Veiledere, Administratorer
9 134
redigeringer
ingen redigeringsforklaring
(Mellomlagring) |
Ingen redigeringsforklaring |
||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
<onlyinclude>[[Bilde:Halvor Hoel 1766-1852.jpg|thumb|<small>Halvor Hoel på sine eldre dager. Teikning utført av ein soneson.</small>]] | <onlyinclude>[[Bilde:Halvor Hoel 1766-1852.jpg|thumb|<small>Halvor Hoel på sine eldre dager. Teikning utført av ein soneson.</small>]] | ||
'''[[Halvor Hoel]]''' (fødd i [[Nes]] på [[Hedmarken]] [[4. februar]] [[1766]], død same stad [[5. mars]] [[1852]]) var gardbrukar på ein av dei største gardane på Hedmarken. Mest er han kjend som politisk agitator og leiar for [[Bondeaksjonene 1818|bondeaksjonane i 1818]]. Han var ein omstridd person i samtida og omdiskutert i ettertid. Det botnar både i hans politiske haldningar og aksjonisme, og i hans til dels stormfulle og ukonvensjonelle privatliv. | '''[[Halvor Hoel]]''' (fødd i [[Nes]] på [[Hedmarken]] [[4. februar]] [[1766]], død same stad [[5. mars]] [[1852]]) var gardbrukar på ein av dei største gardane på Hedmarken. Mest er han kjend som politisk agitator og leiar for [[Bondeaksjonene 1818|bondeaksjonane i 1818]]. Han var ein omstridd person i samtida og omdiskutert i ettertid. Det botnar både i hans politiske haldningar og aksjonisme, og i hans til dels stormfulle og ukonvensjonelle privatliv. | ||
| Linje 26: | Linje 26: | ||
Halvor Hoel interesserte seg for forbetringar i landbruket, og vart særleg berømma for hagebruket på garden. Han oppnådde medaljar for gardsdrifta og hagebruket. Hagebruket var det forresten mora Anne Jacobsdotter som hadde sett i gang og må gjevast hovuddelen av æa for. I åra 1781-1790 fekk ho planta over 3000 frukttre, og dertil ei mengd bærbusker, og ho byrja med planteskule. Ho fekk Det Kongelige Danske Landhusholdningsselskaps 2. gullmedalje for dette i 1790.<ref>Kolstad, G. 2000:34</ref> | Halvor Hoel interesserte seg for forbetringar i landbruket, og vart særleg berømma for hagebruket på garden. Han oppnådde medaljar for gardsdrifta og hagebruket. Hagebruket var det forresten mora Anne Jacobsdotter som hadde sett i gang og må gjevast hovuddelen av æa for. I åra 1781-1790 fekk ho planta over 3000 frukttre, og dertil ei mengd bærbusker, og ho byrja med planteskule. Ho fekk Det Kongelige Danske Landhusholdningsselskaps 2. gullmedalje for dette i 1790.<ref>Kolstad, G. 2000:34</ref> | ||
Halvor Hoel var ein velståande mann, som vart likna for 170 spesidalar i tvungent innskot til Noregs Bank i 1816 (sølvskatten). <ref>[http://www.arkivverket.no/arkivverket/Arkivbevaring/Papirmateriale/Digitalisering/Skanning/Soelvskatten-1816 Sølvskatten 1816.]</ref> | Halvor Hoel var ein velståande mann, som vart likna for 170 spesidalar i tvungent innskot til Noregs Bank i 1816 (sølvskatten). <ref>[http://www.arkivverket.no/arkivverket/Arkivbevaring/Papirmateriale/Digitalisering/Skanning/Soelvskatten-1816 Sølvskatten 1816.]</ref> Gardsdrifta var hovudforklaringa på velstanden, ein velstand som forresten var truga i vanskelege tider for jordbruket. Ei tid levde han i frykt for å måtte gå frå garden.<ref>Kolstad, G. 2000:46-47.</ref> | ||
Medan mora stod for gardsdrifta, hadde Halvor mellom anna oppdrag frå kjøpmenn i Christiania mellom anna som gjeldinndrivar.<ref>Sandberg, P.-Ø. i Norsk biografisk leksikon.</ref> | |||
== Ideologi, politikk, aksjonisme == | == Ideologi, politikk, aksjonisme == | ||
| Linje 53: | Linje 55: | ||
=== Det Halvor Hoelske bondeopprør === | === Det Halvor Hoelske bondeopprør === | ||
Det herskar liten tvil om at Halvor Hoel var hovudmann bak den bonderøra som stundom blir gjeve hans namn. | Det herskar liten tvil om at Halvor Hoel var hovudmann bak den bonderøra som stundom blir gjeve hans namn. Han fekk fyrst ei særs alvorleg tiltale mot seg, som Sverre Steen oppsummerer som tiltale for majestetsbrotsverk og landsforræderi. I Steens attgjeving av tiltalen for sorenskrivaren i oktober 1919, vart dette uttrykt slik:<ref>Steen, S. 1953:279.</ref> | ||
:«Han hadde rådet almuen til opsetsighet mot lovene [...] søkt å avstedkomme oppstand av menige mann så vel som av militærmakten i hensikt å ville med den derved tilveiebrakte fysiske styrke utrydde samtlige øvrigheter for i disses sted selv å innsette de embetsmenn han fant nødvendige; angripe stortinget, ødelegge den del av stortingets personale som ikke ville rette seg etter hans planer; uten skånsel ødelegge på forskjellige måter statsrådets personale, og endelig kullkaste Norges regjeringsform.» | |||
Men denne drastiske tiltalen følgde ikkje med i den vidare behandlinga av saka. | |||
Halvor Hoels rolle var mest bakmannens. Han deltok for eksempel ikkje sjølv i dei to bondetoga mot hovudstaden. Han vart derfor fyrst heilt frifunnen av domskommisjonen. Høgsterett omgjorde dette til eit års straffarbeid, medan kong Carl Johan gav benådning slik at straffen vart sterkt redusert. | |||