Kjeldearkiv:1887-04-09 Brev frå Prestgard til Kleiven: Forskjell mellom sideversjoner

Åsmundstad’n er nok au komen i funderingar, kvat han skal slå på att no heretter. For skulen sin i Gausdal, er han nok komen i tvil um han skal taka fatt med att. Eg trur nok, han har fastnat utrulegt i meiningen sine um flokken deruppe no ivinter, endå han stod vist på eigne føt fyrr au, for han sa det, da han kom her i haust, at han vilde fljuge ut or reiret so langt, at han kunde “sætte for øiet den hule hånd til vinding for perspektivet”<ref>Frå diktet "Paa Vidderne" (1860) av Henrik Ibsen.</ref>. Det må likvel vera nokot sundt i ’om, når han kan segja det, som har alest upp i Bruun-flokken sidan han “vann tyggja graut”. (Dette fyrste kom, liksom eg vilde fortelja, at eg har voret misjonær ivinter, men det var ikkje meiningi.)

Me tvo har no livt eit grepa husliv ivinter, men det er ikkje alle, som kan greida so fint å vera kjering, som eg. Han er slik ein teiknemakar, han Olav. Og det kan nok hende, det har voret bruk for ein målar ender å gong. Serleg er det no eit bilæte, som vart eit “[...] argebål” for mange. Men eg lyt gjøyme eitkvart morosamt til å fortelja når me treffest att ein gong. –

– Det fyre brevet eg fekk frå deg, det store lange, slo ned kammen på meg stygt. Fyrr hadde eg gått og gledt meg so smått; men då eg fekk det, såg det ut til, den store gjilde plan, eg steglad upp åt deg, var gåt reint i vasken. Men det er den piskende dø forgod til. – Desse stakkars, lumpne, daude pengarne som altid skal taumkjøre folk! Og som altid skal halda i stjerten på ein, so ein alder kjem av flekken! – Igår var eg uppå hjå ’om Pål Bergje og sporde, um han ikkje kunde skaffe deg fri skule til vintrast. Han trudde knapt, det let seg gjera fyrste vinteren, sa han; men du skulde likvel peisa på å skriva ei dugeleg ansøgning (på norsk) åt Schrøder. Det kunde snart hjelpa, og det kostar ikkje meir å freista. Eg veit nok, at skilling er godt som bøvergjeld der uppi dalom no, men eg vonar no likvel, at um du på nokon sett held vis kan laga det soleids, so klorar du deg avsted. Ja det er no ikkje berre fordi eg trugar deg held, at du skal kome ned og halda meg med selskap; men eg veit, at du har “alle mulige betingelser” for å gjera deg so stort gagn av kostnaden som få andre. – ikkje å nemna alle desse fynske og sjællandske grundtvigske “hjærtelige” mulæslarne, som kjem hit i haugetal. Brennsteikjingen er det ikkje 50 % såpkokaremne med i laget –. Og so vil du få so hæderleg bruk for den kunskap, du fær for pengarne, sjølv når du spenner i att med garden, for du fekk nok litet tid tilovers til å halda hus med ungdomen ikring deg, veit eg. Du går nok og murrar med at du er forgamal til å taka ut soleids; men det er klår, idelegt tullsnakk. – Schrøder stærde reint upp att meg ein dag, han sa, sterkaste, sundaste og beste mandomen låg umlag imillom 25de – 50de år. – Når du so kjem heim att og fær vyrkje dit på glid, so lyt du, som au er noko av ein juristicus attåt, til å lirka og gjera nokot i husmannsgreida. Å jau, eg veit nok det er ikkje enkeltmannsverk å greida den hespilen, men fyrr nokon tek til å mæla på, kan det held ikkje koma nokot ut av det. Eg veit ikkje um “Husmanden”<ref>Avis med undertittel "Blad for Husmenn og Tenarar paa Landet", utgjeven av Sjur Fedje. Kom ut på Lillehammer frå 1883, gjekk inn i ''Framgang'' i 1887, jf. note 87.</ref> gjerer so myket her; eg trur no, det fyrst skal takast fatt på andre enden. Fyrst læra bønder og bønderungdom å forstå sit eige og andres beste. Eg kan no alder forstå meg på, at husmannssaki<ref>Gjeldande husmannslov var frå 1851. Eit privat framlegg i Stortinget i desember 1884 om betringar i lova førte ikkje til noko. Fedje i ''Husmanden'' agiterte mest for sjølvhjelp og sparing.</ref> skal liggje roleg i skuffa medan stemmeretssaki<ref>Det var oppe både framlegg om allmenn stemmerett og stemmerett for alle skattebetalarar, jf. note 267.</ref> og kyrkjelovsgreida<ref>Sentrale element i framlegget til ny kyrkjelov var valde sokneråd (av lekfolk) og ein friare bruk av kyrkjene, t.d. for tilreisande prestar og lekpredikantar. Moderate Venstre ønskte sokneråd, det reine Venstre var imot – dei frykta pietistisk meiningstvang, m.a. ved tilsetjing av prestar. Framlegget fall i Stortinget i juni 1887.</ref> – det småtteriet skal ha fyrste retten. Solengje denne saki står som ho står, fær korkje husmenn held bønder – held som det på silkjemål heiter “det brede folk” – ein helse dag.