Skribenter
1 622
redigeringer
L/L Vik Båtbyggeri: Forskjell mellom sideversjoner
Hopp til navigering
Hopp til søk
→Stålarbeid: om skalkejarn
(la til tekst) |
(→Stålarbeid: om skalkejarn) |
||
| (8 mellomliggende versjoner av 2 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 3: | Linje 3: | ||
Utover 1900-talet dreiv dei med båtbygging både under stabburet og i kjellaren på våningshuset i Jakobgarden. Det var helst færingar dei produserte. Rasmus Høydalsvik arbeidde ved [[Brastads Skipsbyggeri]] i [[Brattvåg]] frå 1937 for å lære å bygge større båtar, og da krigen kom flytta han attende til Høydalen og begynte å bygge båtar i naustet på garden.</onlyinclude> | Utover 1900-talet dreiv dei med båtbygging både under stabburet og i kjellaren på våningshuset i Jakobgarden. Det var helst færingar dei produserte. Rasmus Høydalsvik arbeidde ved [[Brastads Skipsbyggeri]] i [[Brattvåg]] frå 1937 for å lære å bygge større båtar, og da krigen kom flytta han attende til Høydalen og begynte å bygge båtar i naustet på garden.</onlyinclude> | ||
Dette var utgangspunktet for stiftinga av lutlaget, som dreiv omfattande med 10-15 mann i arbeid først i 1950-åra under dei gode tidene for sildefisket. Dei dreiv både nybygg, reparasjonar og ombyggingar. Men da det fisket gjekk attende, vart òg verksemda redusert. Over tid har arbeidsmåtar vorte utvikla frå å vere reint handverk og litt etter litt ta i bruk nye hjelpemiddel, men fortsatt eit handtverk. | Dette var utgangspunktet for stiftinga av lutlaget, som dreiv omfattande med 10-15 mann i arbeid først i 1950-åra under dei gode tidene for sildefisket. Dei dreiv både nybygg, reparasjonar og ombyggingar. Nybygga var kravellbygde kryssarar. Men da det fisket gjekk attende, vart òg verksemda redusert. Over tid har arbeidsmåtar vorte utvikla frå å vere reint handverk og litt etter litt ta i bruk nye hjelpemiddel, men fortsatt eit handtverk. | ||
Først på 50 talet kom kommunal straumforsyning til bygda og der med vekselstraum. Før den tid var det straum frå eit bygdakraftverk, likestraum, som kom i drift i 1917 men med begrensa kapasitet. Det er vel årsaka til at sjølv ut i 1950 åra var det lite elektrisk handverktøy. Dei gamle handreiskapa som tvimenningen, skrubben og rubanken var i dagleg bruk. For skyting av hudplankar var rubanken eit godt reidskap for å få ein jamn plankekant. Elektriske handhøvlar vart med først utpå 1960 talet. Mykje av verktøyet var ”heimelaga”, men fungerte der det var tenkt. Det var og nokre store skrutvinger, desse hadde gjerne namn etter kjende kvinner. Når båtbyggeriet brann ned forsvant også verktøyet og dermed mulegheita til no i ettertid å skaffe bildedokumentasjon. Mangt kunne vore enklare å forklare om ein kunne lagt til bilder. På det jamne er det lite bilder frå arbeidsprosessar, dei ein finn er nytta i artiklane som er knytt til båtar og til båtbyggeriet. | Først på 50 talet kom kommunal straumforsyning til bygda og der med vekselstraum. Før den tid var det straum frå eit bygdakraftverk, likestraum, som kom i drift i 1917 men med begrensa kapasitet. Det er vel årsaka til at sjølv ut i 1950 åra var det lite elektrisk handverktøy. Dei gamle handreiskapa som tvimenningen, skrubben og rubanken var i dagleg bruk. For skyting av hudplankar var rubanken eit godt reidskap for å få ein jamn plankekant. Elektriske handhøvlar vart med først utpå 1960 talet. Mykje av verktøyet var ”heimelaga”, men fungerte der det var tenkt. Det var og nokre store skrutvinger, desse hadde gjerne namn etter kjende kvinner. Når båtbyggeriet brann ned forsvant også verktøyet og dermed mulegheita til no i ettertid å skaffe bildedokumentasjon. Mangt kunne vore enklare å forklare om ein kunne lagt til bilder. På det jamne er det lite bilder frå arbeidsprosessar, dei ein finn er nytta i artiklane som er knytt til båtar og til båtbyggeriet. | ||
| Linje 45: | Linje 45: | ||
Nokre av arbeidarane sveisa, men i ein liten arbeidsstokk måtte alle kunne gjere alt. Plate og smiarbeid kunne vera påbyrja tidleg i byggetida, men det var korleis det passa med anna arbeid som avgjorde. | Nokre av arbeidarane sveisa, men i ein liten arbeidsstokk måtte alle kunne gjere alt. Plate og smiarbeid kunne vera påbyrja tidleg i byggetida, men det var korleis det passa med anna arbeid som avgjorde. | ||
Stålarbeid som skulle utførast var keising, lukekarm og lugarkappe, alle tankar for drivstoff, smurning og vatn, kasse til styremaskina og alle rorbeslag. Ein smidde alle beslag til mastrer og bommar, og kjølhakar og fjørboltar. Klyss og stemneblokk høyrde også med. | Stålarbeid som skulle utførast var keising, lukekarm og lugarkappe, alle tankar for drivstoff, smurning og vatn, kasse til styremaskina og alle rorbeslag. Ein smidde alle beslag til mastrer og bommar, og kjølhakar og fjørboltar. Klyss og stemneblokk høyrde også med. Når lukekarm vart laga i stål og romlukene i trematerial måtte der vera ein tilpassa presening som var fast og tett på lukekarmen. For å få til det var det plasert [[Ord_og_uttrykk_knytt_til_kravellbygging#Skalkejarn|skalkejarn]] rett under falsen som lukene låg i. Skalkejarna vart sveiste rett på lukekarmen og var litt skråstilte slik at ein kile pressa presenningen mot lukekarmen. | ||
Det som kanskje var mest oveide var stemnejarnet; eit beslag som ligg utanpå stemnefyljaren og skulle bøyast til å gå noko bakover understemnet. Det var laga av 3 x 1,5- toms halvrundjarn. Dette jarnet var om lag seks meter langt, så det var mødeleg å få i avlen og gje jamn varme for å forme det. Seinare, når dekkshusa var komne om bord, var det galgebukkar og davitar. Det er også mange rekkverk på ein båt, som til dømes på galgedekk og rorhustak. Eit lite rekkverk på svineryggen høyrde også med. Bingstøttene i romet var laga av 3 kanaljarn sveist saman så det gav 4 spor. Desse støttene vart oftast sende til galvanisering før dei vart monterte. Alle listjarn skulle formast og borast. Det er mange detaljar som skal på plass før ein båt er ferdig, og det er mange som ikkje er oppramsa her. | Det som kanskje var mest oveide var stemnejarnet; eit beslag som ligg utanpå stemnefyljaren og skulle bøyast til å gå noko bakover understemnet. Det var laga av 3 x 1,5- toms halvrundjarn. Dette jarnet var om lag seks meter langt, så det var mødeleg å få i avlen og gje jamn varme for å forme det. Seinare, når dekkshusa var komne om bord, var det galgebukkar og davitar. Det er også mange rekkverk på ein båt, som til dømes på galgedekk og rorhustak. Eit lite rekkverk på svineryggen høyrde også med. Bingstøttene i romet var laga av 3 kanaljarn sveist saman så det gav 4 spor. Desse støttene vart oftast sende til galvanisering før dei vart monterte. Alle listjarn skulle formast og borast. Det er mange detaljar som skal på plass før ein båt er ferdig, og det er mange som ikkje er oppramsa her. | ||
| Linje 211: | Linje 211: | ||
| F.reg1976. Rorhus framme | | F.reg1976. Rorhus framme | ||
| Olav A. Skorpen | | Olav A. Skorpen | ||
|- | |||
| [[MB «Ekvator»|Ekvator]] M-100-H | |||
| 1960 Mkr forl. 1968 | |||
| 63,0/ 18,7/ 9,9 forl t. 75,5 | |||
| J.R.Aas. forl L/L Vik Båtb. | |||
| 120-150 Heimdal 1960 / 1965 300 hk Caterpilar | |||
| F.reg1966 / 1973 | |||
| Oddvar B. Farstad mfl. Kjerstad | |||
|- | |- | ||
| [[MB «Mot»|Mot]] M-38-A | | [[MB «Mot»|Mot]] M-38-A | ||
| Linje 228: | Linje 236: | ||
| Nils J. Valderhaug | | Nils J. Valderhaug | ||
|- | |- | ||
| [[Nilfisk]] M-4-G | | [[MB «Nilfisk»|Nilfisk]] M-4-G | ||
| 1974 Mkr | | 1974 Mkr | ||
| m. 16,8/ 5,0 | | m. 16,8/ 5,0 | ||
| Linje 243: | Linje 251: | ||
| F.reg 1976. forlengd | | F.reg 1976. forlengd | ||
| Ole Nygård m.fl. Syvikgrend | | Ole Nygård m.fl. Syvikgrend | ||
|- | |||
| [[MB «Sørbøen»|Sørbøen]] N-4-ME | |||
| ny Mkr 1976 forlengd 1980 | |||
| m.20,2/5,9/2,4 - m.23,4/ 6,0/ 2,4 | |||
| Rana båtfabrikk / Vik Båtbyggeri | |||
| Caterpilar/76/425 | |||
| F.reg 1976.Bygd på laminerte spant | |||
| Karl Normann Meløysund | |||
|- | |- | ||
| [[MB «Notøybuen»|Notøybuen]] M-114-HØ | | [[MB «Notøybuen»|Notøybuen]] M-114-HØ | ||
| Linje 276: | Linje 292: | ||
{{artikkelkoord|62.07536|N|6.22081|Ø}} | {{artikkelkoord|62.07536|N|6.22081|Ø}} | ||
{{F2}} | {{F2}} | ||
{{nn}} | |||