Krumstemning: Forskjell mellom sideversjoner
Ingen redigeringsforklaring |
m (Teksterstatting – «Kategori:Troms» til «Kategori:Troms fylke») |
||
(20 mellomliggende versjoner av 2 brukere er ikke vist) | |||
Linje 8: | Linje 8: | ||
=== Dei eldste bevarte båtane === | === Dei eldste bevarte båtane === | ||
==== Bildegalleri ==== | |||
<gallery widths="200" heights="200"> | |||
Fil:Ca1978 Nordlandsmuseet krumstemningsfæring.jpg|Krumstemnings[[færing]] på [[Nordlandsmuseet]] i [[Bodø]]. {{byline|Olve Utne|ca. 1978}} | |||
Fil:13670 NSF krumstemning fraa Misvaer.jpg|[[Misværåttringen]] på [[Norsk maritimt museum]]. {{byline|Olve Utne|2009}} | |||
Fil:13672 NSF krumstemning fraa Misvaer.jpg|[[Misværåttringen]] på [[Norsk maritimt museum]]. {{byline|Olve Utne|2009}} | |||
Fil:13673j NSF krumstemning fraa Misvaer.jpg|[[Misværåttringen]] på [[Norsk maritimt museum]]. {{byline|Olve Utne|2009}} | |||
Fil:13675j NSF krumstemning fraa Misvaer.jpg|[[Misværåttringen]] på [[Norsk maritimt museum]]. {{byline|Olve Utne|2009}} | |||
Fil:13676j NSF krumstemning fraa Misvaer.jpg|[[Misværåttringen]] på [[Norsk maritimt museum]]. {{byline|Olve Utne|2009}} | |||
Fil:13680j NSF krumstemning fraa Misvaer.jpg|[[Misværåttringen]] på [[Norsk maritimt museum]]. {{byline|Olve Utne|2009}} | |||
Fil:13693 NSF krumstemning fraa Misvaer.jpg|Krumme kne på [[misværåttringen]]. {{byline|Olve Utne|2009}} | |||
Fil:13694 NSF krumstemning fraa Misvaer.jpg|[[Misværåttringen]] på [[Norsk maritimt museum]]. {{byline|Olve Utne|2009}} | |||
Fil:13678j NSF krumstemning fraa Misvaer.jpg|[[Misværåttringen]] på [[Norsk maritimt museum]]. {{byline|Olve Utne|2009}} | |||
Fil:13681 NSF krumstemning fraa Misvaer.jpg|[[Misværåttringen]] på [[Norsk maritimt museum]]. {{byline|Olve Utne|2009}} | |||
Fil:13682 NSF krumstemning fraa Misvaer.jpg|[[Misværåttringen]] på [[Norsk maritimt museum]]. {{byline|Olve Utne|2009}} | |||
Fil:13687 NSF krumstemning fraa Misvaer.jpg|[[Misværåttringen]] på [[Norsk maritimt museum]]. {{byline|Olve Utne|2009}} | |||
Fil:13692j NSF krumstemning fraa Misvaer.jpg|[[Misværåttringen]] på [[Norsk maritimt museum]]. {{byline|Olve Utne|2009}} | |||
Fil:13689 NSF krumstemning fraa Misvaer.jpg|[[Misværåttringen]] på [[Norsk maritimt museum]]. {{byline|Olve Utne|2009}} | |||
Fil:13690j NSF krumstemning fraa Misvaer.jpg|[[Misværåttringen]] på [[Norsk maritimt museum]]. {{byline|Olve Utne|2009}} | |||
Fil:13691 NSF krumstemning fraa Misvaer.jpg|[[Misværåttringen]] på [[Norsk maritimt museum]]. {{byline|Olve Utne|2009}} | |||
Fil:10929cr krumstemning - aattring.jpg|Framstamn av åttring på Kjerringøya. {{byline|Olve Utne|2009}} | |||
</gallery> | |||
=== Overgangen til rettstemna nordlandsbåtar === | === Overgangen til rettstemna nordlandsbåtar === | ||
=== Renessanse for krumstemningen === | |||
== Størrelsar == | == Størrelsar == | ||
Linje 22: | Linje 45: | ||
! Lengd (nye fot) | ! Lengd (nye fot) | ||
! Namn | ! Namn | ||
! Bilde | |||
! Merknader | ! Merknader | ||
|- | |- | ||
Linje 29: | Linje 53: | ||
| <!-- fot -->14 – 15 | | <!-- fot -->14 – 15 | ||
| <!-- namn -->færing | | <!-- namn -->færing | ||
| <!-- bilde-->[[Fil:Ca1978 Nordlandsmuseet krumstemningsfæring.jpg|thumb|Krumstemnings-[[færing]] utstilt i [[Nordlandsmuseet]] i [[Bodø]]. {{byline|Olve Utne|ca. 1978}}]] | |||
| <!-- merkn--> | | <!-- merkn--> | ||
|- | |- | ||
Linje 36: | Linje 61: | ||
| <!-- fot -->14 | | <!-- fot -->14 | ||
| <!-- namn -->omrømt færing | | <!-- namn -->omrømt færing | ||
| <!-- bilde--> | |||
| <!-- merkn--> | | <!-- merkn--> | ||
|- | |- | ||
Linje 43: | Linje 69: | ||
| <!-- fot -->ca. 16 | | <!-- fot -->ca. 16 | ||
| <!-- namn -->omrømt hundromsfæring | | <!-- namn -->omrømt hundromsfæring | ||
| <!-- bilde--> | |||
| <!-- merkn--> | | <!-- merkn--> | ||
|- | |- | ||
Linje 50: | Linje 77: | ||
| <!-- fot -->ca. 18 | | <!-- fot -->ca. 18 | ||
| <!-- namn -->treroring | | <!-- namn -->treroring | ||
| <!-- bilde-->[[Fil:Gammelbukken.JPG|thumb|[[Gammelbukken (krumstevning 1825)|Gammelbukken]], ein krumstemningstrerømming bygd i Rana.]] | |||
| <!-- merkn--> | | <!-- merkn--> | ||
|- | |- | ||
Linje 57: | Linje 85: | ||
| <!-- fot -->19½ – 20 | | <!-- fot -->19½ – 20 | ||
| <!-- namn -->skottkeiping | | <!-- namn -->skottkeiping | ||
| <!-- bilde--> | |||
| <!-- merkn--> | | <!-- merkn--> | ||
|- | |- | ||
Linje 64: | Linje 93: | ||
| <!-- fot -->23 – 24 | | <!-- fot -->23 – 24 | ||
| <!-- namn -->halvfjerdrømming | | <!-- namn -->halvfjerdrømming | ||
| <!-- bilde-->[[Fil:Ranvaersbaad.png|thumb|«Ranværsbaad» — halvfjerderoms krumstemning oppmålt av Marinen tidlig på 1800-talet.]] | |||
| <!-- merkn--> | | <!-- merkn--> | ||
|- | |- | ||
Linje 71: | Linje 101: | ||
| <!-- fot -->25½ – 26½ | | <!-- fot -->25½ – 26½ | ||
| <!-- namn -->åttring | | <!-- namn -->åttring | ||
| <!-- bilde-->[[Fil:13670 NSF krumstemning fraa Misvaer.jpg|thumb|Krumstemnings-[[åttring]]en frå [[Misvær]]. {{byline|Olve Utne|2009}}]] | |||
| <!-- merkn--> | | <!-- merkn--> | ||
|- | |- | ||
Linje 78: | Linje 109: | ||
| <!-- fot -->31 | | <!-- fot -->31 | ||
| <!-- namn -->seksroring | | <!-- namn -->seksroring | ||
| <!-- bilde--> | |||
| <!-- merkn--> | | <!-- merkn--> | ||
|- | |- | ||
Linje 85: | Linje 117: | ||
| <!-- fot -->33½ – 36 | | <!-- fot -->33½ – 36 | ||
| <!-- namn -->fembøring | | <!-- namn -->fembøring | ||
| <!-- bilde--> | |||
| <!-- merkn-->Båtane har 6 rom; akterskotten er ekstra lang og er best forstått som skott + uinnreidd rom. | | <!-- merkn-->Båtane har 6 rom; akterskotten er ekstra lang og er best forstått som skott + uinnreidd rom. | ||
|} | |} | ||
== Lenkjer == | == Lenkjer == | ||
* | * [http://www.arctandria.no/treroringen-til-arctandria/ Oppmålingstekning av 3-roms nordlandsbåt frå Vikran] frå Arctandria.no | ||
* [https://www.facebook.com/krumstemning/ Krumstemning] på Facebook | |||
[[ | [[Kategori:Nordlandsbåter]] | ||
[[ | [[Kategori:Båtbygging]] | ||
[[ | [[Kategori:Klinkbygging]] | ||
[[Kategori:Nordland fylke]] | [[Kategori:Nordland fylke]] | ||
[[ | |||
[[Kategori:Troms fylke]] | |||
{{f1}} | {{f1}} | ||
{{nn}} | |||
{{ikke koord}} |
Sideversjonen fra 1. jan. 2024 kl. 09:14
Ein krumstemning er ein nordlandsbåt av typen som var vanlig fram til tidlig på 1800-talet, føre dei nye, meir rettstemna nordlandsbåtane vart utvikla og tok over. Krumstemningar har ein relativt runda framstamn som bøyer seg noko innover øvst; medan bakstamnen er noko mindre runda, innoverskrådd mot kjølen og utan framlutande overheng. Dei er oftast relativt langsmale og med vesentlig lågare fribord enn dei nyare nordlandsbåtane. Båtane manglar ofte vaterbord og har oftast keipar av «y-type» som er fastnagla i øvste bordet. Som på nyare nordlandsbåtar og geitbåtar, men i motsetning til åfjordsbåtar, har krumstemningane tydelige lyroddar som gjev ein runda overgang mellom øvste bordgangen og stamnane. Krumstemningane, og då særlig åttringane, fikk ord på seg for å vere utrygge i grov sjø, og den hogde konstruksjonen let seg vanskelig kombinere med industriell produksjon. Dette var to vesentlige grunnar til at den nyare nordlandsbåten med høgare fribord, vaterbord, tollpinnar og hovudsaklig saga bordgangar blei utvikla.
Historie
Dei eldste oppmålte båtane
Vi kjenner ikkje til nokon bevarte båtar av den eldste typen, men i Marinemuseet i Horten finst det oppmålingstekningar utført av Marinen på 1800-talet. Der finst det dokumentert krumstemningar med krummare stemnar enn på nokon av dei bevarte båtane. Desse båtane er basert utelukkande på hogde bord, band og kne.
Dei eldste bevarte båtane
Bildegalleri
- Krumme kne på misværåttringen.Foto: Olve Utne (2009).
Overgangen til rettstemna nordlandsbåtar
Renessanse for krumstemningen
Størrelsar
Basert på oppmålingar av dei bevarte krumstemningane har Eldjarn/Godal (1990) sett opp desse størrelseskategoriane:
Rom | Årepar | Lengd (gammal alen) | Lengd (nye fot) | Namn | Bilde | Merknader |
---|---|---|---|---|---|---|
2 | 2 | 8 – 8½ | 14 – 15 | færing | ||
2 | 8 | 14 | omrømt færing | |||
2 | 9¼ | ca. 16 | omrømt hundromsfæring | |||
3 | 3 | 10 – 10½ | ca. 18 | treroring | ||
4 | 11¼ – 11½ | 19½ – 20 | skottkeiping | |||
3 el. 4? | 13 – 13¾ | 23 – 24 | halvfjerdrømming | |||
5 | 5 | 14½ – 15 | 25½ – 26½ | åttring | ||
6 | 6 | 15½ – 16 | 31 | seksroring | ||
7 | 19½ – 21 | 33½ – 36 | fembøring | Båtane har 6 rom; akterskotten er ekstra lang og er best forstått som skott + uinnreidd rom. |
Lenkjer
- Oppmålingstekning av 3-roms nordlandsbåt frå Vikran frå Arctandria.no
- Krumstemning på Facebook