Veiledere, Administratorer, Skribenter
4 496
redigeringer
m
→Folkeskulen
mIngen redigeringsforklaring |
m (→Folkeskulen) |
||
| Linje 44: | Linje 44: | ||
I 1892 kom den såkalla [[målparagrafen]] inn i folkeskulelovene. Paragraf 73 i landsskulelova lydde etter dette slik: | I 1892 kom den såkalla [[målparagrafen]] inn i folkeskulelovene. Paragraf 73 i landsskulelova lydde etter dette slik: | ||
<blockquote> | |||
Undervisningen skal foregaa i det norske Sprog. Skolestyret bestemmer, om Skolens Læseog Lærebøger skal være affattede paa Landsmaal eller i det almindelige Bogmaal, og i hvilket af disse maal Elevernes skriftlige Arbeider i Almindelighed skal affattes. Dog skal Eleverne lære at læse begge Maal. Inden Skolestyret fatter sin Beslutning, skal Overtilsynets og derefter Kredsens Erklæring være indhentet. | |||
</blockquote> | |||
Dette var det formelle grunnlaget for at dei lokale skulestyra kunne ta til med innføringa av landsmål i folkeskulen. Ein skal merka seg to punkt i paragrafen, som er viktige i eit studium av korleis språkskifteprosessen føregjekk lokalt: For det fyrste var prosedyren at både overtilsynet for skulen og deretter krinsen (altså ei ’folkerøysting’ på eit krinsmøte) skulle uttala seg før skulestyret gjorde det bindande vedtaket. Røysterett på krinsmøtet hadde alle foreldre som budde i krinsen og hadde born i skulen, og likeeins alle som er 25 år, busette i skulekrinsen og særskilt skattlagde. Gifte kvinner som etter 1901 hadde kommunal røysterett, hadde òg røysterett på krinsmøtet. Eit framlegg i Stortinget i 1892 om at skulestyret var bunde til å følgja eit vedtak i krinsmøtet gjort med 2/3 fleirtal, kom ikkje inn i lova. Dermed stod skulestyret formelt fritt til å gjera eit anna vedtak enn overtilsynet og krinsmøtet hadde rådd til, og skulestyret kunne òg gjera særskilte vedtak for kvar skulekrins. Regelverket har seinare vorte endra noko, fyrste gong i 1915, men ordninga med krinsrøystingar gjeld framleis. | Dette var det formelle grunnlaget for at dei lokale skulestyra kunne ta til med innføringa av landsmål i folkeskulen. Ein skal merka seg to punkt i paragrafen, som er viktige i eit studium av korleis språkskifteprosessen føregjekk lokalt: For det fyrste var prosedyren at både overtilsynet for skulen og deretter krinsen (altså ei ’folkerøysting’ på eit krinsmøte) skulle uttala seg før skulestyret gjorde det bindande vedtaket. Røysterett på krinsmøtet hadde alle foreldre som budde i krinsen og hadde born i skulen, og likeeins alle som er 25 år, busette i skulekrinsen og særskilt skattlagde. Gifte kvinner som etter 1901 hadde kommunal røysterett, hadde òg røysterett på krinsmøtet. Eit framlegg i Stortinget i 1892 om at skulestyret var bunde til å følgja eit vedtak i krinsmøtet gjort med 2/3 fleirtal, kom ikkje inn i lova. Dermed stod skulestyret formelt fritt til å gjera eit anna vedtak enn overtilsynet og krinsmøtet hadde rådd til, og skulestyret kunne òg gjera særskilte vedtak for kvar skulekrins. Regelverket har seinare vorte endra noko, fyrste gong i 1915, men ordninga med krinsrøystingar gjeld framleis. | ||
| Linje 60: | Linje 62: | ||
Etter ein kvass lokal språkstrid vart folkeskulen i Odda hausten 1914 delt i ei riksmålsavdeling og ei landsmålsavdeling. Dette vart opphavet til ordninga med språklege parallellklassar, som vart formalisert av Stortinget gjennom eit tillegg til målparagrafane i skulelovene i desember 1917.<ref>Hoel 2011, s. 255ff</ref> Etter dette kunne eit språkleg mindretal (etter kvart fastslege til minst 10 elevar) krevja klassedeling på språkleg grunnlag. Dette har vore ei mykje nytta ordning heilt fram til i dag for å sikra språklege mindretalsrettar i grunnopplæringa. | Etter ein kvass lokal språkstrid vart folkeskulen i Odda hausten 1914 delt i ei riksmålsavdeling og ei landsmålsavdeling. Dette vart opphavet til ordninga med språklege parallellklassar, som vart formalisert av Stortinget gjennom eit tillegg til målparagrafane i skulelovene i desember 1917.<ref>Hoel 2011, s. 255ff</ref> Etter dette kunne eit språkleg mindretal (etter kvart fastslege til minst 10 elevar) krevja klassedeling på språkleg grunnlag. Dette har vore ei mykje nytta ordning heilt fram til i dag for å sikra språklege mindretalsrettar i grunnopplæringa. | ||
For ei grundigare innføring i prosedyrar og språkskifteprosessen før ca 1910, sjå Kjell Haugland.<ref>Haugland 1985, s. 154ff</ref> Det finst dessutan to nyttige juridiske utgreiingar om målparagrafen i folkeskulelovene av Nikolaus Gjelsvik og Andreas Støylen.<ref>Gjelsvik 1904 og Støylen 1955</ref> Ver merksam på at særleg Gjelsvik tøyer lovtolkinga så langt som råd i nynorskvenleg lei. | For ei grundigare innføring i prosedyrar og språkskifteprosessen før ca 1910, sjå Kjell Haugland.<ref>Haugland 1985, s. 154ff</ref> Det finst dessutan to nyttige juridiske utgreiingar om målparagrafen i folkeskulelovene av Nikolaus Gjelsvik og Andreas Støylen.<ref>Gjelsvik 1904 og Støylen 1955</ref> Ver merksam på at særleg Gjelsvik tøyer lovtolkinga så langt som råd i nynorskvenleg lei. | ||
===Kyrkja=== | ===Kyrkja=== | ||