Veiledere, Administratorer
9 134
redigeringer
Lenkefiks
(→Kjelder og litteratur: lenker til Bokhylla) |
(Lenkefiks) |
||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
<onlyinclude>'''[[Elling K. Tjønneland]]''' (fødd 29. januar [[1881]] i [[Gaular]], død [[1960]] i [[Skjåk]]) var folkeskulelærar i Skjåk frå 1904 til han gjekk av med pensjon i 1951. I sine haldningar og gjennom si verksemd i og utanom lærargjerninga svara han godt til dei gjengs førestillingane om den typiske [[vestlandslærar]]. Han ivra for fråhaldssaka og målsaka, og var elles aktiv i skulepolitikk, helsearbeid og ungdomslagsarbeid. Hans arbeid for nynorsk skulemål skaffa han ikkje berre vener i bygda. Under okkupasjonstida var han ein frittalande antinazist, og han var aktivt med i den organiserte sivile motstandskampen. </onlyinclude> | <onlyinclude>'''[[Elling K. Tjønneland]]''' (fødd 29. januar [[1881]] i [[Gaular]], død [[1960]] i [[Skjåk]]) var folkeskulelærar i Skjåk frå 1904 til han gjekk av med pensjon i 1951. I sine haldningar og gjennom si verksemd i og utanom lærargjerninga svara han godt til dei gjengs førestillingane om den typiske [[vestlandslærar]]. Han ivra for fråhaldssaka og målsaka, og var elles aktiv i skulepolitikk, helsearbeid og ungdomslagsarbeid. Hans arbeid for [[Språkskiftet til nynorsk i Skjåk|nynorsk skulemål]] skaffa han ikkje berre vener i bygda. Under okkupasjonstida var han ein frittalande antinazist, og han var aktivt med i den organiserte sivile motstandskampen. </onlyinclude> | ||
== Familie og oppvekst == | == Familie og oppvekst == | ||
<onlyinclude>Han var fødd og oppvaksen på gardsbruket Tjønneland (også kalla Stølen eller Knutsstølen) i [[Viksdalen]] sokn i Gaular. Det var eit lite, veglaust og tungdrive bruk som ligg 570 meters høgde over fjorden. Foreldra var Knut Sørensson Tjønneland (1832-1917) og Olina Ellingsdotter (fødd Hellebust, 1842-1903). Elling var den sjuande av ein syskenflokk på ni. </onlyinclude> | |||
<onlyinclude>Han var fødd og oppvaksen på gardsbruket Tjønneland (også kalla Stølen eller Knutsstølen) | |||
Tjønneland gifta seg i 1917 med Ragnhild Risheim frå Skjåk (fødd 1892), dotter til gardbrukarparet Ola og Gunhild Risheim. Elling og Ragnhild Tjønneland fekk 11 born, fødde i tidsrommet 1920-1934. Tre av borna døydde som spebarn. | Tjønneland gifta seg i 1917 med Ragnhild Risheim frå Skjåk (fødd 1892), dotter til gardbrukarparet Ola og Gunhild Risheim. Elling og Ragnhild Tjønneland fekk 11 born, fødde i tidsrommet 1920-1934. Tre av borna døydde som spebarn. | ||
== Lærargjerning og samfunnsvirke == | == Lærargjerning og samfunnsvirke == | ||
<onlyinclude>Tjønneland tok lærareksamen ved [[Volda lærarskule]] i 1903. Etter eit vikariat i Horte og Håland krinsar i [[Landvik]] (nåverande [[Grimstad kommune]]), kom Tjønneland til Skjåk hausten 1904. Der var han lærar samstundes i Øygard og Gjeilo krinsar fram til 1916. </onlyinclude> Etter det var han i Gjeilo skule heilt til den vart nedlagd og Tjønneland gjekk av med pensjon i 1951. Familien budde på lærargarden Hosarøygarden, som dei seinare kjøpte av kommunen. | <onlyinclude>Tjønneland tok lærareksamen ved [[Volda lærarskule]] i 1903. Etter eit vikariat i Horte og Håland krinsar i [[Landvik]] (nåverande [[Grimstad kommune]]), kom Tjønneland til Skjåk hausten 1904. Der var han lærar samstundes i Øygard og Gjeilo krinsar fram til 1916. </onlyinclude> Etter det var han i Gjeilo skule heilt til den vart nedlagd og Tjønneland gjekk av med pensjon i 1951. Familien budde på lærargarden Hosarøygarden, som dei seinare kjøpte av kommunen. | ||
Tjønneland var lærarrepresentant i Skjåk skulestyre frå 1918, og var medlem, nestformann og formann i skulestyret mykje av tida han verka som lærar, med unntak av åra 1940-1945. | Tjønneland var lærarrepresentant i Skjåk skulestyre frå 1918, og var medlem, nestformann og formann i skulestyret mykje av tida han verka som lærar, med unntak av åra 1940-1945. | ||
Han medverka til at det vart innført landsmål som skulemål, fyrst i utkantkrinsane Gjeilo, Øygard, Åmot og Bråtå frå 1908, så i Marlo, Holemork og Skamsar midt på 1920-talet. Særleg i denne siste runden spela Tjønneland ei sentral rolle. Han var ein av | Han medverka til at det vart innført landsmål som skulemål, fyrst i utkantkrinsane Gjeilo, Øygard, Åmot og Bråtå frå 1908, så i Marlo, Holemork og Skamsar midt på 1920-talet. Særleg i denne siste runden spela Tjønneland ei sentral rolle. Han var ein av tre målmenn i skulestyret som vart refsa frå preikestolen i Skjåk kyrkje av presten og riksmålsmannen [[Harald Bakke]], ei sak som naturleg nok skapte debatt og usemje i bygdesamfunnet. | ||
Alt frå 1898 var Tjønneland medlem av fråhaldsrørsla [[IOGT]], og han dreiv aktivt losjearbeid også i si tid i Skjåk. Elles interesserte hans eg sterkt for helsestellet, og var i ei årrekkje leiar i det lokale helselaget i Skjåk. | Alt frå 1898 var Tjønneland medlem av fråhaldsrørsla [[IOGT]], og han dreiv aktivt losjearbeid også i si tid i Skjåk. Elles interesserte hans eg sterkt for helsestellet, og var i ei årrekkje leiar i det lokale helselaget i Skjåk. | ||
== Okkupasjonstida == | == Okkupasjonstida == | ||
Alt hausten 1940 kom Tjønneland i dei nye makthavarane sitt søkjelys. I november heldt han tale på ein offentleg ungdomslagsfest, der han framheldt at dei ungdomane som melde seg inn i NS kom til å bli brennemerka. Det ligg føre rapportar om dette og anna frå det lokale NS-laget til sentrale NS-organ. Mellom anna skal han ha spreidd nyhende frå London, han hadde snakka nedsetjande om namngjevne NS-folk, han hadde fjerna solkorset som ein av elevane hans frå ein NS-familie hadde teikna på bokomslaget sitt, og han hadde nekta å flagge på dei nye flaggdagane som regimet hadde innført. Han vart forlangt fjerna frå stillinga si som lærar, men etter behandling av saka på fylkes- og sentralt plan, slapp han med skarpe åtvaringar. | Alt hausten 1940 kom Tjønneland i dei nye makthavarane sitt søkjelys. I november heldt han tale på ein offentleg ungdomslagsfest, der han framheldt at dei ungdomane som melde seg inn i NS kom til å bli brennemerka. Det ligg føre rapportar om dette og anna frå det lokale NS-laget til sentrale NS-organ. Mellom anna skal han ha spreidd nyhende frå London, han hadde snakka nedsetjande om namngjevne NS-folk, han hadde fjerna solkorset som ein av elevane hans frå ein NS-familie hadde teikna på bokomslaget sitt, og han hadde nekta å flagge på dei nye flaggdagane som regimet hadde innført. Han vart forlangt fjerna frå stillinga si som lærar, men etter behandling av saka på fylkes- og sentralt plan, slapp han med skarpe åtvaringar. | ||
| Linje 24: | Linje 21: | ||
== Kjelder og litteratur == | == Kjelder og litteratur == | ||
*''Gudbrandsdølen'' 25.2.1960, nekrolog. | *''Gudbrandsdølen'' 25.2.1960, nekrolog. | ||
*[http://urn.nb.no/URN:NBN:no-nb_digibok_2011112308149 ''Norske skulefolk'', bd. II, red. Karl Bakke, Dreyer forlag, Stavanger 1952.] | *[http://urn.nb.no/URN:NBN:no-nb_digibok_2011112308149 ''Norske skulefolk'', bd. II, red. Karl Bakke, Dreyer forlag, Stavanger 1952.] | ||