35
redigeringer
Henrik Mohn Dahl: Forskjell mellom sideversjoner
Hopp til navigering
Hopp til søk
→Kjelder og litteratur
m (kategorisplitting) |
|||
| (8 mellomliggende versjoner av 4 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
'''[[Henrik Mohn Dahl]]''' (fødd 8. januar 1844 i Bergen, død 19. juni 1909) var teolog, folkehøgskulestyrar og politikar. | <onlyinclude>{{thumb|Henrik Mohn Dahl.jpg|Henrik Mohn Dahl}} | ||
'''[[Henrik Mohn Dahl]]''' (fødd 8. januar 1844 i [[Bergen]], død 19. juni 1909) var teolog, folkehøgskulestyrar i [[Sogndal]] og politikar. </onlyinclude> | |||
==Oppvekst== | ==Oppvekst== | ||
Dahl var son av sokneprest [[Henning Frimann Dahl]] og Margrethe Albertine Henriette Mohn. Bestefaren på farssida var major [[Niels Griis Alstrup Dahl]] (1777-1836). Mora ætta frå Foswinckel som åtte [[Nygård]] i Bergen, og Dahl fekk arv i ein part. | Dahl var son av sokneprest [[Henning Frimann Dahl]] og Margrethe Albertine Henriette Mohn. Bestefaren på farssida var major [[Niels Griis Alstrup Dahl]] (1777-1836). Mora ætta frå Foswinckel som åtte [[Nygård]] i Bergen, og Dahl fekk arv i ein part. | ||
Fram til han var 10-11 år budde Dahl i Bergen der faren var skulestyrar. I 1854 vart H.F. Dahl sokneprest i [[Innvik]] i Nordfjord, og familien flytte dit. Her fekk han opplæring faren og storesystera [[Mette Dahl]] til i 16-årsalderen. Henrik las så til artium i Kristiania og vart student i 1862. På grunn av helseproblem i studietida var han var ein del heime og hjelpte til på prestegarden i [[Lærdal]] der faren hadde vore prest sidan 1863. | Fram til han var 10-11 år, budde Dahl i Bergen der faren var skulestyrar. I 1854 vart H.F. Dahl sokneprest i [[Innvik]] i Nordfjord, og familien flytte dit. Her fekk han opplæring faren og storesystera [[Mette Dahl]] til i 16-årsalderen. Henrik las så til artium i Kristiania og vart student i 1862. På grunn av helseproblem i studietida var han var ein del heime og hjelpte til på prestegarden i [[Lærdal]] der faren hadde vore prest sidan 1863. | ||
==Identifikasjon med bonden== | ==Identifikasjon med bonden== | ||
| Linje 14: | Linje 15: | ||
I juni 1868 tok Dahl teologisk embetseksamen og drog deretter på ei ferd til Middelhavet og Adriaterhavet. Han reiste mykje også seinare i livet og var tre gonger i Italia. Det heiter seg at han har sett alle land i Europa «so nær som Finnland, Russland og Balkanhalvøyi». Han vitja òg det meste av Noreg på ferdene sine. | I juni 1868 tok Dahl teologisk embetseksamen og drog deretter på ei ferd til Middelhavet og Adriaterhavet. Han reiste mykje også seinare i livet og var tre gonger i Italia. Det heiter seg at han har sett alle land i Europa «so nær som Finnland, Russland og Balkanhalvøyi». Han vitja òg det meste av Noreg på ferdene sine. | ||
Den 1. oktober 1870 vart han utnemnd til personleg kapellan i [[Os]] i Hordaland, men måtte søkje om avskil i 1872 på grunn av helseproblem. I 1873 drog han til Amerika. Då hadde han vore eit par månader ved [[Sogndal folkehøgskule]] for å bli kjend med skulen som [[Jakob Liv Rosted Sverdrup|Jakob Sverdrup]] hadde skipa tre år før. | Den 1. oktober 1870 vart han utnemnd til personleg kapellan i [[Os (Hordaland)|Os]] i Hordaland, men måtte søkje om avskil i 1872 på grunn av helseproblem. I 1873 drog han til Amerika. Då hadde han vore eit par månader ved [[Sogndal folkehøgskule]] for å bli kjend med skulen som [[Jakob Liv Rosted Sverdrup|Jakob Sverdrup]] hadde skipa tre år før. | ||
==Sogndal folkehøgskule== | ==Sogndal folkehøgskule== | ||
I 1874 medan han ennno var i Amerika, skreiv Sverdrup til Dahl for å få han til å bli lærar ved [[Sogndal folkehøgskule]]. 30-åringen Dahl slo til og kom til Sogndal same året, og dette skulle bli livsgjerninga hans. Dahl tok raskt over meir og meir av styringa ved skulen, og i 1878 vart han styrar då Sverdrup vart utnemnt til sokneprest i Leikanger. Alt i 1875 hadde Sverdrup nytta delar av morsarven til å byggje eit nytt skulehus, [[Helgheimstova]]. I 1885 utvida han skulen og bygde eit internat. | I 1874, medan han ennno var i Amerika, skreiv Sverdrup til Dahl for å få han til å bli lærar ved [[Sogndal folkehøgskule]]. 30-åringen Dahl slo til og kom til Sogndal same året, og dette skulle bli livsgjerninga hans. Dahl tok raskt over meir og meir av styringa ved skulen, og i 1878 vart han styrar då Sverdrup vart utnemnt til sokneprest i Leikanger. Alt i 1875 hadde Sverdrup nytta delar av morsarven til å byggje eit nytt skulehus, [[Helgheimstova]]. I 1885 utvida han skulen og bygde eit internat. | ||
Framfor nokon var det Dahl som gjorde Sogndal folkehøgskule til eit kulturelt og politisk sentrum i Sogn dei siste tiåra på 1800-talet. Som Sverdrup sokna Dahl til den lågkyrkjelege vestlandsfløya i Venstre som skipa [[Moderate Venstre]] i 1888. Han vart vararepresentant til Stortinget i 1882 og møtte våren 1885. I 1888 vart han vald til representant og møtte 1889-91. I Sogndal var han ordførar 1886-1893. I 1893 skilde han lag med Moderate Venstre, men då var han òg ute av politikken. | <onlyinclude>Framfor nokon var det Dahl som gjorde Sogndal folkehøgskule til eit kulturelt og politisk sentrum i Sogn dei siste tiåra på 1800-talet. Som Sverdrup sokna Dahl til den lågkyrkjelege vestlandsfløya i Venstre som skipa [[Moderate Venstre]] i 1888. Han vart vararepresentant til Stortinget i 1882 og møtte våren 1885. I 1888 vart han vald til representant og møtte 1889-91. I Sogndal var han ordførar 1886-1893. I 1893 skilde han lag med Moderate Venstre, men då var han òg ute av politikken. </onlyinclude> | ||
==Målsaka== | ==Målsaka== | ||
| Linje 37: | Linje 38: | ||
Syskena testamenterte ei stor samling med eldre bøker til folkehøgskulen. Dei hadde langt ned store summar i bygningmassen på folkehgskulen, og dei testamenterte mykje av pengane som vart att til folkehøgskulen og til skulestipend for fattige elevar. I arkivet til Sogndal folkehøgskule ligg det ei større brevsamling etter Dahl (Fylkesarkivet i Sogn og Fjordane). | Syskena testamenterte ei stor samling med eldre bøker til folkehøgskulen. Dei hadde langt ned store summar i bygningmassen på folkehgskulen, og dei testamenterte mykje av pengane som vart att til folkehøgskulen og til skulestipend for fattige elevar. I arkivet til Sogndal folkehøgskule ligg det ei større brevsamling etter Dahl (Fylkesarkivet i Sogn og Fjordane). | ||
Den 17. mai 1914 reiste [[Sogn høgskulelag]] ein minnestein over Henrik og Mette Dahl på folkehøgskulen. | <onlyinclude>Den 17. mai 1914 reiste [[Sogn høgskulelag]] ein minnestein over Henrik og Mette Dahl på folkehøgskulen.</onlyinclude> | ||
==Kjelder og litteratur== | ==Kjelder og litteratur== | ||
* | *{{folketelling|pf01038011009803|Henrik M. Dahl|1865|Vestre Aker prestegjeld|nn}}. | ||
* | *{{folketelling|pf01038258002614|Henrik Mohn Dahl|1865|Lærdal prestegjeld|nn}}. | ||
*Lampe, Johan Fredrik. (1895). ''Bergens stifts biskoper og præster efter reformationen. Biografiske efterretninger.'' (Bd. 1). Kristiania: Cammermeyer, s. 276 | *{{folketelling|pf01037345001691|H. M Dahl|1900|Sogndal herred|nn}}. | ||
*Lampe, Johan Fredrik. (1895). ''Bergens stifts biskoper og præster efter reformationen. Biografiske efterretninger.'' (Bd. 1). Kristiania: Cammermeyer, s. 276. {{bokhylla|NBN:no-nb_digibok_2009031003040|nn}}. | |||
*Hauge, Olav. (1905). ''Sogndals folkehøgskule i 35 aar.'' Bergen: Floor, s. 7-29. ''- den sentrale biografiske omtala om Dahl'' | *Hauge, Olav. (1905). ''Sogndals folkehøgskule i 35 aar.'' Bergen: Floor, s. 7-29. ''- den sentrale biografiske omtala om Dahl'' | ||
*Lothe, Anders A. (1950). ''Målreisingssoga i Sogn og Fjordane.'' Florø: Firda lærarlag m.fl., s. 89-95 | *Lothe, Anders A. (1950). ''Målreisingssoga i Sogn og Fjordane.'' Florø: Firda lærarlag m.fl., s. 89-95. {{bokhylla|NBN:no-nb_digibok_2011050405016|nn}}. | ||
*Torjusson, Aslak. (1977). ''Den norske folkehøgskulen. Opphav og grunnlag.'' Oslo: Samlaget, s. 180-184. | *Torjusson, Aslak. (1977). ''Den norske folkehøgskulen. Opphav og grunnlag.'' Oslo: Samlaget, s. 180-184. {{bokhylla|NBN:no-nb_digibok_2007073004001|nn}}. | ||
*[http://www.nrk.no/sf/leksikon/index.php/Henrik_Mohn_Dahl Omtale i Fylkesleksikon, NRK Sogn og Fjordane] | *[http://www.nrk.no/sf/leksikon/index.php/Henrik_Mohn_Dahl Omtale i Fylkesleksikon, NRK Sogn og Fjordane]. | ||
*[ | *[https://leksikon.fylkesarkivet.no/article/d944d7ef-6ebc-447f-b085-904c9f9118e6/ «Minnestein over Henrik og Mette Dahl»], av Hermund Kleppa 2001, Kulturhistorisk leksikon, Sogn og Fjordane fylkesarkiv. | ||
==Eksterne lenkjer== | |||
* {{hbr1-1|pf01038258002614|Henrik Mohn Dahl}}. | |||
{{DEFAULTSORT:Dahl, Henrik Mohn }} | {{DEFAULTSORT:Dahl, Henrik Mohn }} | ||
| Linje 61: | Linje 67: | ||
[[Kategori:Fødsler i 1844]] | [[Kategori:Fødsler i 1844]] | ||
[[Kategori:Dødsfall i 1909]] | [[Kategori:Dødsfall i 1909]] | ||
{{F2}} | |||
{{nn}} | |||