322 339
redigeringer
Halvor Hoel: Forskjell mellom sideversjoner
Hopp til navigering
Hopp til søk
m
hbr
(målform) |
m (hbr) |
||
| (4 mellomliggende versjoner av 3 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 13: | Linje 13: | ||
På bakgrunn av ovanståande, og med blikk til storleiken på garden, kan det sosialt vere meir dekkande å kalle Halvor Hoel ein [[proprietær]] framfor bonde, sameleis som når det gjeld slektningen hans i [[Grue kommune|Grue]], [[Ole Arntzen]]. Halvor Hoel sjølv ser likevel ut til å ha dyrka sin identitet som ikkje-kondisjonert bonde. Han skriv innlegg i aviser og blad som talsmann for Gaardbrugerne, som saman med borgarskapet er ein «nærende Stand» i motsetnadsforhold til den «tærende» embetsstanden.<ref>T.d. i Nationalbladet hefte 4 (1816). Jf. Gihle og Sandberg 1982:48</ref> | På bakgrunn av ovanståande, og med blikk til storleiken på garden, kan det sosialt vere meir dekkande å kalle Halvor Hoel ein [[proprietær]] framfor bonde, sameleis som når det gjeld slektningen hans i [[Grue kommune|Grue]], [[Ole Arntzen]]. Halvor Hoel sjølv ser likevel ut til å ha dyrka sin identitet som ikkje-kondisjonert bonde. Han skriv innlegg i aviser og blad som talsmann for Gaardbrugerne, som saman med borgarskapet er ein «nærende Stand» i motsetnadsforhold til den «tærende» embetsstanden.<ref>T.d. i Nationalbladet hefte 4 (1816). Jf. Gihle og Sandberg 1982:48</ref> | ||
<onlyinclude>Halvor Hoel var ugift, men hadde tre søner med to ulike kvinner. Med Guri Gudmundsdotter fekk han Nils (fødd 1800) og Ole (fødd 1804), same år fekk han sonen Lars med Marte Nilsdotter. Både dei to kvinnene og sønene budde på Hol. Halvor Hoel lyste sønene i kull og kjønn (erkjente dei som rette søner og gav dei dermed arverett på linje med born fødde i ekteskap), og Nils vart eigar av Hoel-garden etter faren sin.</onlyinclude> Før dette var det eit sterkt gjensidig vennskapsforhold, kanskje med ekteskapstankar, mellom Halvor Hoel og - i tur og orden - to døtre av soknepresten i Ringsaker, Claus Bendeke. Den eine jenta døydde ung, og det vart heller ikkje noko meir av forholdet til den andre, etter seiande av di det ikkje var ønskt frå prestens side. | <onlyinclude>Halvor Hoel var ugift, men hadde tre søner med to ulike kvinner. Med Guri Gudmundsdotter fekk han [[Nils Halvorsen Hoel|Nils]] (fødd 1800) og Ole (fødd 1804), same år fekk han sonen Lars med Marte Nilsdotter. Både dei to kvinnene og sønene budde på Hol. Halvor Hoel lyste sønene i kull og kjønn (erkjente dei som rette søner og gav dei dermed arverett på linje med born fødde i ekteskap), og Nils vart eigar av Hoel-garden etter faren sin.</onlyinclude> Før dette var det eit sterkt gjensidig vennskapsforhold, kanskje med ekteskapstankar, mellom Halvor Hoel og - i tur og orden - to døtre av soknepresten i Ringsaker, Claus Bendeke. Den eine jenta døydde ung, og det vart heller ikkje noko meir av forholdet til den andre, etter seiande av di det ikkje var ønskt frå prestens side. | ||
Halvor Hoel fridde på eit seinare tidspunkt til bondedottera Mari Olsdotter Vigerust på Dovre, men dette ekteskapet vart heller ikkje noko av. | Halvor Hoel fridde på eit seinare tidspunkt til bondedottera Mari Olsdotter Vigerust på Dovre, men dette ekteskapet vart heller ikkje noko av. | ||
| Linje 36: | Linje 36: | ||
=== Unionsvenn === | === Unionsvenn === | ||
Hoel var etter alt å dømme tilhengar av union med Sverige i 1814. Han hadde kontakt med svenskane alt i 1813. Han var sidan i kontakt med [[C.H. Røslein]], den mest omtala av agentane som opererte for Carl Johan i Noreg.<ref>T.d. Pryser, T. 1985:289.</ref>. Han skal òg ha sett seg mot den sjølvstendeeiden som skulle avleggast til Kristian Frederik i mars 1814.<ref>Gullberg, J. 1986: 43.</ref> | Hoel var etter alt å dømme tilhengar av union med Sverige i 1814. Han hadde kontakt med svenskane alt i 1813. Han var sidan i kontakt med [[C.H. Røslein]], den mest omtala av agentane som opererte for Carl Johan i Noreg.<ref>T.d. Pryser, T. 1985:289.</ref>. Han skal òg ha sett seg mot den [[Selvstendighetseden 1814|sjølvstendeeiden]] som skulle avleggast til Kristian Frederik i mars 1814.<ref>Gullberg, J. 1986: 43.</ref> | ||
Hoel hadde seinare eit godt forhold til Carl Johan. Kongen sytte for å få redusert straffa han fekk etter hendingane i 1818, og både Halvor Hoel og broren fekk kongelege pensjonar og andre prov på kongeleg gunst. | Hoel hadde seinare eit godt forhold til Carl Johan. Kongen sytte for å få redusert straffa han fekk etter hendingane i 1818, og både Halvor Hoel og broren fekk kongelege pensjonar og andre prov på kongeleg gunst. | ||
| Linje 53: | Linje 53: | ||
=== Det Halvor Hoelske bondeopprør === | === Det Halvor Hoelske bondeopprør === | ||
{{thumb|Gravminne Nes Halvor Hoel.jpg|Minnestein på Halvor Hoel si grav på Nes kyrkjegard. Steinen vart sett opp av Nes historielag i 1934.|Eva McKenna}} | |||
Det herskar liten tvil om at Halvor Hoel var hovudmann bak den bonderøra som stundom blir gjeve hans namn. Han fekk fyrst ei særs alvorleg tiltale mot seg, som Sverre Steen oppsummerer som tiltale for majestetsbrotsverk og landsforræderi. I Steens attgjeving av tiltalen for sorenskrivaren i oktober 1919, vart dette uttrykt slik:<ref>Steen, S. 1953:279.</ref> | Det herskar liten tvil om at Halvor Hoel var hovudmann bak den bonderøra som stundom blir gjeve hans namn. Han fekk fyrst ei særs alvorleg tiltale mot seg, som Sverre Steen oppsummerer som tiltale for majestetsbrotsverk og landsforræderi. I Steens attgjeving av tiltalen for sorenskrivaren i oktober 1919, vart dette uttrykt slik:<ref>Steen, S. 1953:279.</ref> | ||
| Linje 61: | Linje 62: | ||
Halvor Hoels rolle var mest bakmannens. Han deltok for eksempel ikkje sjølv i dei to bondetoga mot hovudstaden. Han vart derfor fyrst heilt frifunnen av domskommisjonen. Høgsterett omgjorde dette til eit års straffarbeid, medan kong Carl Johan gav benådning slik at straffen vart sterkt redusert. | Halvor Hoels rolle var mest bakmannens. Han deltok for eksempel ikkje sjølv i dei to bondetoga mot hovudstaden. Han vart derfor fyrst heilt frifunnen av domskommisjonen. Høgsterett omgjorde dette til eit års straffarbeid, medan kong Carl Johan gav benådning slik at straffen vart sterkt redusert. | ||
På [[Hamar]], «hovudstaden» på Hedmarken, vitnar [[Halvor Hoels gate]] om denne kjente nesningen. | [[Nes historielag (Hedmark)|Nes historielag]] reiste i 1934 ein minnestein på grava til Hoel på Nes kyrkjegard. På [[Hamar]], «hovudstaden» på Hedmarken, vitnar [[Halvor Hoels gate]] om denne kjente nesningen. | ||
== Referansar == | == Referansar == | ||
| Linje 70: | Linje 71: | ||
*Gihle, Pål og Sandberg, Elisabeth: «Halvor Hoel», i ''Nes og Helgøya. Lokalhistorisk skrift 1982''. Nes historielag 1982. | *Gihle, Pål og Sandberg, Elisabeth: «Halvor Hoel», i ''Nes og Helgøya. Lokalhistorisk skrift 1982''. Nes historielag 1982. | ||
*Gullberg, Jakob: ''Sjølvstendeeiden i 1814''. Hovudfagsoppgåve i historie ved Universitetet i Bergen, våren 1986. | *Gullberg, Jakob: ''Sjølvstendeeiden i 1814''. Hovudfagsoppgåve i historie ved Universitetet i Bergen, våren 1986. | ||
*{{folketelling | *{{folketelling|pf01058233000851|Halvor Nielsen|1801|Nes prestegjeld|nn}}. | ||
*Hoel, Halvor: «I Anledning af en Præstes Klynken og Klager i Nationalbladet, ved at flytte fra det ene Kald til det andet, og aldri at finde Udkomme, tjene følgende, samt lidt om Borgeren, Bonden og Pengevæsenet», i ''Det Norske Nationalblad'', hefte 4 side 88-93 (1816) | *Hoel, Halvor: «I Anledning af en Præstes Klynken og Klager i Nationalbladet, ved at flytte fra det ene Kald til det andet, og aldri at finde Udkomme, tjene følgende, samt lidt om Borgeren, Bonden og Pengevæsenet», i ''Det Norske Nationalblad'', hefte 4 side 88-93 (1816) | ||
*[[Koht, Halvdan]]: Artikkel om Hoel i ''Norsk biografisk leksikon'', (1934). | *[[Koht, Halvdan]]: Artikkel om Hoel i ''Norsk biografisk leksikon'', (1934). | ||
| Linje 78: | Linje 79: | ||
*[[Sandberg, Per-Øivind]]: Artikkel om Hoel i [http://snl.no/.nbl_biografi/Halvor_Hoel/utdypning ''Norsk biografisk leksikon'', digital utgåve ] | *[[Sandberg, Per-Øivind]]: Artikkel om Hoel i [http://snl.no/.nbl_biografi/Halvor_Hoel/utdypning ''Norsk biografisk leksikon'', digital utgåve ] | ||
*''Riksforsamlingens forhandlinger, 1. del.'' Kristiania 1914. | *''Riksforsamlingens forhandlinger, 1. del.'' Kristiania 1914. | ||
==Eksterne lenkjer== | |||
* {{hbr1-1|pf01058233000851|Halvor Hoel}}. | |||
{{DEFAULTSORT:Hoe, Halvor}} | {{DEFAULTSORT:Hoe, Halvor}} | ||
| Linje 86: | Linje 91: | ||
[[Kategori:Gardbrukere]] | [[Kategori:Gardbrukere]] | ||
{{F2}} | {{F2}} | ||
{{nn}} | |||