Veiledere, Administratorer
9 134
redigeringer
ingen redigeringsforklaring
Ingen redigeringsforklaring |
Ingen redigeringsforklaring |
||
| Linje 10: | Linje 10: | ||
Hanna hadde skulegangen sin i Skien, [[Porsgrunn]], [[Herlufsholm]] i Danmark, i Kristiania og [[Trondheim]]. Til Trondheim hadde familien flytta i 1887, og der tok Hanna artium ved [[Trondhjem katedralskole|Katedralskulen]] i 1891. | Hanna hadde skulegangen sin i Skien, [[Porsgrunn]], [[Herlufsholm]] i Danmark, i Kristiania og [[Trondheim]]. Til Trondheim hadde familien flytta i 1887, og der tok Hanna artium ved [[Trondhjem katedralskole|Katedralskulen]] i 1891. | ||
Etter avlagt examen | Etter avlagt [[examen artium]] fekk ho fyrst eit vikariat som bestyrar av ein privat mellomskule i [[Elverum]]. Frå 1892 til 1894 var ho guvernante hjå sokneprest Erichsen i [[Trysil]]. [[Sven Moren]] fortel i sine memoarar kor sterkt inntrykk denne «emansiperte» unge kvinna gjorde på han og bygdefolk elles der. Ho var aktiv i ungdomslaget, ho danna songkor og dirigerte sjølv. Ho gjekk fremst i 17. maitoget, og heldt sjølv tale for dagen. Med reaksjonar som spente frå sjokk til beundring kunne folk fortelje at ho både drakk øl og røykte sigar i selskap med berre karar. | ||
Hausten 1894 byrja ho å lese til [[Anneneksamen|«andeneksamen»]], men gjekk ikkje vidare med universitetsstudium. I staden heldt ho fram med lærargjerninga si. Ho fekk fyrst eit vikariat ved ein privat mellomskule i [[Norderhov]]. Så var ho eit år lærar ved [[Ragna Nielsens skole|Ragna Nielsens skule]] i Kristiania. Ho gav seg ut av læraryrket etter at ho gifta seg og stifta familie. | Hausten 1894 byrja ho å lese til [[Anneneksamen|«andeneksamen»]], men gjekk ikkje vidare med universitetsstudium. I staden heldt ho fram med lærargjerninga si. Ho fekk fyrst eit vikariat ved ein privat mellomskule i [[Norderhov]] (nå [[Ringerike kommune]]). Så var ho eit år lærar ved [[Ragna Nielsens skole|Ragna Nielsens skule]] i Kristiania. Ho gav seg ut av læraryrket etter at ho gifta seg og stifta familie. | ||
== Politiske haldningar og sosialt engasjement == | == Politiske haldningar og sosialt engasjement == | ||
Hanna Castberg kan seiast å ha hatt ein tungtvegande sosialradikal og venstrenasjonalistisk ideologisk ballast med frå heimen og familien, ein ballast som ho sjølv i høg grad bidrog til overfor andre ledd og yngre delar av familien. Faren var stortingsmann for (radikale) Venstre i fleire periodar mellom 1876-1888, venstreordførar i Skien, medskipar og redaktør for venstreavisa Varden frå 1875. Eldste brorenror til Hanna, Johan Castberg, vart stortingsmann og statsråd for Venstre, og stod i spissen for austlandspartiet [[Arbeiderdemokratene]]. Både Johan Castberg og broren Torgrim var gifte med døtrer av folkehøgskulepioneren [[Herman Anker]]. Ei tredje syster i den familien var kvinnesaksforkjemparen og sosialpolitikaren [[Katti Anker Møller]]. | Hanna Castberg kan seiast å ha hatt ein tungtvegande sosialradikal og venstrenasjonalistisk ideologisk ballast med frå heimen og familien, ein ballast som ho sjølv i høg grad bidrog til overfor andre ledd og yngre delar av familien. Faren var stortingsmann for (radikale) Venstre i fleire periodar mellom 1876-1888, venstreordførar i Skien, medskipar og redaktør for venstreavisa Varden frå 1875. Eldste brorenror til Hanna, Johan Castberg, vart stortingsmann og statsråd for Venstre, og stod i spissen for austlandspartiet [[Arbeiderdemokratene]]. Både Johan Castberg og broren Torgrim var gifte med døtrer av folkehøgskulepioneren [[Herman Anker]]. Ei tredje syster i den familien var kvinnesaksforkjemparen og sosialpolitikaren [[Katti Anker Møller]]. | ||
Hanna Castberg var sterkt oppteken av sosialpolitiske saker i tida, så som bustadspørsmålet for arbeidarklassen, barnestell, sinnsjukeomsorg, forbod mot nattarbeid for kvinner, skilsmissespørsmålet med mykje meir. Måten ho arbeidde på var gjennom pressa, ved foredragsturnear og i organisasjonssamanheng. Ho var t.d. leiar i [[Kvindernes Landsboligraad]]. | Hanna Castberg var sterkt oppteken av sosialpolitiske saker i tida, så som bustadspørsmålet for arbeidarklassen, barnestell, sinnsjukeomsorg, forbod mot nattarbeid for kvinner, skilsmissespørsmålet med mykje meir. Måten ho arbeidde på var gjennom pressa, ved foredragsturnear og til dels i organisasjonssamanheng. Ho var t.d. leiar i [[Kvindernes Landsboligraad]]. | ||
== | Hanna Castbergs politiske syn var etter alt å dømme samsvarande med faren og eldstebrorens radikale venstresyn. Ho brann for det nasjonale spørsmålet og gjekk inn for ei kompromisslaus haldning mot svenske krav ved unionsoppløysinga. Sven Moren illustrerer godt hennar venstrenasjonalistiske haldning når han siterer delar av ei flammande tale ho heldt i Bondeungdomslaget i Kristiania på haustparten 1905, da unionsforhandlingane pågjekk som hardast. I Morens attgjeving på landsmål skal ho ha sagt noko slikt: | ||
Som skrivande menneske har Hanna Castberg sett djupast spor etter seg i pressa, særleg i Dagbladet og Social-Demokraten/Arbeiderbladet. Men ho skreiv også skjønnlitterært, derunder tre skodespel som vart utgjevne i 1920-åra. ''Dommen - to skuespill'' (1922), ''Brødre'' (1924) og ''Dei utstøytte'' (1925). Det siste vart sett opp ved [[Det Norske Teateret]] det same året som Hanna Castberg døydde. | |||
:«Vi må ikkje, vi kan ikkje, vi skal ikkje gå på akkord no. Vi skal gå vår eigen veg utan omsyn til andre. Det gjeld vår ære - og det gjeld meir, det gjeld vår udøyelege sjel, vår folkesjel som vil ta skade, som forkjemst og døyr, dersom vi slår av no! Men så må vi kaste overbord slike politikarar som dei som no styrer kursen vår. ''Dei'' talar om fedrelandskjærleik. Eg seier ikkje at dei vantar fedrelandskjærleik. Men fedrelandskjærleiken deira vantar liv, varme, eldhug, religiøsitet, fanatisme.» | |||
Sidan flytte ho standpunkt over til den sosialistiske leiren. Signaturen P.G. ([[Paul Gjesdahl]]?) konstaterer i sin nekrolog over Hanna Castberg von der Lippe i Dagbladet 27. juli 1926: «I sine siste år tilhørte hun Det norske arbeiderparti og var en av Arbeiderbladets farligste penner». Dette rimar godt med nekrologen i det konservative Morgenbladet same dato: «I velformede, ofte sterkt agitatoriske artikler talte hun i den kommunistiske presse arbeidernes sak.» Kommunistisk i denne samanhengen skal neppe tolkast som at Hanna Castberg von der Lippe hadde gått over til NKP, der altså sonen Just Lippe hadde funne sin plass alt frå partiet vart oppretta tre år tidlegare. | |||
== Forfattaren == | |||
Som skrivande menneske har Hanna Castberg sett djupast spor etter seg i pressa, særleg i Dagbladet og Social-Demokraten/Arbeiderbladet. Fleire av foredraga hennar vart trykte som brosjyrer. Det galdt t.d. eitt om barnestell, som vart distribuert av Arbeidarpartiet, og eitt som tala for forbod mot kvinners arbeid i handverk industri, som vart utgjeve av [[Norsk forening for socialt arbeide]]. Men ho skreiv også skjønnlitterært, derunder tre skodespel som vart utgjevne i 1920-åra. ''Dommen - to skuespill'' (1922), ''Brødre'' (1924) og ''Dei utstøytte'' (1925). Det siste vart sett opp ved [[Det Norske Teateret]] det same året som Hanna Castberg døydde. | |||
== Referansar == | == Referansar == | ||
| Linje 35: | Linje 41: | ||
[[Kategori:Skien kommune]] | [[Kategori:Skien kommune]] | ||
[[Kategori:Trysil kommune]] | [[Kategori:Trysil kommune]] | ||
[[Kategori:Ringerike kommune]] | |||
[[Kategori:Trondheim kommune]] | [[Kategori:Trondheim kommune]] | ||