Veiledere, Administratorer
9 134
redigeringer
Mellomlagring
Ingen redigeringsforklaring |
(Mellomlagring) |
||
| Linje 29: | Linje 29: | ||
== Ideologi, politikk, aksjonisme == | == Ideologi, politikk, aksjonisme == | ||
=== Rasjonalist === | |||
I sitt tilhøve til religion og kyrkje, var Halvor Hoel sterkt influert av rasjonalistisk teologi. Venteleg var dette under påverknad av ein kapellan i bygda,[[Andreas Dahl]]. [[Biskop Pavels]] har omtala Dahl og uttrykt mellom anna dette om han: «Ham skyldes fornemmelig Halvor Hoels og øvrige nessogningers irreligiøsitet.»<ref>Gihle og Sandberg 1982:48. Jf. Koht, H. 1934:164</ref> | I sitt tilhøve til religion og kyrkje, var Halvor Hoel sterkt influert av rasjonalistisk teologi. Venteleg var dette under påverknad av ein kapellan i bygda,[[Andreas Dahl]]. [[Biskop Pavels]] har omtala Dahl og uttrykt mellom anna dette om han: «Ham skyldes fornemmelig Halvor Hoels og øvrige nessogningers irreligiøsitet.»<ref>Gihle og Sandberg 1982:48. Jf. Koht, H. 1934:164</ref> | ||
=== Unionsvenn === | |||
Hoel var etter alt å dømme tilhengar av union med Sverige i 1814. Han hadde kontakt med svenskane alt i 1813. Han var sidan i kontakt med [[C.H. Røslein]], den mest omtala av agentane som opererte for Carl Johan i Noreg.<ref>T.d. Pryser, T. 1985:289.</ref> | Hoel var etter alt å dømme tilhengar av union med Sverige i 1814. Han hadde kontakt med svenskane alt i 1813. Han var sidan i kontakt med [[C.H. Røslein]], den mest omtala av agentane som opererte for Carl Johan i Noreg.<ref>T.d. Pryser, T. 1985:289.</ref> | ||
Som hovudmann bak, eller i det minste inspirator for, [[bondeaksjonane 1818]], har ein rekna med at Hoel ikkje var framand for å vende attende til eit eineveldig monarki som styreform. Dette er uvisst. Halvdan Koht meiner at Hoel stod bak to grunnlovsforslag til riksforsamlinga på Eidsvoll, eitt frå Hedemarken og eitt frå Gudbrandsdals fogderi. Dei to er til dels likelydande, og dei avviser prinsipielt «suvereniteten». Det heiter i punkt 1 i forslaget frå Gudbrandsdalen: «Hvad Navn Norge Gives, enten Republik eller Monarkki benægtes Souverainiteten, men Prins Christian Fredrik antages til Rigets Regent med et Norsk Raad.» Det er sjølvsagt godt mogleg at Hoel og andre som var prinsipielle motstandarar av eineveldet i 1814 kan ha snudd om under innverknad av hendingane fram til 1818 og den sterke misnøya med stortingspolitikken. | Hoel hadde seinare eit godt forhold til Carl Johan. Kongen sytte for å få redusert straffa han fekk etter hendingane i 1818, og både Halvor Hoel og broren fekk kongelege pensjonar og andre prov på kongeleg gunst. | ||
=== Tilhengar av einevelde? === | |||
Som hovudmann bak, eller i det minste inspirator for, [[Bondeaksjonene 1818|bondeaksjonane 1818]], har ein rekna med at Hoel ikkje var framand for å vende attende til eit eineveldig monarki som styreform. Dette er uvisst. Halvdan Koht meiner at Hoel stod bak to grunnlovsforslag til riksforsamlinga på Eidsvoll, eitt frå Hedemarken og eitt frå Gudbrandsdals fogderi. Dei to er til dels likelydande, og dei avviser prinsipielt «suvereniteten». Det heiter i punkt 1 i forslaget frå Gudbrandsdalen: «Hvad Navn Norge Gives, enten Republik eller Monarkki benægtes Souverainiteten, men Prins Christian Fredrik antages til Rigets Regent med et Norsk Raad.» Det er sjølvsagt godt mogleg at Hoel og andre som var prinsipielle motstandarar av eineveldet i 1814 kan ha snudd om under innverknad av hendingane fram til 1818 og den sterke misnøya med stortingspolitikken. | |||
=== Aversjon mot embetsstyre === | |||
Gjennomgåande i det som ligg føre av avisartiklar og skriftlege meiningsytringar frå Halvor Hoels hand, og som også gjennomsyrar dei to nemnde grunnlovsforslaga, er aversjonen mot embetsstyre og til dels mot sjølve embetsstanden, særskilt presteskapet. Det grunngjeve med prinsipielle synet at medan bønder og borgarstand er nærande stender, er embetsstanden tærande på samfunnets felles ressursar, slik at ein bør avgrense sistnemnde til det minste nødvendige. | Gjennomgåande i det som ligg føre av avisartiklar og skriftlege meiningsytringar frå Halvor Hoels hand, og som også gjennomsyrar dei to nemnde grunnlovsforslaga, er aversjonen mot embetsstyre og til dels mot sjølve embetsstanden, særskilt presteskapet. Det grunngjeve med prinsipielle synet at medan bønder og borgarstand er nærande stender, er embetsstanden tærande på samfunnets felles ressursar, slik at ein bør avgrense sistnemnde til det minste nødvendige. | ||
=== Politiske verv === | |||
Hoel stilte seg disponibel som utsending til riksforsamlinga i 1814, men vart ikkje vald. Han vart derimot valt til Stortinget for Hedemarkens amt i 1815. Stortingsfleiratelet nekta å godkjenne han ved fullmaktsbehandlinga. Det var grunngjeve med at Hoel hadde vore klaga for alvorlege kriminelle forhold, nemleg medverknad til kyrkjeran, forehavt mord og meineid. Han vart frifunnen ved Akershus [[stiftsoverrett]] 8. juli 1817, stadfesta av [[Overkriminalretten]]. Derfor vart stortingsfleirtalet mistenkt for å hatt reine politiske motiv bak avvisinga av Hoel. Han var sjølv svært bitter over dette. | Hoel stilte seg disponibel som utsending til riksforsamlinga i 1814, men vart ikkje vald. Han vart derimot valt til Stortinget for Hedemarkens amt i 1815. Stortingsfleiratelet nekta å godkjenne han ved fullmaktsbehandlinga. Det var grunngjeve med at Hoel hadde vore klaga for alvorlege kriminelle forhold, nemleg medverknad til kyrkjeran, forehavt mord og meineid. Han vart frifunnen ved Akershus [[stiftsoverrett]] 8. juli 1817, stadfesta av [[Overkriminalretten]]. Derfor vart stortingsfleirtalet mistenkt for å hatt reine politiske motiv bak avvisinga av Hoel. Han var sjølv svært bitter over dette. | ||
Ved det neste stortingsvalet i 1818 vart Hoel vald til fyrste varamann frå amtet. | Ved det neste stortingsvalet i 1818 vart Hoel vald til fyrste varamann frå amtet. | ||
=== Det Halvor Hoelske bondeopprør === | |||
Det herskar liten tvil om at Halvor Hoel var hovudmann bak den bonderøra som stundom blir gjeve hans namn. Men hans rolle var mest bakmannens. Han deltok for eksempel ikkje sjølv i dei to bondetoga mot hovudstaden. Han vart derfor fyrst frifunnen av domskommisjonen. Høgsterett omgjorde dette til eit års straffarbeid, medan kong Carl Johan gav benådning slik at straffen vart sterkt redusert. | |||