Husbondshold: Forskjell mellom sideversjoner
(Ny side: {{Under arbeid}} '''Husbondshold''' var ei nemning som i leiglendingstida vart brukt om ulike avgifter frå bønder og husmenn til jorddrotten (jordherre, godseigar)....) |
(Mellomlagring) |
||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
{{Under arbeid}} | {{Under arbeid}} | ||
'''[[Husbondshold]]''' | '''[[Husbondshold]]''' er ei nemning som i [[leilending|leiglendingstida]] vart brukt om ulike avgifter frå bønder og husmenn til jorddrotten (jordherre, godseigar). Nemninga er opphavleg meint å indikere at avgiftsytaren anerkjente avgiftsmottakaren som sin husbond. Det var mest brukt i Danmark, der jordeigedomssystemet var meir [[Føydalisme|føydalt]] prega enn i Noreg. | ||
== Husbondhold i Danmark == | |||
Ein hovudvariant av avgifta i Danmark vart betalt av dei relativt få sjølveigarbøndene der til kongen ved brukar/eigarskifte. Jamvel om sjølveigarbøndene hadde tilnærma full eigedoms- og råderett over gardane sine, hevda altså kongen ein overeigedomsrett og dermed eit husbondsforhold overfor bøndene. Dei fleste danske bønder var festebønder som anerkjente godseigaren som husbond. Det forholdet var innbaka i lov-, kontrakt- og sedvanebundne avgifter, plikter og rettar i festeforholdet, ikkje minst det formulerte kravet om at festebonden skulle vere sin husbond «hørig og lydig», slik at husbondshold slik sett var unødvendig. Men under dei store landboreformene i Danmark frå 1780-åra og frametter, da ein stor del av leiglendingsbruka vart overdregne til brukarane til sjølveige eller arvefeste med rett til å selje og pantsetje jorda, betinga seljarane seg stundom husbondshold ved framtidige eigar/brukarskifte på desse bondegardane. Det vart altså ein parallell til det gamle kongelege kravet på husbondsstatus overfor dei «gamle» sjølveigarbøndene. Slik husbondhold eksisterte til eit godt stykke inn på 1900-talet, til ei lov frå 1918 gav høve til å avløyse slike ytingar. | |||
Ein eldre variant av husbondhold fanst i dei områda av Danmark som [[Vornedskap|vornedskapet]] eksisterte frå 1400-talet fram til ca. 1700. Vornede bønder kunne ikkje flytte frå godset | |||
Sideversjonen fra 8. feb. 2017 kl. 08:06
Det har trolig ikke vært gjort noen endringer på artikkelen den siste uka. I så fall kan denne markeringa fjernes, men sjekk redigeringshistorikken og eventuelt diskusjonssida først.
Husbondshold er ei nemning som i leiglendingstida vart brukt om ulike avgifter frå bønder og husmenn til jorddrotten (jordherre, godseigar). Nemninga er opphavleg meint å indikere at avgiftsytaren anerkjente avgiftsmottakaren som sin husbond. Det var mest brukt i Danmark, der jordeigedomssystemet var meir føydalt prega enn i Noreg.
Husbondhold i Danmark
Ein hovudvariant av avgifta i Danmark vart betalt av dei relativt få sjølveigarbøndene der til kongen ved brukar/eigarskifte. Jamvel om sjølveigarbøndene hadde tilnærma full eigedoms- og råderett over gardane sine, hevda altså kongen ein overeigedomsrett og dermed eit husbondsforhold overfor bøndene. Dei fleste danske bønder var festebønder som anerkjente godseigaren som husbond. Det forholdet var innbaka i lov-, kontrakt- og sedvanebundne avgifter, plikter og rettar i festeforholdet, ikkje minst det formulerte kravet om at festebonden skulle vere sin husbond «hørig og lydig», slik at husbondshold slik sett var unødvendig. Men under dei store landboreformene i Danmark frå 1780-åra og frametter, da ein stor del av leiglendingsbruka vart overdregne til brukarane til sjølveige eller arvefeste med rett til å selje og pantsetje jorda, betinga seljarane seg stundom husbondshold ved framtidige eigar/brukarskifte på desse bondegardane. Det vart altså ein parallell til det gamle kongelege kravet på husbondsstatus overfor dei «gamle» sjølveigarbøndene. Slik husbondhold eksisterte til eit godt stykke inn på 1900-talet, til ei lov frå 1918 gav høve til å avløyse slike ytingar.
Ein eldre variant av husbondhold fanst i dei områda av Danmark som vornedskapet eksisterte frå 1400-talet fram til ca. 1700. Vornede bønder kunne ikkje flytte frå godset