322 969
redigeringer
m
Teksterstatting – «{{bokhylla|» til «{{nb.no|»
m (Teksterstatting – «[[kategori:» til «[[Kategori:») |
m (Teksterstatting – «{{bokhylla|» til «{{nb.no|») |
||
| Linje 10: | Linje 10: | ||
Ifølge [[Knut Helle]] er det truleg at Gulatinget fyrst vart skipa i [[Harald Hårfagre]]s dagar (872-932), og at det var ein parallell ordning med [[Leidang]] og [[Lagting]] under [[Håkon den gode]]. Dei skrivne kjeldene er av seinare dato. Gulatinget er fyrst nemnd i Are Frodes Íslendingabók frå 1120-åra. | Ifølge [[Knut Helle]] er det truleg at Gulatinget fyrst vart skipa i [[Harald Hårfagre]]s dagar (872-932), og at det var ein parallell ordning med [[Leidang]] og [[Lagting]] under [[Håkon den gode]]. Dei skrivne kjeldene er av seinare dato. Gulatinget er fyrst nemnd i Are Frodes Íslendingabók frå 1120-åra. | ||
<blockquote>Men då Island var vorte vidt busett, då hadde ein austrøn mann [nordmann] som heitte Ulvljot, fyst lover hit frå Noreg (...) og dei var då kalla Ulvljotslovene (...) Og dei fleste av dei vart fastsette etter det som då var Gulatingslovene, og Torleiv den spake [kloke], som til Horda-Kåre, hadde gjeve råd om hvar ein skulle leggje til eller ta vekk eller fastsetje på anna vis (...) Alltinget var sett etter råd av Ulvljot og alt landsfolket der det no er. <ref>(Íslendingabók Sitat i Knut Helle, ''Gulatinget og gulatingslova'', Leikanger: Skald 2001. {{ | <blockquote>Men då Island var vorte vidt busett, då hadde ein austrøn mann [nordmann] som heitte Ulvljot, fyst lover hit frå Noreg (...) og dei var då kalla Ulvljotslovene (...) Og dei fleste av dei vart fastsette etter det som då var Gulatingslovene, og Torleiv den spake [kloke], som til Horda-Kåre, hadde gjeve råd om hvar ein skulle leggje til eller ta vekk eller fastsetje på anna vis (...) Alltinget var sett etter råd av Ulvljot og alt landsfolket der det no er. <ref>(Íslendingabók Sitat i Knut Helle, ''Gulatinget og gulatingslova'', Leikanger: Skald 2001. {{nb.no|NBN:no-nb_digibok_2012011306082}}</ref></blockquote> | ||
Også i den islandske [[Egils saga]] står det at Gulatinget var i funksjon i 930-åra. Her er det ei skildring av tingstaden. I ca 930 var islendingen Ulvljot på Gula på Vestlandet for å lære seg lovene der , og tilpasse dei til islandske forhold. <ref>Noregshistorie i årstal</ref>Då var tinget ikkje nytt. | Også i den islandske [[Egils saga]] står det at Gulatinget var i funksjon i 930-åra. Her er det ei skildring av tingstaden. I ca 930 var islendingen Ulvljot på Gula på Vestlandet for å lære seg lovene der , og tilpasse dei til islandske forhold. <ref>Noregshistorie i årstal</ref>Då var tinget ikkje nytt. | ||
<blockquote>Men då det skulle tingast om sakane til folk, gjekk begge partar dit domstolen var sett for å føre fram saksgrunnane sine (...) Men der domstolen var sett, var det ein slett voll, og hasselstenger var sette ned i vollen i ein ring og snøre lagt omkring, det vart kalla veband [heilag-band]. Men innanfor i ringen sat dommarane, tolv frå Firdafylke og tolv frå Sygnafylke, tolv frå Hordafylke. Dei tre tylftene skulle der dømme i sakene til folk.<ref>Egils saga. Sitat i Knut Helle, ''Gulatinget og gulatingslova'', Leikanger: Skald 2001. {{ | <blockquote>Men då det skulle tingast om sakane til folk, gjekk begge partar dit domstolen var sett for å føre fram saksgrunnane sine (...) Men der domstolen var sett, var det ein slett voll, og hasselstenger var sette ned i vollen i ein ring og snøre lagt omkring, det vart kalla veband [heilag-band]. Men innanfor i ringen sat dommarane, tolv frå Firdafylke og tolv frå Sygnafylke, tolv frå Hordafylke. Dei tre tylftene skulle der dømme i sakene til folk.<ref>Egils saga. Sitat i Knut Helle, ''Gulatinget og gulatingslova'', Leikanger: Skald 2001. {{nb.no|NBN:no-nb_digibok_2012011306082}}</ref></blockquote> | ||
Ifølge Knut Helle er det truleg at forfattaren av Egils Saga har nytta kunnskapane sine om Islandsk tingskipnad når hen har skrivi denne skildringa. Samstundes ser han det som truleg at forfatteren kjende Gulatingstaden i si eiga samtid. | Ifølge Knut Helle er det truleg at forfattaren av Egils Saga har nytta kunnskapane sine om Islandsk tingskipnad når hen har skrivi denne skildringa. Samstundes ser han det som truleg at forfatteren kjende Gulatingstaden i si eiga samtid. | ||
| Linje 21: | Linje 21: | ||
Arkeologi, namnegransking og skriftlege kjelder fortel ikkje nok til at ein kan vere sikker på nøyaktig kor tinget møtte i tida før 1300. Knut Helle skriv i boka ''Gulatinget og Gulatingslova'' at Gulatinget vart «halde på minst tre ulike stader i mellomalderen: Fyrst «I Gulen», så «i Guløy» og til slutt i Bergen». Han meiner at kjeldene gjer grunnlag for å anta minst to ulike tingstader før tinget vart flytta til kongsgarden i Bergen. | Arkeologi, namnegransking og skriftlege kjelder fortel ikkje nok til at ein kan vere sikker på nøyaktig kor tinget møtte i tida før 1300. Knut Helle skriv i boka ''Gulatinget og Gulatingslova'' at Gulatinget vart «halde på minst tre ulike stader i mellomalderen: Fyrst «I Gulen», så «i Guløy» og til slutt i Bergen». Han meiner at kjeldene gjer grunnlag for å anta minst to ulike tingstader før tinget vart flytta til kongsgarden i Bergen. | ||
I drøftinga går Helle gjennom historikken til argumentasjonen for dei ulike tingstadskandidatane. Konklusjonen hans er at Eivindvik er ein god kandidat for den fyrste tida, mens området rundt Flolid er ein god kandidat for ein seinare tingstad, før Gulatinget flytta til Bergen kring 1300.<ref>Knut Helle, ''Gulatinget og gulatingslova'', Leikanger: Skald 2001. Side 52. {{ | I drøftinga går Helle gjennom historikken til argumentasjonen for dei ulike tingstadskandidatane. Konklusjonen hans er at Eivindvik er ein god kandidat for den fyrste tida, mens området rundt Flolid er ein god kandidat for ein seinare tingstad, før Gulatinget flytta til Bergen kring 1300.<ref>Knut Helle, ''Gulatinget og gulatingslova'', Leikanger: Skald 2001. Side 52. {{nb.no|NBN:no-nb_digibok_2012011306082}}</ref>[[Fil:Gulatinget sverdet Kvernbit.jpeg|miniatyr|349x349pk|Sverdet Kvernbit. Foto Siri Rutledal Iversen, 2022.]] | ||
===I Gulen=== | ===I Gulen=== | ||
| Linje 85: | Linje 85: | ||
Kring 1300 vart Gulating flytta til [[Kongsgården (Bergen)|Kongsgarden i Bergen]]. Den fyrste nemninga av Bergen som tingstad, er at [[Håkon V Magnusson]] var i Bergen til [[jonsok]] i 1310. Det neste tiåret er det tydeleg at det var i Bergen at tinget kom saman. | Kring 1300 vart Gulating flytta til [[Kongsgården (Bergen)|Kongsgarden i Bergen]]. Den fyrste nemninga av Bergen som tingstad, er at [[Håkon V Magnusson]] var i Bergen til [[jonsok]] i 1310. Det neste tiåret er det tydeleg at det var i Bergen at tinget kom saman. | ||
Flyttinga var del av omorganiseringa av lagtingsordninga som gjekk føre seg under Håkon 5, der det var skipa fem nye regionale lagting, mellom anna ved at Gulating vart kløyvd i to. <ref>Knut Helle, ''Gulatinget og gulatingslova'', Leikanger: Skald 2001. Side 51. {{ | Flyttinga var del av omorganiseringa av lagtingsordninga som gjekk føre seg under Håkon 5, der det var skipa fem nye regionale lagting, mellom anna ved at Gulating vart kløyvd i to. <ref>Knut Helle, ''Gulatinget og gulatingslova'', Leikanger: Skald 2001. Side 51. {{nb.no|NBN:no-nb_digibok_2012011306082}}</ref> | ||
Håkon Håkonson,regjeringstid 1217-1263, bygde ut på Holmen, Bergenhus festning i dag.Bergen vart hovudstad i landet og Holmen og Kristkyrkja det politiske sentrum. Kristkyrkja vart brukt til møter og kyrkjegarden til tingstad og kongehyllingar.(wikipedia). I "under kirke og kongemakt" skriv Knut helle at dei sat i Bergen og reviderte Gulatingslova, og den felles lova for Eidsivating og Borgarting. Dette arbeidet var ferdig i 1268. Sentrum for lovarbeidet var kongsgarden i Bergen. | Håkon Håkonson,regjeringstid 1217-1263, bygde ut på Holmen, Bergenhus festning i dag.Bergen vart hovudstad i landet og Holmen og Kristkyrkja det politiske sentrum. Kristkyrkja vart brukt til møter og kyrkjegarden til tingstad og kongehyllingar.(wikipedia). I "under kirke og kongemakt" skriv Knut helle at dei sat i Bergen og reviderte Gulatingslova, og den felles lova for Eidsivating og Borgarting. Dette arbeidet var ferdig i 1268. Sentrum for lovarbeidet var kongsgarden i Bergen. | ||
| Linje 93: | Linje 93: | ||
[[Stora-Marjo (1797–1868)]] var frå [[Lavik (Vaksdal)|Lavik]] i [[Eksingedalen]], [[Vaksdal kommune]]. Ho kunne mange viser og segner og var flink å fortelje. I ein bånsull etter henne nemnast Fjolid som tingstad, noko som vitnar om ein levande tradisjon i lokalmiljøet om Fjolid som tingstad. | [[Stora-Marjo (1797–1868)]] var frå [[Lavik (Vaksdal)|Lavik]] i [[Eksingedalen]], [[Vaksdal kommune]]. Ho kunne mange viser og segner og var flink å fortelje. I ein bånsull etter henne nemnast Fjolid som tingstad, noko som vitnar om ein levande tradisjon i lokalmiljøet om Fjolid som tingstad. | ||
Visa stod på trykk i boka ''På Klårfjell'' som [[Lars Eskeland]] gav ut i 1938. Gjengjeve under er dei fyrste ni strofane, av totalt 17.<ref>Lars Eskeland, ''På Klårfjell : og annan gamal ervesong ifrå ei fjellbygd på Vestlandet''. Lunde, Bergen 1938. {{ | Visa stod på trykk i boka ''På Klårfjell'' som [[Lars Eskeland]] gav ut i 1938. Gjengjeve under er dei fyrste ni strofane, av totalt 17.<ref>Lars Eskeland, ''På Klårfjell : og annan gamal ervesong ifrå ei fjellbygd på Vestlandet''. Lunde, Bergen 1938. {{nb.no|NBN:no-nb_digibok_2015051908050}}</ref> | ||
<blockquote> | <blockquote> | ||
| Linje 131: | Linje 131: | ||
* Bjordø, E.: ''Eivindvik kirke og Gulens historie fra de eldste tider''. [Vik i Sogn]. 1937. | * Bjordø, E.: ''Eivindvik kirke og Gulens historie fra de eldste tider''. [Vik i Sogn]. 1937. | ||
* Helle, Knut: ''Gulatinget og Gulatingslova''. Utg. Skald. Leikanger. 2001. {{ | * Helle, Knut: ''Gulatinget og Gulatingslova''. Utg. Skald. Leikanger. 2001. {{nb.no|NBN:no-nb_digibok_2012011306082}}. | ||
* Kleiva, Ivar: ''Gulatinget : tingstader og lovverk''. [Bergen]. 1985. {{ | * Kleiva, Ivar: ''Gulatinget : tingstader og lovverk''. [Bergen]. 1985. {{nb.no|NBN:no-nb_digibok_2016021208073}}. | ||
* Solbakken, Bjørn: ''Frå Gulatinget til Gulatings plass''. Utg. John Grieg forlag. 2011. {{ | * Solbakken, Bjørn: ''Frå Gulatinget til Gulatings plass''. Utg. John Grieg forlag. 2011. {{nb.no|NBN:no-nb_digibok_2012121038055}}. | ||
* [https://snl.no/Gulating Gulating] i ''Store norske leksikon''. | * [https://snl.no/Gulating Gulating] i ''Store norske leksikon''. | ||
* {{WP-lenke|Gulatinget|nb}}. | * {{WP-lenke|Gulatinget|nb}}. | ||