1 558
redigeringer
ingen redigeringsforklaring
m (Jobr flyttet siden Metode:Lokal språkstrid til Hjelp:Lokal språkstrid uten å etterlate en omdirigering: Avvikling av navnerommet Metode) |
Ingen redigeringsforklaring |
||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
<onlyinclude>{{thumb høyre|Bjornstjerne Bjornson.jpg|Bjørnstjerne Bjørnson var den drivande krafta i organiseringa av riksmålsrørsla hausten 1899.}}Denne artikkelen om '''[[Hjelp:Lokal språkstrid|lokal språkstrid]]''' gjev ei innføring i korleis språkstrid i lokalsamfunnet kan studerast. Føremålet er særleg å peika på kva leksikonartiklar som kan vera aktuelle om dette emnet og korleis dei kan byggjast opp, men artikkelen kan òg vera nyttig for den som vil skriva om dette i andre format og samanhengar | |||
<onlyinclude>{{thumb høyre|Bjornstjerne Bjornson.jpg|Bjørnstjerne Bjørnson var den drivande krafta i organiseringa av riksmålsrørsla hausten 1899.}}Denne artikkelen om '''[[ | |||
Med den norske språkstriden meiner me her primært striden mellom dei to skriftspråka som i dag offisielt heiter [[nynorsk]] og [[bokmål]] (tidlegare [[landsmål]] og [[riksmål]] eller [[dansk-norsk]]). Men ein skal òg vera klar over at det i periodar har vore sterk strid mellom ulike interne variantar av dei to skriftspråka, noko som også har fått uttrykk på lokalplan. (Sjå [[Østlandsk reisning]].) | Med den norske språkstriden meiner me her primært striden mellom dei to skriftspråka som i dag offisielt heiter [[nynorsk]] og [[bokmål]] (tidlegare [[landsmål]] og [[riksmål]] eller [[dansk-norsk]]). Men ein skal òg vera klar over at det i periodar har vore sterk strid mellom ulike interne variantar av dei to skriftspråka, noko som også har fått uttrykk på lokalplan. (Sjå [[Østlandsk reisning]].) | ||
| Linje 101: | Linje 100: | ||
===Aktørar=== | ===Aktørar=== | ||
Den enklaste inngangen for å kartleggja aktørane i språkstriden vil vera om det finst språkorganisasjonar som mållag og riksmålsforeiningar som kan studerast organisasjonshistorisk. (Jf. [[ | Den enklaste inngangen for å kartleggja aktørane i språkstriden vil vera om det finst språkorganisasjonar som mållag og riksmålsforeiningar som kan studerast organisasjonshistorisk. (Jf. [[Hjelp:Forenings- eller organisasjonshistorie i lokalhistoria]]). | ||
I mange tilfelle vil ein likevel ikkje koma så langt med denne innfallsvinkelen, særleg ikkje i ein tidleg fase. I den grad målreisingsarbeidet skjedde gjennom formelle organisasjonar, var det før ca 1920 i langt større grad gjennom ungdomslag enn gjennom lag som kalla seg ’mållag’. Det fanst kring hundreårsskiftet rundt rekna ti gonger så mange ungdomslag som mållag. Noregs Mållag vart fyrst skipa i 1906, og ein må fram til mellomkrigstida før organisasjonen var så sterk at han fekk ei leiande rolle i målarbeidet også lokalt. Det var eit resultat av ei systematisk organisasjonsbygging frå kring 1913-14, som mellom anna innebar oppbygging av eit titals regionale [[målkontor]] gjennom mellomkrigstida som skulle ha regionale leiings- og samordningsfunksjonar. | I mange tilfelle vil ein likevel ikkje koma så langt med denne innfallsvinkelen, særleg ikkje i ein tidleg fase. I den grad målreisingsarbeidet skjedde gjennom formelle organisasjonar, var det før ca 1920 i langt større grad gjennom ungdomslag enn gjennom lag som kalla seg ’mållag’. Det fanst kring hundreårsskiftet rundt rekna ti gonger så mange ungdomslag som mållag. Noregs Mållag vart fyrst skipa i 1906, og ein må fram til mellomkrigstida før organisasjonen var så sterk at han fekk ei leiande rolle i målarbeidet også lokalt. Det var eit resultat av ei systematisk organisasjonsbygging frå kring 1913-14, som mellom anna innebar oppbygging av eit titals regionale [[målkontor]] gjennom mellomkrigstida som skulle ha regionale leiings- og samordningsfunksjonar. | ||
Det viktigaste lokale målreisingsarbeidet skjedde såleis mange stader ''før'' Noregs Mållag, og lokale mållag, var noko særleg å rekna med. Då spela som nemnt ungdomslaga ei viktigare rolle mange stader, men det var like vanleg at målreisinga vart driven fram lokalt av uformelle nettverk. Å identifisera desse nettverka er såleis vesentleg for å forstå drivkreftene i den lokale målreisingsprosessen, særleg før fyrste verdskrigen. (Jf. [[ | Det viktigaste lokale målreisingsarbeidet skjedde såleis mange stader ''før'' Noregs Mållag, og lokale mållag, var noko særleg å rekna med. Då spela som nemnt ungdomslaga ei viktigare rolle mange stader, men det var like vanleg at målreisinga vart driven fram lokalt av uformelle nettverk. Å identifisera desse nettverka er såleis vesentleg for å forstå drivkreftene i den lokale målreisingsprosessen, særleg før fyrste verdskrigen. (Jf. [[Hjelp:Nettverksanalyse]].) | ||
Den viktigaste inngangen vil her ofte vera lærarane og lærarmiljøa. Mange av lærarskulane vart mot slutten av 1800-talet og inn på 1900-talet viktige distriktssentrum for målarbeidet der bygdeungdom var ideologisk vekte for målsaka. Dei som vart lærarar, hadde gjerne òg møtt målsaka på folkehøgskular eller amtsskular. I lærarbiografiane kan det såleis liggja viktige spor til korleis målsaka og landsmålet kom inn i eit lokalmiljø. I leksikonartiklar om lærarar er det såleis svært nyttig om ein frå med kva skular dei har gått på. | Den viktigaste inngangen vil her ofte vera lærarane og lærarmiljøa. Mange av lærarskulane vart mot slutten av 1800-talet og inn på 1900-talet viktige distriktssentrum for målarbeidet der bygdeungdom var ideologisk vekte for målsaka. Dei som vart lærarar, hadde gjerne òg møtt målsaka på folkehøgskular eller amtsskular. I lærarbiografiane kan det såleis liggja viktige spor til korleis målsaka og landsmålet kom inn i eit lokalmiljø. I leksikonartiklar om lærarar er det såleis svært nyttig om ein frå med kva skular dei har gått på. | ||