Veiledere, Administratorer, Skribenter
7 184
redigeringer
Lesja jernverk: Forskjell mellom sideversjoner
Hopp til navigering
Hopp til søk
→Eigarar av verket:: lenke
(→Eigarar av verket:: lenke) |
|||
| (11 mellomliggende versjoner av 5 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
<onlyinclude>{{thumb|Verket1963.jpg|Lesjaverk 1963 med den freda hovudbygninga frå 1734|Widerøe's Flyveselskap}}'''[[Lesja jernverk]]''' vart oppretta med tildelinga av privilegiet på jernverksdrift i Lesja hovedsokn til [[Jørgen Fillipsen]] og [[ | <onlyinclude>{{thumb|Verket1963.jpg|Lesjaverk 1963 med den freda hovudbygninga frå 1734.|[[Widerøe's Flyveselskap]]}}'''[[Lesja jernverk]]''' vart oppretta med tildelinga av privilegiet på jernverksdrift i Lesja hovedsokn til [[Jørgen Fillipsen]] og [[Joachim Irgens (1611–1675)|Joachim Irgens]] i [[1660]]. Drifta kom gradvis i gang i åra etter etableringa. [[Lesjaskogsvatnet]] vart oppdemt i begge endar for å skaffe vasskraft til verksanlegget, som vart bygd opp i austre enden av vatnet. Ved anlegget kom det etter kvart [[masomn]] og [[Leksikon:Hammer|stangjernshammar]]. Også i [[Håmårfossen]] i [[Rauma (elv)|Rauma]] nedafor [[Kvam]]sgardane vart det bygd stangjernshammar, truleg så tidleg som i 1670-åra. | ||
Malmen vart funne fleire stader over [[Lesjaskogen]]: ved [[Slettom]] og i [[Gruvlie]] mellom [[Brandlie]] og dei gamle gardane i [[Nørdre Verket]]. Malmen frå Gruvlie vart køyrt ned til [[Bryggja på Lesjaskogen|Bryggja]] og transportert derfrå til masomnen ved hjelp av lektarar sommarstid og med slede på isen om vinteren.</onlyinclude> {{thumb|Gruvlie.gif|Gruvene drive av Lesja jernverk ved Slettom og i Gruvlie på 16- og 1700-talet.}} Høgste gruva var [[Fjellgruva]], som skal ha vore den høgste jerngruva i Noreg, over 900 moh. Malmgangane var ustabile, så verket var ute av drift i fleire periodar. Eit særtrekk ved malmen frå Lesja jernverk var at han var rik på krom og dermed ikkje eigna som støpejern, men desto betre til stangjern. Ein betydeleg del av produksjonen skal derfor ha gått til skipsnaglar. Hovuddelen av vart eksportert over [[Veblungsnes]] ved [[Romsdalsfjorden]]. Transporten ned [[Romsdalen]] var krevjande og kostbar.{{thumb|Masomnen Lesja jernverk.jpg|Masomnen i 2010|Arnfinn Kjelland}} | Malmen vart funne fleire stader over [[Lesjaskogen]]: ved [[Slettom]] og i [[Gruvlie]] mellom [[Brandlie]] og dei gamle gardane i [[Nørdre Verket]]. Malmen frå Gruvlie vart køyrt ned til [[Bryggja på Lesjaskogen|Bryggja]] og transportert derfrå til masomnen ved hjelp av lektarar sommarstid og med slede på isen om vinteren.</onlyinclude> {{thumb|Gruvlie.gif|Gruvene drive av Lesja jernverk ved Slettom og i Gruvlie på 16- og 1700-talet.}} Høgste gruva var [[Fjellgruva]], som skal ha vore den høgste jerngruva i Noreg, over 900 moh. Malmgangane var ustabile, så verket var ute av drift i fleire periodar. Eit særtrekk ved malmen frå Lesja jernverk var at han var rik på krom og dermed ikkje eigna som støpejern, men desto betre til stangjern. Ein betydeleg del av produksjonen skal derfor ha gått til skipsnaglar. Hovuddelen av vart eksportert over [[Veblungsnes]] ved [[Romsdalsfjorden]]. Transporten ned [[Romsdalen]] var krevjande og kostbar.{{thumb|Masomnen Lesja jernverk.jpg|Masomnen i 2010|Arnfinn Kjelland}} | ||
| Linje 15: | Linje 15: | ||
==Eigarar av verket:<br />== | ==Eigarar av verket:<br />== | ||
*[[Jørgen Fillipsen]] var eine- eller medeigar i verket 1660-1687<br /> | *[[Jørgen Fillipsen]] var eine- eller medeigar i verket 1660-1687<br /> | ||
*[[Joacim Irgens]] var medeigar 1660-1674<br /> | *[[Joacim Irgens (1611–1675)|Joacim Irgens]] var medeigar 1660-1674<br /> | ||
*[[Peter von Schellebeck]] var medeigar 1677-1683<br /> | *[[Peter von Schellebeck]] var medeigar 1677-1683<br /> | ||
*[[Werner Nielsen]] kjøpte verket i 1687<br /> | *[[Werner Nielsen (1625–1695)|Werner Nielsen]] kjøpte verket i 1687<br /> | ||
*[[Jens Hansen Collin]] kjøpte 1/4 av verket i 1693<br /> | *[[Jens Hansen Collin]] kjøpte 1/4 av verket i 1693<br /> | ||
*[[Christen Wernersen]] åtte 1/2 verket 1696-1701<br /> | *[[Christen Wernersen]] åtte 1/2 verket 1696-1701<br /> | ||
*[[Herman Treschow]] kjøpte 1/4 av verket i 1693 og resten i 1701<br /> | *[[Herman_Treschow_(1665–1723)|Herman Treschow]] kjøpte 1/4 av verket i 1693 og resten i 1701<br /> | ||
*[[Reinholdt Heinrichsen Ziegler]] kjøpte verket i 1710<br /> | *[[Reinholdt Heinrichsen Ziegler]] kjøpte verket i 1710<br /> | ||
*[[Johan Henrik Ziegler]] fekk truleg halve verket ved skifte etter faren, selde resten 1747 til Lobes<br /> | *[[Johan Henrik Ziegler]] fekk truleg halve verket ved skifte etter faren, selde resten 1747 til Lobes<br /> | ||
| Linje 32: | Linje 32: | ||
==Litteratur== | ==Litteratur== | ||
*Berg, Per Sigmund 1968: ''Lesja Jernverks Historie''. Hovedoppgave i historie. Universitetet i Oslo. Trykt i [[Årsskrift for Lesja historielag]] (utan fotnotar) 1983-1986. | *Berg, Per Sigmund 1968: ''Lesja Jernverks Historie''. Hovedoppgave i historie. Universitetet i Oslo. Trykt i ''[[Årsskrift for Lesja historielag]]'' (utan fotnotar) 1983-1986. | ||
*[[Bruker:Arnfinn_Kjelland|Kjelland, Arnfinn]] 1987: ''[[Bygdebok for Lesja]] bd. 1. Gards- og slektshistorie for Lesjaskogen'' s. 166-167, 444-446, 523-526 og 572-579. | *[[Bruker:Arnfinn_Kjelland|Kjelland, Arnfinn]] 1987: ''[[Bygdebok for Lesja]] bd. 1. Gards- og slektshistorie for Lesjaskogen'' s. 166-167, 444-446, 523-526 og 572-579. | ||
{{f2}} | {{f2}} | ||
[[Kategori:Jernverk]] | [[Kategori:Jernverk]] | ||
[[Kategori: | [[Kategori:Næringsliv]] | ||
[[Kategori:Lesja kommune]] | [[Kategori:Kulturminner]] | ||
[[kategori:Lesja kommune]] | |||
[[Kategori:Lesjaverk]] | [[Kategori:Lesjaverk]] | ||
[[Kategori:Etableringer i 1660]] | [[Kategori:Etableringer i 1660]] | ||
[[Kategori:Opphør i 1812]] | [[Kategori:Opphør i 1812]] | ||
{{artikkelkoord|62.18904293|N|8.5428275|Ø}} | |||
{{nn}} | |||