Der sø (Bykle gnr 2/2): Forskjell mellom sideversjoner

| bgfarge      =  

| navn          = Der sø

| altnavn      = Hovden der sø

| førstnevnt    =  

| postnr        =  

}}

Den fyrste som åtte bruket her som ei eiga eining var ungkaren Jon Torbjørnsson Breive. Iallfall ser me at han kaupte halve garden hjå Leidulv Knutsson. Leidulv vart då sitjande att med [[Der nor (Bykle gnr 2/1)|Der nor]], og då lyt Jon ha hatt Der sø. Om han faktisk kom til å flytje hit er likevel usikkert, så vidt me kan sjå svara han aldri skatt herifrå, men me har ei kjensle av at han kanskje fekk opp hus, for elles kunne han snautt ha fått selje bruket sitt for såpass god pris til ein familiemann frå [[Vinje kommune|Vinje]], som heitte Eivind Knutsson. Denne handelen veit me fann stad, men nett kva tid det var er uvisst. I alle høve må det ha vore fyre 1791, då Eivind døydde utan å ha rokke å flytje hit.  

I 1834 selde Hallvard Ånundsson Vå halve garden, dvs. bruket her, til Johans Jacobsson, som då flutte hit frå [[Rauland]]. Johans var fødd på [[Ulvenes (Seljord)|Ulvenes]] i [[Seljord kommune|Ytre Seljord]]. I 1801 budde foreldra, som heitte Jacob Pedersson og Ragnhild Johansdotter, på ein plass under [[Søndre Verpe (Bøherad)|Søndre Verpe]] i Seljord (nå [[Bøherad]]). Kvar dei var utstokne er på vona, men visst er det at Jacob Pedersson var teglbrennar, og at det var yrket hans som førde til at sønene Johans og Anders vart kalla «Tigelane». Tigel er ei telemarksform av tegl. I den gamle gards- og ættesoga for Bykle (200) står det at Johans og kona hans var komne frå Kviteseid. Rikard Berge seier derimot at tigelane «skulle vera utantil Lunde» (Vinje og Rauland VI, 422). Det spørst om dei ikkje hadde vore i båe dei bygdene, der var då teglverk båe stader, veit me, og teglbrennarar var jamt mykje på farten. Men her skal det handle om den eldste av tigelane, han som var på Hovden nokre år:  

   

: g 1831 m Margit Alvsdtr. Våmartveit, f ca 1803, n 1880. Born:  

:* Ragnhild, f 1831, g m Tor Olavsson (son åt Olav Torsson Heii og kona Hæge Hallvardsdotter), 1880 busett Eureka Township, Dakota County, Minnesota, born:

[[Prestmoen under Vinje]] i Suldal, som son åt Tor Torsson og kona Randi Sjursdotter, fødd Fisketjønn.  

   

: g 1837 m Siri Nilsdtr. Underbakka, f 1820. Born:  

:* Lisbeth, f 1840, n 1865, ug då  

Ovanfor fortalde me at Hallvard Sørestad frå Suldal var på Hovden ilag med Olav Underbakka, og at dei åtte ein fjerdepart av garden kvar. Hallvard var fødd på [[Sørestad (Suldal gnr 26/3)|Sørestad]], gnr 26, bnr 3, som son åt Knut Sjursson og kona Ambjørg Knutsdotter. Foreldra var innflutte frå [[Røldal]].  

   

: g 1839 m Randi Torsdtr. Prestmoen, f 1814. Born:  

:* Knut, f 1839, d 1866, g 1865 m Kari Larsdtr. Hanekam, Sand  

Då Torbjørg og Knut flutte til Der nede, ser det ut til at Knut har overdrege parten sin i bruket her til Bjørgulv Jonsson Gunvaldjord, som då flutte hit. Bjørgulv var son åt Jon Bjørgulvsson Gunvaldjord og kona, Torbjørg Torsdotter, heitte ho.  

   

:g 1855 m Margit Kjetilsdtr. Løk, f 1824, d 1912. Born:  

:* Jon, f 1860, d 1883, ug  

Olav var den eldste. I folketeljinga frå 1875 står det at han var skomakar, så då har han vel hatt det yrket som attåtnæring.  

   

Olav hadde sumaren 1866 fått dottera Gunvor, mora var Ingebjørg Sigbjørnsdotter Vatnedalen, som var tenestejente hjå foreldra hans. I 1875 var mor og dotter busetar hjå Bjørgulv Jonsson på bruket her, i folketeljinga frå 1891 ser me ikkje noko til nokon av dei i bygda, men i 1893 fekk Ingebjørg utflytjingsattest til Amerika hjå soknepresten i Valle.  

Frå ættegranskaren Lorna Robertson, Issaquah, Washington, har me fått fleire opplysningar om Gunvor: Inntil 1889 budde ho einkvarstad i Mo eller [[Skafså]], men i det nemnde året gifte ho seg med Mikkel Ånundsson Nordgarden frå Mo, og tok ut til Lakota, Nelson County, Nord-Dakota med han. Seinare, iallfall frå 1893, budde dei i Roseau County, Minnesota, ein stad som ligg lengst vest og nord i den staten. (Marshall County - med Grygla - er næraste granne på sørsida.) Me har ikkje full oversikt over borna til Gunvor og Mikkel, men har fått vita namna på dei som vart fødde i Roseau, og såleis er det råd å setje opp den fylgjande familielista:  

   

:g 1889 med Gunvor Olavsdotter Hovden, f 1866, d 1949. Born:  

:* Olav (Ole), f 1893, d 1945  

Ingebjørg Sigbjørnsdotter, mor til Gunvor, fekk som nemnt utflytjingsattest til Amerika hjå soknepresten i Valle i 1893. Om det var då ho reiste, eller om ho hadde teke ut saman med dottera og mannen hennes 4 år tidlegare, og berre hadde skrive heim etter attesta, kan me ikkje vita, ho er ikkje registert i nokon av dei tilgjengelege emigrantprotokollane, og me har ikkje hatt tilgjenge til folketeljingslister frå Roseau County. Men i alle høve reknar med med at ho faktisk emigrerte, og budde saman med dottera i USA.  

Så langt kome kan me vende attende til Hovden. Etter at Olav døydde i 1895, vart den yngre broren sitjande med heile garden, altså både Der nede og Der sø. Han heldt fram med å bu her på bruket.  

   

:g 1886 m Turid Bjugsdtr. Brokke, f 1850, d 1927. Born:  

:* '''Knut''', f 1888, g 1917 m Gyro Kjetilsdtr. Brottveit, sjå nedanfor  

   

I 1900 les me i [[folketellingen 1900|folketeljinga]] at Tarjei forutan å vera gardbrukar også arbeidde som «turistvert», det vil seia at han heldt turiststasjon på garden sin, tok imot gjester til overnatting, og dreiv med skyssing.  

Då også det nye A/S Sætersdalen gjekk konkurs i 1911, overtok [[Otteraaens brugseierforening]] alle aksjane, og dreiv selskapet vidare under same namnet. Dermed vart Tarjei sitjande som leiglending under foreninga. Sonen arbeidde som damvaktar for foreinnga frå 1915, og hadde bruken av eigedomen her som ein del av løna.  

:g 1917 med Gyro Kjetilsdtr. Brottveit, f 1879, d 1955, ikkje born  

   

I 1916 kaupte han Heimtveiti i Nordbygdi hjå Olav Ånundsson Tveiten for kr 12.500. I kva mon han hadde tenkt seg til å flytje dit, eller om heile handelen var eit kunstgrip for at Olav skulle oppnå dei vilkåra han ynskte hjå odelsmannen, Ånund Gunnarsson Tveiten, kan vera uvisst nok. Det som er sikkert er at Knut aldri flutte åt Tveiti, og at han selde garden der til Ånund Gunnarsson for kr 15.000 i 1918. Såleis fekk han ein hyggeleg gevinst av handelen.  

   

I 1924 kaupte Knut bnr 1 og 3 i Espetveit i Valle av Gjermund Olsson for 20.000 kr. Dette bruket åtte han til 1931, då Gjermund fekk kaupe det att for 14.200 kr (jfr ''Valle'' V, 282). I 1927 fekk Knut tilslaget på ein tvangsauksjon over eigedomen [[Lund (Valle)|Lund]] i Valle, som handelsmannen Søren Lund hadde sete på. Men Søren lukkast i å trenere overdraginga og vri seg unna, slik at enden på den visa vart at Anne, kona hans, vart sitjande med heimelen til bruket frå 1936 (jfr. ''Valle'' IV, 443).  

Ein god del av hytteutbyggjinga og turistsatsinga i Hovden har gått fyre seg på grunnen av bnr 2. A/S Sætersdalen er pr våren 2003 registrert som eigar av 106 festetomter. I tillegg kjem då sjølve bnr 2 og bnr 4, og medeigarskap i [[Hovden skiheis]]. Endeleg skal nemnast at ei rekkje av forretningstomtene på Hovden er selde frå bnr 2.  

   

[[kategori:Garder]]

[[Kategori:Bykle kommune]]

{{F1}}