L/L Vik Båtbyggeri: Forskjell mellom sideversjoner

Hopp til navigering Hopp til søk

L/L Vik Båtbyggeri (vis kilde)

Sideversjonen fra 8. nov. 2018 kl. 09:41

2 249 byte lagt til ,  8. nov. 2018
ingen redigeringsforklaring
Ingen redigeringsforklaring
(28 mellomliggende versjoner av 4 brukere er ikke vist)
Linje 1: Linje 1:
<onlyinclude><includeonly>{{thumb|Arne_Longva_setgangane.jpg | Fra båtbyggeriet i 1955.}}</includeonly>'''[[L/L Vik Båtbyggeri]]''' vart etablert som lutlag (aksjeselskap) i [[Høydalen (Volda)|Høydalen]] i [[Volda]] i 1946 av brørne Rasmus J. Høydalsvik (1910-2005) og Håkon J. Høydalsvik (f. 1922) og nokre mindre aksjonærar. Minst to generasjonar før desse to brørne frå Jakobgarden i Høydalsvikane dreiv med båtbygging i kombinasjon med gardsdrift og vinterfiske.
<onlyinclude><includeonly>{{thumb|Arne_Longva_setgangane 2.jpg | Fra båtbyggeriet i 1955.}}</includeonly>'''[[L/L Vik Båtbyggeri]]''' vart etablert som lutlag (aksjeselskap) i [[Høydalen (Volda)|Høydalen]] i [[Volda]] i 1946 av brørne Rasmus J. Høydalsvik (1910-2005) og Håkon J. Høydalsvik (f. 1922) og nokre mindre aksjonærar. Minst to generasjonar før desse to brørne frå Jakobgarden i Høydalsvikane dreiv med båtbygging i kombinasjon med gardsdrift og vinterfiske.


Utover 1900-talet dreiv dei med båtbygging både under stabburet og i kjellaren på våningshuset i Jakobgarden. Det var helst færingar dei produserte. Rasmus Høydalsvik arbeidde ved [[Brastads Skipsbyggeri]] i [[Brattvåg]] frå 1937 for å lære å bygge større båtar, og da krigen kom flytta han attende til Høydalen og begynte å bygge båtar i naustet på garden.</onlyinclude>
Utover 1900-talet dreiv dei med båtbygging både under stabburet og i kjellaren på våningshuset i Jakobgarden. Det var helst færingar dei produserte. Rasmus Høydalsvik arbeidde ved [[Brastads Skipsbyggeri]] i [[Brattvåg]] frå 1937 for å lære å bygge større båtar, og da krigen kom flytta han attende til Høydalen og begynte å bygge båtar i naustet på garden.</onlyinclude>


Dette var utgangspunktet for stiftinga av lutlaget, som dreiv omfattande med 10-15 mann i arbeid først i 1950-åra under dei gode tidene for sildefisket. Dei dreiv både nybygg, reparasjonar og ombyggingar. Men da det fisket gjekk attende, vart òg verksemda redusert.
Dette var utgangspunktet for stiftinga av lutlaget, som dreiv omfattande med 10-15 mann i arbeid først i 1950-åra under dei gode tidene for sildefisket. Dei dreiv både nybygg, reparasjonar og ombyggingar. Nybygga var kravellbygde kryssarar.  Men da det fisket gjekk attende, vart òg verksemda redusert. Over tid har arbeidsmåtar vorte utvikla frå å vere reint handverk og litt etter litt ta i bruk nye hjelpemiddel, men fortsatt eit handtverk.
{{thumb|Vik_1983.jpg| Vik Båtbyggeri, Høydalen i Volda slik det såg ut i januar 1983. Bygget midt i biletet var treverkstaden. Det var bygt i slutten av 1960 talet eller fyrst på 1970. }}.
 
Først på 50 talet kom kommunal straumforsyning til bygda og der med vekselstraum. Før den tid var det straum frå eit bygdakraftverk, likestraum, som kom i drift i 1917 men med begrensa kapasitet. Det er vel årsaka til at sjølv ut i 1950 åra var det lite elektrisk handverktøy. Dei gamle handreiskapa som  tvimenningen, skrubben og rubanken var i dagleg bruk. For skyting av hudplankar var rubanken eit godt reidskap for å få ein jamn plankekant. Elektriske handhøvlar vart med først utpå 1960 talet. Mykje av verktøyet var ”heimelaga”, men fungerte der det var tenkt. Det var og nokre store skrutvinger, desse hadde gjerne namn etter kjende kvinner. Når båtbyggeriet brann ned forsvant også verktøyet og dermed mulegheita til no i ettertid å skaffe bildedokumentasjon. Mangt kunne vore enklare å forklare om ein kunne lagt til bilder. På det jamne er det lite bilder frå arbeidsprosessar, dei ein finn er nytta i artiklane som er knytt til båtar og til båtbyggeriet.  
{{thumb|Vik_1983.jpg| Vik Båtbyggeri, Høydalen i Volda slik det såg ut i januar 1983. Bygget midt i biletet var treverkstaden. Det var bygt i slutten av 1960 talet eller fyrst på 1970.}}


==Om båtar og båtbygging==
==Om båtar og båtbygging==
'''Den vanlege byggjemåten ved Vik''' var med [[doblingspant]] og røter på kvart av desse. I Høydalen er ikkje furuskog, så all materialen var innkjøpt frå andre bygder. Storparten av materialen vart kjøpt frå [[Bjørkedalen]] i Volda, men det hende at det også vart kjøpt frå andre stader. Ikkje all material til hud er like god å arbeide med. For å hude akterskipet, treng ein material som toler godt å verte forma. Det er særleg rundt kvistebrigde ein ser at overflata vil slitne så den må '''låsast'''. Dette kunne gjerast på ymse vis, mellom anna slik det er gjort på bilde ved sida her. Sjå dei to tvingene til høgre på bildet.
'''Den vanlege byggjemåten ved Vik''' var med [[doblingspant]] og røter på kvart av desse. I Høydalen er ikkje furuskog, så all materialen var innkjøpt frå andre bygder. Storparten av materialen vart kjøpt frå [[Bjørkedalen]] i Volda, men det hende at det også vart kjøpt frå andre stader. Ikkje all material til hud er like god å arbeide med. For å hude akterskipet, treng ein material som toler godt å verte forma. Det er særleg rundt kvistebrigde ein ser at overflata vil slitne så den må '''låsast'''. Dette kunne gjerast på ymse vis, mellom anna slik det er gjort på bilde ved sida her. Sjå dei to tvingene til høgre på bildet.
{{thumb|Arne_Longva_setgangane_2.jpg | Karane til høgre er i gang med å feste planke nummer to. Dei til venstre skal  ta malane for neste planke.Planken ser ein er festa med skalmebolt berre bakast. Resten er det tvinger som held. Dei må stå til heile planken er ”skalma” fast. Ved mannen til høgre ser ein to jag. Det er ein hake sett litt på skrå mot den sida kilane vert sett frå. Dette vert nytta for å presse plankane tett saman. Heit til høgre står to mindre tvinger med ein skalme under skruen. Der har det tydeleg vore eit kvistebrigde som trengde låsing }}.
{{thumb|Arne_Longva_setgangane_2.jpg | Karane til høgre er i gang med å feste planke nummer to. Dei til venstre skal  ta malane for neste planke. Røyken bak skroget kjem frå den vedfyrte stimkjelen.}}  


Når det vart bygt på doblingspant på Vik, nytta ein ei rot på kvart av dei, i tillegg røter eller greinvinklar til andre samanbindingar. Ein trong truleg mellom 20 og 30 stk.  
Når det vart bygt på doblingspant på Vik, nytta ein ei rot på kvart av dei, i tillegg røter eller greinvinklar til andre samanbindingar. Ein trong truleg mellom 20 og 30 stk.  
Linje 43: Linje 45:
Nokre av arbeidarane sveisa, men i ein liten arbeidsstokk måtte alle kunne gjere alt. Plate og smiarbeid kunne vera påbyrja tidleg i byggetida, men det var korleis det passa med anna arbeid som avgjorde.
Nokre av arbeidarane sveisa, men i ein liten arbeidsstokk måtte alle kunne gjere alt. Plate og smiarbeid kunne vera påbyrja tidleg i byggetida, men det var korleis det passa med anna arbeid som avgjorde.


Stålarbeid som skulle utførast  var keising, lukekarm og lugarkappe, alle tankar for drivstoff, smurning og vatn, kasse til styremaskina og alle rorbeslag. Ein smidde alle beslag til mastrer og bommar, og kjølhakar og fjørboltar. Klyss og stemneblokk høyrde også med.
Stålarbeid som skulle utførast  var keising, lukekarm og lugarkappe, alle tankar for drivstoff, smurning og vatn, kasse til styremaskina og alle rorbeslag. Ein smidde alle beslag til mastrer og bommar, og kjølhakar og fjørboltar. Klyss og stemneblokk høyrde også med. Når lukekarm vart laga i stål og romlukene i trematerial måtte der vera ein tilpassa presening som var fast og tett på lukekarmen. For å få til det var det plasert [[Ord_og_uttrykk_knytt_til_kravellbygging#Skalkejarn|skalkejarn]] rett under falsen som lukene låg i. Skalkejarna vart sveiste rett på lukekarmen og var litt skråstilte slik at ein kile pressa presenningen mot lukekarmen.


Det som kanskje var mest oveide var stemnejarnet; eit beslag som ligg utanpå stemnefyljaren og skulle bøyast til å gå noko bakover understemnet. Det var laga av 3 x 1,5- toms halvrundjarn. Dette jarnet var om lag seks meter langt, så det var mødeleg å få i avlen og gje jamn varme for å forme det. Seinare, når dekkshusa var komne om bord, var det galgebukkar og davitar. Det er også mange rekkverk på ein båt, som til dømes på galgedekk og rorhustak. Eit lite rekkverk på svineryggen høyrde også med. Bingstøttene i romet var laga av 3 kanaljarn sveist saman så det gav 4 spor. Desse støttene vart oftast sende til galvanisering før dei vart monterte. Alle listjarn skulle formast og borast. Det er mange detaljar som skal på plass før ein båt er ferdig, og det er mange som ikkje er oppramsa her.  
Det som kanskje var mest oveide var stemnejarnet; eit beslag som ligg utanpå stemnefyljaren og skulle bøyast til å gå noko bakover understemnet. Det var laga av 3 x 1,5- toms halvrundjarn. Dette jarnet var om lag seks meter langt, så det var mødeleg å få i avlen og gje jamn varme for å forme det. Seinare, når dekkshusa var komne om bord, var det galgebukkar og davitar. Det er også mange rekkverk på ein båt, som til dømes på galgedekk og rorhustak. Eit lite rekkverk på svineryggen høyrde også med. Bingstøttene i romet var laga av 3 kanaljarn sveist saman så det gav 4 spor. Desse støttene vart oftast sende til galvanisering før dei vart monterte. Alle listjarn skulle formast og borast. Det er mange detaljar som skal på plass før ein båt er ferdig, og det er mange som ikkje er oppramsa her.  
Linje 58: Linje 60:
== Andre byggemetoder ==
== Andre byggemetoder ==


Først i 1970-åra gjekk så Vik Båtbyggeri i gang med å bygge båtar med laminerte spant, som det første på Sunnmøre. Men trebåtbygginga leid mot slutten, og sjølv om bedrifta prøvde seg med å bygge både i plast og aluminium, vart ho avvikla i 1995.
Først i 1970-åra gjekk så Vik Båtbyggeri i gang med å [[Båtbygging på laminerte spant, Vik Båtbyggeri|bygge båtar med laminerte spant]], som det første på Sunnmøre. Men trebåtbygginga leid mot slutten, og sjølv om bedrifta prøvde seg med å bygge både i plast og aluminium, vart ho avvikla i 1995.


==Båtlista på Vik==
==Båtlista på Vik==
Linje 121: Linje 123:
| F.reg 1950
| F.reg 1950
| Peter J. Hessen m.fl. Hessa pr. Ålesund
| Peter J. Hessen m.fl. Hessa pr. Ålesund
|-
| [[MB Erling 2|Erling 2]] M-98-HØ
| 1936/1948/kravellbygd Mkr
| 60,0/ 16,0/ 8,3. 75,0/16,5/8,3.
| L/L Vik Båtbyggeri, forlengd 1948
| Wichm. 40 / Volda/1958/150 hk
| F.reg 1936/1973
| P.L. Kopperstad mfl. Nerlandsøy
|-
|-
| [[MB «Sigfred»|Sigfred]] N-20-BR
| [[MB «Sigfred»|Sigfred]] N-20-BR
Linje 138: Linje 148:
| Nils K. Kvalsvik, Kvalsvik
| Nils K. Kvalsvik, Kvalsvik
|-
|-
| [[Pokal]] M-80-HØ
| [[MB "Pokal"|Pokal]] M-80-HØ
| 1930/omb.49
| 1930/omb.49
| 64,0/ 16,8/ 8,4
| 64,0/ 16,8/ 8,4
Linje 154: Linje 164:
| Olav Skorpen m/fl Flåver
| Olav Skorpen m/fl Flåver
|-
|-
| [[Gjerdsvik]] M-15-S
| [[MB «Gjerdsvik»|Gjerdsvik]] M-15-S
| 1953/ Mkr  
| 1953/ Mkr  
| 47,8/ 14,9/ 6,9
| 47,8/ 14,9/ 6,9
Linje 210: Linje 220:
| Olav A. Skorpen
| Olav A. Skorpen
|-
|-
| [[Mot]] M-38-A
| [[MB «Ekvator»|Ekvator]] M-100-H
| 1960 Mkr forl. 1968
| 63,0/ 18,7/ 9,9 forl t. 75,5
| J.R.Aas.  forl L/L Vik Båtb.
| 120-150 Heimdal 1960 / 1965 300 hk Caterpilar
| F.reg1966 / 1973
| Oddvar B. Farstad mfl. Kjerstad
|-
| [[MB «Mot»|Mot]] M-38-A
| 1972 Mkr
| 1972 Mkr
| 41,2/ 13,7/ 5,7
| 41,2/ 13,7/ 5,7
Linje 218: Linje 236:
| Osvald Karlsen, Langevåg
| Osvald Karlsen, Langevåg
|-
|-
| [[Nymo]] M-59-G
| [[MB «Nymo»|Nymo]] M-59-G
| 1973 Mkr
| 1973 Mkr
| m.13,5/ 4,1/ 1,7
| m.13,5/ 4,1/ 1,7
Linje 226: Linje 244:
| Nils J. Valderhaug
| Nils J. Valderhaug
|-
|-
| [[Nilfisk]] M-4-G
| [[MB «Nilfisk»|Nilfisk]] M-4-G
| 1974 Mkr
| 1974 Mkr
| m. 16,8/ 5,0
| m. 16,8/ 5,0
Linje 241: Linje 259:
| F.reg 1976. forlengd
| F.reg 1976. forlengd
| Ole Nygård m.fl. Syvikgrend
| Ole Nygård m.fl. Syvikgrend
 
|-
| [[MB «Sørbøen»|Sørbøen]] N-4-ME
| ny Mkr 1976 forlengd 1980
| m.20,2/5,9/2,4 - m.23,4/ 6,0/ 2,4
| Rana båtfabrikk / Vik Båtbyggeri
| Caterpilar/76/425
| F.reg 1976.Bygd på laminerte spant
| Karl Normann Meløysund
|-
| [[MB «Notøybuen»|Notøybuen]] M-114-HØ
| ca 1982 MG
| m.10,55/ 3,43/ 1,68
|  L/L Vik
| Volvo/ 1965/ 114
| dato F.reg usiker. lev. utan dekk.
| Sæmund Helde, Nerlandsøy
|}
|}
===Forklaringar til kolonnene i tabellen===
===Forklaringar til kolonnene i tabellen===
Linje 258: Linje 291:


{{DEFAULTSORT:Vik Båtbyggeri}}
{{DEFAULTSORT:Vik Båtbyggeri}}
[[Kategori: Båtbygging]]
[[Kategori:Båtbyggerier]]
[[Kategori:Næringsliv]]
[[Kategori:Næringsliv]]
[[Kategori:Volda kommune]]
[[Kategori:Volda kommune]]
[[Kategori: Etableringer i 1946]]
[[Kategori:Etableringer i 1946]]
[[Kategori: Opphør i 1995]]
[[Kategori:Opphør i 1995]]
 
[[Kategori:Høydalen (Volda)]]
{{artikkelkoord|62.07536|N|6.22081|Ø}}
{{F2}}
{{F2}}
{{nn}}
Hentet fra «https://lokalhistoriewiki.no/wiki/Spesial:Mobildiff/345477...1215544»

Navigasjonsmeny