Veiledere, Administratorer
114 950
redigeringer
Friskolar - grundtvigianske: Forskjell mellom sideversjoner
Hopp til navigering
Hopp til søk
ingen redigeringsforklaring
(Omdanning av artikkelen "Friskolar" til å gjelde berre grundtvigianske såvorne) |
Ingen redigeringsforklaring |
||
| (9 mellomliggende versjoner av 4 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
<onlyinclude>[[Friskolar - grundtvigianske|'''Friskolar''']] var på 1800- og det tidlegaste 1900-talet ei nemning som helst var knytta til [[Grundtvigianisme|grundtvigianske]] barneskolar. | <onlyinclude>[[Friskolar - grundtvigianske|'''Friskolar''']] var på 1800- og det tidlegaste 1900-talet ei nemning som helst var knytta til [[Grundtvigianisme|grundtvigianske]] barneskolar (jf. artikkelen [[Friskolar/privatskolar]] for omgrepsbruken). Dei grundtvigianske friskolane var privatskolar som vart drivne i [[Folkehøgskule|folkehøgskolens]] ånd, men som i motsetnad til folkehøgskolane var innretta for born under konfirmasjonsalder, som alternativ til allmugeskolen/folkeskolen. Desse friskolane var foreldrestyrte, og det var foreldra som skaffa lokale, midlar til lærarløn og til drifta elles. Skolelovgjevinga gav rom for såvorne privatskolar under føresetnad av at elevane gjennomgjekk eksaminasjonar i medhald av fastskolelova av 1860. | ||
I Noreg vart det starta ei rekkje slike friskolar i ein dryg trettiårsbolk frå 1870-åra av, i hovudsak geografisk avgrensa til [[Gudbrandsdalen]]. Lærarane der hadde bakgrunn frå [[Christopher Bruun]]s folkehøgskole, og pedagogikken dei praktiserte var sterkt grundtvigiansk influert. Det innebar at det skulle vere lite av pugging og eksaminering, men dess større vekt på «det levande ordet», dvs. munnleg, forteljande framstilling som alternativ til lærebøker. Norskdom og kristendom var berebjelkar i undervisninga.</onlyinclude> | I Noreg vart det starta ei rekkje slike friskolar i ein dryg trettiårsbolk frå 1870-åra av, i hovudsak geografisk avgrensa til [[Gudbrandsdalen]]. Lærarane der hadde bakgrunn frå [[Christopher Bruun]]s folkehøgskole, og pedagogikken dei praktiserte var sterkt grundtvigiansk influert. Det innebar at det skulle vere lite av pugging og eksaminering, men dess større vekt på «det levande ordet», dvs. munnleg, forteljande framstilling som alternativ til lærebøker. Norskdom og kristendom var berebjelkar i undervisninga.</onlyinclude> | ||
| Linje 9: | Linje 9: | ||
Fyrst ute var [[Johannes Skar]] i Gausdal i 1871, der [[Olav Åsmundstad]] seinare tok over. [[Hallvard Ofigsbø]] tok same året initiativ til [[Friskulen i Lom|friskole i Lom]]. Den kom i gang året etter med [[Andreas Austlid]] som lærar. [[Stefan Frich]] grunnla sin friskule i [[Fåberg]] i 1874, [[Ivar Blekastad]] i Gausdal 1875. [[Martin Andersen]] i [[Fron]] skal også ha halde friskole av denne typen. Det dreia seg i alle desse tilfella om små skolar, med ein lærar, eventuelt med ein eller to personar til hjelp. Den lengstvarande var Stefan Frichs friskole som heldt det gåande i 30 år til 1903. Han som så å seie gav signalet til friskolerørsla i Gudbrandsdalen, Sigurd Blekastad, skal også sjølv ha drive slik undervisning i mindre skala i Sel. | Fyrst ute var [[Johannes Skar]] i Gausdal i 1871, der [[Olav Åsmundstad]] seinare tok over. [[Hallvard Ofigsbø]] tok same året initiativ til [[Friskulen i Lom|friskole i Lom]]. Den kom i gang året etter med [[Andreas Austlid]] som lærar. [[Stefan Frich]] grunnla sin friskule i [[Fåberg]] i 1874, [[Ivar Blekastad]] i Gausdal 1875. [[Martin Andersen]] i [[Fron]] skal også ha halde friskole av denne typen. Det dreia seg i alle desse tilfella om små skolar, med ein lærar, eventuelt med ein eller to personar til hjelp. Den lengstvarande var Stefan Frichs friskole som heldt det gåande i 30 år til 1903. Han som så å seie gav signalet til friskolerørsla i Gudbrandsdalen, Sigurd Blekastad, skal også sjølv ha drive slik undervisning i mindre skala i Sel. | ||
Utanom Gudbrandsdalen fanst det døme på friskolar i [[Østerdalen]]. I [[Elverum]] fekk skogeigaren og venstremannen [[Helge Væringsåsen]] i gang to friskolar i 1873, men den eine av desse var rett nok for vaksne. Læraren der heitte Torp. I Kvikne starta foreldre opp ein friskole for | Utanom Gudbrandsdalen fanst det døme på friskolar i [[Østerdalen]]. I [[Elverum]] fekk skogeigaren og venstremannen [[Helge Væringsåsen]] i gang to friskolar i 1873, men den eine av desse var rett nok for vaksne. Læraren der heitte Torp. I [[Kvikne]] starta foreldre opp ein friskole for 50 born i 1874 med den grundtvigianske læraren [[Eystein Kvam (lærar)|Eystein Kvam]] i spissen (sjå eigen artikkel om [[friskulen i Kvikne]]). | ||
Anders Skrondal (1936) nemner at [[Martin Krokstad]] i [[Rindal]] skal ha starta friskole. | Anders Skrondal (1936) nemner at [[Martin Krokstad]] i [[Rindal kommune|Rindal]] skal ha starta friskole. [[Haakon Aasvejen]] dreiv [[Hornindalens friskole]] 1887-90. | ||
[[Folkeskolelova av 1889]] imøtekom fleire av dei krava friskoletilhengarane stilte til den offentlege skolen, både kva galdt foreldreinnverknad og fagleg og pedagogisk innhald. Det er venteleg ei hovudårsak til at friskolerørsla ebba ut mot slutten av århundret. | [[Folkeskolelova av 1889]] imøtekom fleire av dei krava friskoletilhengarane stilte til den offentlege skolen, både kva galdt foreldreinnverknad og fagleg og pedagogisk innhald. Det er venteleg ei hovudårsak til at friskolerørsla ebba ut mot slutten av århundret. | ||
| Linje 23: | Linje 23: | ||
[[Kategori: | [[Kategori:Privatskole]] | ||
[[Kategori:Gudbrandsdalen]] | |||
{{nn}} | |||