Kjeldearkiv:Evanger i de sidste hundrede aar (Nils Mugaas 1925): Forskjell mellom sideversjoner

'''[[Kjeldearkiv: Evanger i de sidste hundrede aar (Nils Mugaas 1925)]]'''. Ordføraren og skolemannen [[Nils Mugaas]] skreiv i 1925 ei skildring av heimbygda [[Evanger]]. Denne vart trykt i [[Vossingen]], organ for Vosselaget, hefte 19-20, Madison, Wisconsin, 1925, side 13. [[Ordførarar i Evanger]]

Som ein vil hugsa, var [[Voss kommune|Voss]], [[Vossastrandi]] og Evanger eit herad og eit prestegjeld like til i 1870 aari, daa Vossastrandi vart fraaskild, og til 1885, daa Evanger vart utskillt som eige herad. Fyrst i 1892 vart Evanger eige prestegjeld med eigen sokneprest og eige skulestyre.  

Solenge Evanger var saman med Voss, stod den kommunale utviklingi nærast i stampe innan Evanger. Det ein helst kann peika paa fraa den tidi er den gamle [[postvegen]] millom Voss og Evanger, som vart bygd um til køyreveg for hjulreidskap i 1840 til 50 aari, men med mange tunge bakkar — slike som [[Haugebakken]] og [[Sandbakken]] ved Evanger, Gjeitlekleivi ved garden [[Gjeitle]] i Evanger, [[Eidebakkane]] og [[Flagestigen]], [[Brændebakkane]] og [[Bulkebakken]] m.fl. innan Voss. Dette vegarbeidet var nærast eit statstiltak som ein lekk i den store postlina millan Oslo og Bergen yver Filefjell. Samstundes fekk Evanger ein postvegstubbe millom Evangervatnet og Bolstadfjorden paa nordsida av elvi.  

Daa Evanger vart eige herad, vart der teke upp ymse kommunalt arbeid til fremja av vegspursmaali. I 1890 aari vart [[Teidalsvegen]] umbygd til skikkeleg bygdeveg. Upphaveleg var det berre kløvveg fraa Brekkhus til Fadnes. Denne vegen vart so utbetra litt i senn frametter aari, so den vart eit slag køyreveg, menn bakkut og smal. Noko gamaldagse bruar vart bygde: Straumabrui ovenfyre Langeland, Mæstadbrui ved [[Mæstad]] og Fadnesbrui. Under ombygget fekk Teidølene en tidhøveleg veg med steinkvelvbruar ved Langeland og Fadnes og jarnbru ved Mæstad. Umbyggningsarbeidet tok 15 aar.  

I [[1891]] vart det bygt hovudveg fraa Evanger til Fadnes. Vegen vart bygd for staten si rekning mot vanlegt fylkes- og heradstilskot. Soleis er der no samanhengjande køyreveg fraa garden Aarhus i Teidalen til Evanger. I 1885 vart der bygt bru yver elvi millom strandstaden Evanger og Evanger jernbanestation, som ligg paa sørsida av elvi. Brui vart bygd for jernbana si rekning med eit tilskot fraa Evanger herad.  

I [[1910]] fekk me bru yver elvi ved Bolstad, so der vart samanhengjande køyreveg millom Bolstadøyri og Bolstad jernbanestation. Brui vart bygd for staten si rekning som hovudveg med tilskot fraa jernbana, fylke og herad.  

Paa heradet sin vegsplan av 1920 hev ein etternemde veganlegg, som ein vonar faa bygt i framtidi: 1. Hovudveg fraa [[Brekkhus]] i [[Teidalen]] til [[Nesheim]] i [[Eksingedalen]]. 2. Hovudveg fraa Evanger til Vasenden paa sørseda av Evangervatnet med bru yver elvi til hovudvegen millom Evangervatnet og Bolstadøyri. 3. Byggdevegen Evanger — Elgje — Mugaas — Bjørgaas — Eteine. 4, Saghaug bru—Skjærveggen.  

I dag er bygdi sine samferdsle- og utferdsmidlar soleis: a) Jernbane fraa Evanger til Bergen og fraa Evanger til Oslo. b) Hovudveg fraa Evanger til Voss (Kann farast). c) Hovudveg fraa Evanger til garden Fadnes (God bilveg). d) Hovudveg fraa vestenden av Evangervatnet til Bolstad jernbanestation (God bilveg). e) Hovudveg fraa Dale fabriker i Bruvik til Hamlegrøvatnet øvst i Bergsdalen (God bilveg). f) Hovudveg fraa heradsgrensa med Modalen herad i Øksendalsbotnen til garden Bergo og um ca. 4 aar til Nesheim i Eksingedalen. g) Bygdeveg fraa garden Fadnes til garden Aarhus i Teidalen. h) Ein nybygd bygdevegsbolk av Rasdalsvegen. i) Ein nybygd bygdevegsbolk av Øvstedals-vegen.  

No er heradet deilda i desse krinsane: 1. Tysso krins med skulehus paa Tysso, udeilda skule med 18 vikor aarleg. 2. Mælands krins med skulehus paa Mæland, udeilda skule med 19 vikor aarleg. 3. Bjørgo krins med leigt skulerom paa Bjørgo, udeilda skule med 18 vikor aarleg. 5. Brekkhus krins med skulehus paa Brekkhus, tvodeilda skule med 18 vikor storskule og 12 vikor smaaskule aarleg. 6. Fagerbø (Bergo) krins med skulehus paa [[Fagerbø]], udeil da skule med 18 vikor aarleg. 7. Brakestad krins med leigt skulerom paa Ekse, udeilda skule med 19 vikor aarleg. 8. Evanger krins med skulehus paa Evanger, 4 deilda skule med 18 vikor for dei tvo storskuleklassone og 12 vikor for dei tvo smaaskuleklassone aarleg. 9. Kvilekval krins med skulehus paa Kvilekval, tvodeilda skule med 18 vikor for [[storskule]]klassa og 12 vikor for smaa skuleklassa aarleg. 10. Rongo krins med skulehus paa Rongo, trideilda skule med 18 vikor for dei tvo storskuleklassone og 12 vikor for smaa skuleklassa. 11. Rasdal krins med leigt skulerom paa garden Rasdal (nedre); udeilda skule med 18 vikor aarleg. 12. [[Hattestad]] krins med skulehus paa Hattestad, udeilda skule med 18 skulevekor aarleg. 13. Øye krins med skulehus paa Øie, udeilda skule med 18 vikor aarleg.  

Som fyrr fortalt vart Evanger eige prestegjeld i 1892. Garden [[Væle]] vart teken til prestegard, av di denne garden var staseigedom. Prestegardshusi vart bygde i 1893-og 94. Prestebustaden er ein uneleg heim med mange ljose rom. So hev ein bygt tvo klokkarbustader, ein paa Evangerhaug og ein paa Fagerbø (Bergo) i Eksingedalen. Naar eksingdølene fekk si kapelkyrkja paa Nesheim, maatte kapelsokni faa eigen klokkar eller kyrkjesongar.