og avgjord med mange vitne. Avtala var slik at me skulle flytje neste vår, seinaste [[jonssok]]. Det var då inkje anna å gjera.}}  

Men det gjekk ikkje så bra for dei på Hovden, fortalde Gyro vidare:  

   

   

Foreldra åt Torleiv Henriksson var Henrik Torleivsson og kona, Ingebjørg Sigurdsdotter, fødd Gunvaldjord, som budde på [[Neire Kasti (Haukeli)|Neire Kasti]] i Haukeli. Henrik att var opphavleg «utmann» og kom frå ein plass under [[Nordbø (Bø i Telemark)|Nordbø]] i [[Bøherad]], som vart kalla [[Hytta under Nordbø|Hytta]] (jfr. ''Vinje og Rauland'' II, 520). Dei fleste av opplysningane våre om folket åt Aslaug og Torleiv har me fått frå ættegranskaren Knut Hildal i Odda, som er soneson åt Ingjerd Torleivsdotter Hildal. Hildal har fylgt desse ættegreinene fram til skrivande stund, men då dei yngre ledane av henne fell utanfor det ein rimeleg kan oppfatte som Byklesoge, går me over til den yngre syster åt Aslaug.  

'''Hæge (Helen) Knutsdtr. Hovden''', f 1835, til Amerika 1861, d 1913  

: g 1859 m Olav (Ole) Torsson Heii, Vinje, f 1835, d 1915 (?). Born, iallfall:  

Sigvald og Margit(y.) kom også til å emigrere, men prøva fyrst å slå seg gjennom i heimlandet endå nokre år. Såleis finn me dei i 1865 som busetar på ein plass som heitte [[Lillesand (Finnøy)|Lillesand]] på [[Finnøy]] i Ryfylke. Dei hadde då med seg døtrene Ragnhild og Ingjerd, og Sigvald vart registrert som «Daglønner». Ragnhild vert i [[1865-folketeljinga]] av ein eller annan grunn kalla Rakel, slik ho sidan heitte i Amerika, men den fyrste tida der borte, såleis i ei lokal folketeljing frå Minnesota frå 1875, kalla dei henne Ragnhild. Ho var fødd i Telemark, medan Ingjerd (i Amerika heitte ho Emma) var fødd på Finnøy, og dette tyder på at foreldra har budd ei stund i Mo att, fyrr dei reiste til Rogaland. Men i 1874 tok dei ut med eit emigrantskip frå Stavanger, som gjekk til til Quebec, Kanada. Vidare derifrå reiste dei med skip eller jernbane til Detroit, Michigan. Etter utreisa fekk dei seg fyrst eit homstead i Nordland Township, nær byen Minneota, Lyons County, men flutte sidan til ein annan farm nær byen Porter, Lincoln County. Lyons og Lincoln grensar mot kvarandre, og ligg i det sørvestre hyrnet av Minnesota. Det me har fortalt om Sigvald og huslyden hans i Amerika er opplyst frå ættegranskarane Mary Farrell i Sacramento, California, Lorna Mandt Robertson i Issaquah, Washington og Gunhild Kaasin Haugerud på [[Gvarv]], som alle er av Hovden-ætta.  

Yngstebroren Vetle reiste til Amerika i 1866, altså nokre år tidlegare enn Sigvald og folket hans.  

'''Vetle (William Knut) Knutsson Hovden''', f 1844, d 1907  

:g 1.1873 m Anne Talleivsdtr. Håtveit, [[Mo kommune (Telemark)|Mo]], f 1845, d 1879. Born:  

Knut var frå [[Tveiten (Tokke)|Tveiten]] på [[Byrte]], son åt Olav Hallvardsson Haugo på det bruket og kona, Margit Torjusdotter, fødd Utabjå. Torbjørg Tarjeisdotter var frå [[Nordgarden (Bykle gnr 1/1)|Nordgarden]], dotter åt Tarjei Kjetilsson Breive og kona Margit Torjusdotter, fødd Flothyl. I ''Bykle kultursoge'' (1993, 348) står ein passasje om Knut og Torbjørg, som me plukkar med oss (her omsett til standard nynorsk):  

{{sitat|Knut Hovden og kona hans, Torbjørg, dreiv med slåtten på Finnstøyl. Ein morgon då Knut skulle ut og slå, sa Torbjørg til han: «Om ikkje eg kjem ut til deg til dugurds, lyt du koma inn». Ja, Knut reiste ut og slo heile dugurdsøkta, og så gjekk han innatt i bua. Då han kom inn, sto Torbjørg og koka graut. Knut sette seg på sengekanten, og ville leggje seg nedpå litt til grauten var ferdig. «Nei, pass deg nå, eg har noko der», sa Torbjørg. Og då Knut brette sengekleda til sides, låg den nyfødde Tarjei der, vaska og stelt. Så ho hadde hatt det annvint den dugurdsøkta, Torbjørg.}}  

   

Knut Monsson og Else Olavsdotter døydde båe i 1892. Kven som budde her dei nestfylgjande åra, eller om her var nokon då, er uvisst, men det er vel lite rimeleg at Olav og Tarjei Knutssøner let det stå tomt. Olav Knutsson døydde i 1895, og då vart den yngre broren eineeigar av heile Hovden. Året etter selde han bruket her, altså halve garden, til den nest eldste av sønene åt Knut Sigvaldsson, som då flutte hit frå Grungedal.  

'''Svein Knutsson Hovden''', f 1841, d 1924  

:g 1871 m Tone Knutsdtr. Gardsteig (Tveiten), f 1850, d 1892. Born:  

Tone Knutsdotter vert som regel omtala med Tveiten til jentenamn, og ho var fødd på Tveiten, men oppvakse på [[Gardsteig (Haukeli)|Gardsteig]] i [[Haukeli]]. Foreldra hennes var Knut Kjetilsson Tveiten og Birgit Olavsdotter, fødd Vå. Knut att var fødd og oppvaksen i Nordistog Tveiten. Han var son åt Kjetil Tjøstovsson Edland, som kaupte [[Nordistog Tveiten (Grungedal)|Nordistog Tveiten]] i 1801, og sat med det bruket til han døydde i 1846. Ei syster åt Knut heitte Sigrid, og var gift med syskenbarnet Lidvord Olavsson Vå (jfr. ''Vinje og Rauland'' II, 391), medan ein bror som heitte Tjøstov budde på [[Maurdalen (Nesland)|Maurdalen]] i [[Nesland sokn]], og hadde m.a. sønene Knut og Kjetil. Knut Tjøstovsson var gift med Gunlaug, ei dottar åt ovanomtala Hallvard Ånundsson Vå, og sat med Nordistog til dei for til Amerika i 1867. Eigar då vart broren, Kjetil Tjøstovsson, men i 1871, det var same året som Svein og Tone gifte seg, selde han bruket til Lidvord Vå, som altså var gift med farsyster åt Tone. Det må vel då ha vore Lidvord Vå som selde Nordistog til Svein «ei stund etter» at han og Tone gifte seg (jfr. Jansen og Berg, 1991, 34). Nett kva tid denne handelen sto, har me ikkje undersøkt, men iallfall flutte dei nygifte til Tveiten, og det ser då ut til at dei var brukarar eit tak fyre dei fekk kaupe. Sidan nytta Svein sjølv etternamnet Tveiten, også etter at han flutte attende til Hovden i 1896. Men i Bykle vart han alltid kalla Svein Hovden, og i denne boka held me fast på det namnet. Me kjem attende til den sistnemnde flytjinga, men fyrst skal me taka med noko meir om tida hans i Grungedal.  

Nordistog var ikkje mykje til gard då Svein overtok. Husa var små og kleine, og det dyrka arealet trong til utviding, men bruket kunne ikkje utan vidare bera naudsynleg påkostnad. Svein var difor om seg etter attåtinntekter, og dreiv m.a. med jakt, skogsarbeid og handverk. Det siste vart etter kvart det viktigaste. Særleg la han seg etter treskomaking. Han kunne på jamnen greie 7-8 par om dagen, men det hende at han kom opp i 10, fortalde han.