lokalhistoriewiki.no

Jekter og vengbåtar på Nordmøre: Forskjell mellom sideversjoner

Side Samtale

Jekter og vengbåtar på Nordmøre (vis kilde)

Sideversjonen fra 26. nov. 2023 kl. 01:01

6 837 byte lagt til ,  26. nov. 2023
m
Teksterstatting – «[[Kategori:k» til «[[Kategori:K»
m (Teksterstatting – «[[Kategori:k» til «[[Kategori:K»)
 
(18 mellomliggende versjoner av 2 brukere er ikke vist)
Linje 1: Linje 1:
<onlyinclude>{{thumb|Diriks Fjordskipper frå Nordmøre.jpg|Ein fjordskipper frå [[Nordmøre]], teikna av [[C.F. Diriks]].}}
<onlyinclude>{{thumb|Oline (jekt).jpg|Jekta «[[Oline (jekt)|Oline]]» under sandlasting ved utløpet av [[Surna]] på [[Nordmøre]]. Dette var ei jekt av den nyaste typen.|ukjent}}
Det eldste skriftlege belegget for '''[[Jekter og vengbåtar på Nordmøre|jekter eller vengbåtar]]''' på [[Nordmøre]] er ei ''iecth'' som hørte til Torstein Erikson på [[Veiholmen]] ifølgje [[skattmanntalet 1520 for Trondheims erkebispedømme|skattmanntalet 1520]] for [[Trondheims erkebispedømme]]. I 1563 vart det skattlagt 13 skipperar på Nordmøre, og i 1663 nemner amtsreknskapen for [[Trondheims stiftsamt]] 18 jekter på Nordmøre, varierande frå 3 til 15 [[kommercelest]]ar. Utover 1800-talet er det nemnt mange jekter med byggjestad på Nordmøre &mdash; den siste i 1872. På den tida hadde [[jakt]]ene teke over mykje av kystfarta. </onlyinclude>
Det eldste skriftlege belegget for '''[[Jekter og vengbåtar på Nordmøre|jekter eller vengbåtar]]''' på [[Nordmøre]] er ei ''iecth'' som hørte til Torstein Erikson på [[Veiholmen]] ifølgje [[skattmanntalet 1520 for Trondheims erkebispedømme|skattmanntalet 1520]] for [[Trondheims erkebispedømme]]. I 1563 vart det skattlagt 13 skipperar på Nordmøre, og i 1663 nemner amtsreknskapen for [[Trondheims stiftsamt]] 18 jekter på Nordmøre, varierande frå 3 til 15 [[kommercelest]]ar. Utover 1800-talet er det nemnt mange jekter med byggjestad på Nordmøre &mdash; den siste i 1872. På den tida hadde [[jakt]]ene teke over mykje av kystfarta. </onlyinclude>
== Form ==
{{thumb|Diriks Fjordskipper frå Nordmøre.jpg|Ein fjordskipper frå Nordmøre, teikna av [[C.F. Diriks]].}}
På generelt grunnlag veit vi at lokale jektetradisjonar tek utgangspunkt i den lokale tradisjonsbåten, men med visse modifikasjonar. Dei eldre jektene var alltid [[klinkbygging|klinkbygd]]. Dei hadde [[akterspegel]] og [[veng (båt)|veng]], og ripa var helst forsterka bl.a. med dobbel [[langise]]. Det finst ikkje noka nordmørsjekt bevart, men det er ein del fellestrekk med dei eldre jektene å finne i krøtterbåten frå [[Valsøya]].
{{thumb|C02565 geitbaat kroetterbaat Valsoeya 1931.jpg|Krøtterbåten frå [[Valsøya]] har som fraktfartøy ein del trekk til felles med dei eldre jektene.|Olve Utne|2011}}
Det første skipsverftet vi veit sikkert om i [[Kristiansund|Christianssund]] vart etablert i Vågen i [[1780-åra]], og dei fleste [[slupp]]ane, [[skonnert]]ane, [[bark]]ane, [[brigg]]ane og så vidare på Nordmøre vart bygd i Kristiansund til godt innpå 1800-talet. Likevel vart dei aller fleste jektene bygd utanom byen &mdash; noko som ser ut til å understreke sambandet mellom tradisjonsbåtane, her [[geitbåt]]ane, og jekta.
== Drektigheit ==
På 1600-talet oppgjev amtsreknskapet for Trondheim stiftsamt drektigheita til kvar jekt. Jektene opp til og med 6 [[kommercelest|kl.]] vart kategorisert som småe jekter. Vi ser at seks av dei 18 jektene var småe jekter på 3–6 kcl.; dei øvrige 12 var vanlege jekter på 7–15 kl.
Ser vi så på perioden 1814–1854, var det 22 småe jekter på 2,5–6 kl.; og 25 vanlege jekter på 6,5 til 12 kl. I tillegg var det éi jekt (1822) med drektigheit på 22 kl. Dei tre siste jektene, alle frå 1870-åra, var på 22,5–25 kl.
Med unntak av éi jekt i 1822 og dei tre frå 1870-åra, 17–18 år etter at den førre jekta vart bygd på Nordmøre, ser vi at jekta endra seg lite i størrelsen frå 1600-talet til 1800-talet.


== Kjente jekter på Nordmøre ==
== Kjente jekter på Nordmøre ==
Denne tabellen viser jekter som er registrert i offentlege kjelder. I tillegg til desse jektene kan vi trygt gå ut frå at det har eksistert fleire &mdash; inkludert, men ikkje avgrensa til, jekter som er registrert i offentlege kjelder som enno ikkje har vorte gjennomgått her.
{| class="wikitable sortable" |
{| class="wikitable sortable" |
|-
|-
! Byggjeår
! Byggjeår<br/>(*Nemnt år)
! Namn
! Namn
! Drektigheit<br/>([[kommercelest|kl]])
! Drektigheit<br/>([[kommercelest|kl]])
! Reiar
! Reiar
! Byggjestad
! Byggjestad
|-
| <!-- bygd -->1520*
| <!-- namn -->?
| <!-- last -->?
| <!-- eige -->Torstein Eriksen, Veiholmen
| <!-- b.st -->?
|-
| <!-- bygd -->1663*
| <!-- namn -->?
| <!-- last -->14
| <!-- eige -->Christoffer Krabbe, Wiigs Tinglaugh
| <!-- b.st -->?
|-
| <!-- bygd -->1663*
| <!-- namn -->?
| <!-- last -->6
| <!-- eige -->Ole Kjeldzen, Wiigs Tinglaugh
| <!-- b.st -->
|-
| <!-- bygd -->1663*
| <!-- namn -->?
| <!-- last -->3
| <!-- eige -->Hans Wolde, Gimnes Tingl.
| <!-- b.st -->?
|-
| <!-- bygd -->1663*
| <!-- namn -->?
| <!-- last -->9
| <!-- eige -->Ouden Aspen, Gimnes Tingl.
| <!-- b.st -->?
|-
| <!-- bygd -->1663*
| <!-- namn -->?
| <!-- last -->10
| <!-- eige -->Hans Jacobsen, Gimnes Tingl.
| <!-- b.st -->?
|-
| <!-- bygd -->1663*
| <!-- namn -->?
| <!-- last -->15
| <!-- eige -->Karen Oluffsdatter (enke etter toller Christopher Tønder)
| <!-- b.st -->?
|-
| <!-- bygd -->1663*
| <!-- namn -->?
| <!-- last -->8
| <!-- eige -->Lisbeth Erichsdatter (enke efter prost Anders Eriksen, Kvernes), Gimnes Tingl.
| <!-- b.st -->?
|-
| <!-- bygd -->1663*
| <!-- namn -->?
| <!-- last -->10
| <!-- eige -->Hans Mogensen, Meegs Tinglaug
| <!-- b.st -->?
|-
| <!-- bygd -->1663*
| <!-- namn -->?
| <!-- last -->8
| <!-- eige -->Iffuer Thoressen, Meegs Tingl.
| <!-- b.st -->?
|-
| <!-- bygd -->1663*
| <!-- namn -->?
| <!-- last -->3,5
| <!-- eige -->Olle Hasseløen, Meegs Tingl.
| <!-- b.st -->?
|-
| <!-- bygd -->1663*
| <!-- namn -->?
| <!-- last -->8
| <!-- eige -->Amund Røeggen, Meegs Tingl.
| <!-- b.st -->?
|-
| <!-- bygd -->1663*
| <!-- namn -->?
| <!-- last -->8
| <!-- eige -->Olle Knudtzen, Meegs Tingl.
| <!-- b.st -->?
|-
| <!-- bygd -->1663*
| <!-- namn -->?
| <!-- last -->12
| <!-- eige -->Jacob Jenssen, Meegs Tingl.
| <!-- b.st -->?
|-
| <!-- bygd -->1663*
| <!-- namn -->?
| <!-- last -->9
| <!-- eige -->Niels Pedersen, [[Grip|Griib]]
| <!-- b.st -->?
|-
| <!-- bygd -->1663*
| <!-- namn -->?
| <!-- last -->3
| <!-- eige -->Olle Oelssen, [[Smøla|Smøllen]]
| <!-- b.st -->
|-
| <!-- bygd -->1663*
| <!-- namn -->?
| <!-- last -->4
| <!-- eige -->Christen Oelssen, [[Brattværet (Smøla)|Bradtuehr]]
| <!-- b.st -->?
|-
| <!-- bygd -->1663*
| <!-- namn -->?
| <!-- last -->5
| <!-- eige -->Peder Nielsen, [[Odden (Smøla)|Aadden]]
| <!-- b.st -->?
|-
| <!-- bygd -->1663*
| <!-- namn -->?
| <!-- last -->6
| <!-- eige -->Nielss Hanssen, Aadden
| <!-- b.st -->?
|-
|-
| <!-- bygd -->1814
| <!-- bygd -->1814
Linje 197: Linje 328:
| <!-- b.st -->Nordmøer
| <!-- b.st -->Nordmøer
|-
|-
| <!-- bygd -->
| <!-- bygd -->1833
| <!-- namn -->
| <!-- namn -->Brødrene
| <!-- last -->
| <!-- last -->4
| <!-- eige -->
| <!-- eige -->Elias N. Ramsøe
| <!-- b.st -->
| <!-- b.st -->Tolddistriktet
|-
| <!-- bygd -->1833
| <!-- namn -->Et Forsøg
| <!-- last -->5,5
| <!-- eige -->O. Øye og J. Sjøasæther
| <!-- b.st -->Tolddistriktet
|-
| <!-- bygd -->1833
| <!-- namn -->Flora
| <!-- last -->10
| <!-- eige -->G. Møchelgjerd
| <!-- b.st -->Nordmøer
|-
| <!-- bygd -->1833
| <!-- namn -->Lykkens Prøve
| <!-- last -->6,5
| <!-- eige -->N.H. Knudtzon og John Nekstad
| <!-- b.st -->Nordmøer
|-
| <!-- bygd -->1833
| <!-- namn -->Margarethe
| <!-- last -->2,5
| <!-- eige -->Ole Halden
| <!-- b.st -->Nordmøer
|-
| <!-- bygd -->1834
| <!-- namn -->Ellina
| <!-- last -->5
| <!-- eige -->J.O. Drypping
| <!-- b.st -->Nordmøer
|-
| <!-- bygd -->1834
| <!-- namn -->Haabet
| <!-- last -->5
| <!-- eige -->Peder Thoresen
| <!-- b.st -->Christiansund
|-
| <!-- bygd -->1834
| <!-- namn -->Nøisomhed
| <!-- last -->6
| <!-- eige -->Johannes H. Solem
| <!-- b.st -->Nordmøer
|-
| <!-- bygd -->1834
| <!-- namn -->Ravnen
| <!-- last -->3,5
| <!-- eige -->Peter Clausen
| <!-- b.st -->Nordmøer
|-
| <!-- bygd -->1835
| <!-- namn -->Johanna Margretha
| <!-- last -->4
| <!-- eige -->Jocum Steenersen
| <!-- b.st -->Christiansund
|-
| <!-- bygd -->1837
| <!-- namn -->Anna
| <!-- last -->8
| <!-- eige -->Th. Hoseth
| <!-- b.st -->Nordmør
|-
| <!-- bygd -->1837
| <!-- namn -->Fisken
| <!-- last -->6
| <!-- eige -->Caspar Lossius
| <!-- b.st -->Nordmør
|-
| <!-- bygd -->1837
| <!-- namn -->Forsøget
| <!-- last -->3,5
| <!-- eige -->H.L. Dahl
| <!-- b.st -->Christiansund
|-
| <!-- bygd -->1837
| <!-- namn -->Haabet
| <!-- last -->6
| <!-- eige -->J.O. Gjeldness
| <!-- b.st -->Nordmør
|-
| <!-- bygd -->1838
| <!-- namn -->Forsøget
| <!-- last -->7
| <!-- eige -->–
| <!-- b.st -->Christiansund
|-
| <!-- bygd -->1841
| <!-- namn -->Elisabeth
| <!-- last -->5
| <!-- eige -->L.O. Lervig
| <!-- b.st -->Stangvigen
|-
|-
| <!-- bygd -->
| <!-- bygd -->1844
| <!-- namn -->
| <!-- namn -->Lykkens Prøve
| <!-- last -->
| <!-- last -->7
| <!-- eige -->
| <!-- eige -->N.H. Knudtzon
| <!-- b.st -->
| <!-- b.st -->Nordmør
|-
|-
| <!-- bygd -->
| <!-- bygd -->1845
| <!-- namn -->
| <!-- namn -->Malurken
| <!-- last -->
| <!-- last -->4
| <!-- eige -->
| <!-- eige -->R.G. Dall
| <!-- b.st -->
| <!-- b.st -->Nordmør
|-
|-
| <!-- bygd -->
| <!-- bygd -->1854
| <!-- namn -->
| <!-- namn -->Bergithe
| <!-- last -->
| <!-- last -->7
| <!-- eige -->
| <!-- eige -->–
| <!-- b.st -->
| <!-- b.st -->Vinje
|-
|-
| <!-- bygd -->
| <!-- bygd -->1854
| <!-- namn -->
| <!-- namn -->Elida
| <!-- last -->
| <!-- last -->11,5
| <!-- eige -->
| <!-- eige -->H. Grønseth
| <!-- b.st -->
| <!-- b.st -->Hevne
|-
|-
| <!-- bygd -->
| <!-- bygd -->1871
| <!-- namn -->
| <!-- namn -->Enigheden
| <!-- last -->
| <!-- last -->22,5
| <!-- eige -->
| <!-- eige -->Andreas Holm, Bodø
| <!-- b.st -->
| <!-- b.st -->Christiansund
|-
|-
| <!-- bygd -->
| <!-- bygd -->1872
| <!-- namn -->
| <!-- namn -->Brødrene
| <!-- last -->
| <!-- last -->25
| <!-- eige -->
| <!-- eige -->O. Sollem
| <!-- b.st -->
| <!-- b.st -->Christiansund
|-
|-
| <!-- bygd -->
| <!-- bygd -->1872
| <!-- namn -->
| <!-- namn -->Elina
| <!-- last -->
| <!-- last -->24,5
| <!-- eige -->
| <!-- eige -->R.C. Hommel
| <!-- b.st -->
| <!-- b.st -->Christiansund
|}
|}


Linje 249: Linje 470:
* {{Hoem 1982}}
* {{Hoem 1982}}


[[kategori:jekter]]
[[Kategori:Jekter]]
[[kategori:Nordmøre]]
[[Kategori:Geitbåter]]
[[Kategori:Klinkbygging]]
[[Kategori:Nordmøre]]
{{nn}}
Olve Utne
Veiledere, Administratorer
114 951

redigeringer

Hentet fra «https://lokalhistoriewiki.no/wiki/Spesial:Mobildiff/806250...2003670»