Veiledere, Administratorer, Skribenter
4 496
redigeringer
→Lokalstyring: utviding og omarbeiding på fleire punkt
(→Litteraturliste: pirk) |
(→Lokalstyring: utviding og omarbeiding på fleire punkt) |
||
| Linje 70: | Linje 70: | ||
===Lokalstyring=== | ===Lokalstyring=== | ||
Dei lokale styringsorgana stod i prinsippet fritt til å ta i bruk | Dei lokale styringsorgana stod i prinsippet fritt til å ta i bruk nynorsk etter det språklege jamstellingsvedtaket i 1885, men gjorde det i liten grad dei fyrste åra. Kompetansen i nynorsk var gjerne dårleg, også mellom dei som ideologisk rekna seg som målfolk, og hovudtendensen er at nynorsk vart teke i bruk i folkeskulen og i kyrkja (Blix-salmane) før språket vart teke i bruk i kommunale organ. | ||
Det finst døme frå andre halvdel av 1870-åra på lokale målfolk som nytta nynorsk i kommunale dokument og møtebøker (Gausdal, Hylestad i Setesdalen). I dei tilfella reagerte amtmenn og departement med å nekta å svara på brev på nynorsk, og å godkjenna offentlege protokollar skrivne på nynorsk. Med jamstellingsvedtaket måtte staten tola kommunal nynorskbruk, men det hende framleis at embetsmenn reagerte, og bruken var marginal før hundreårsskiftet.<ref>Lilleholt 1981, s. 383ff</ref> | |||
Formelle vedtak om kommunal språkbruk finn ein fyrst frå 1920-åra og frametter. I 1921 sette Noregs Mållag i gang ein kampanje for å få kommunestyra til å krevja alle skriv frå staten på nynorsk, og dette breidde raskt om seg. Denne aktiviteten har nedfelt seg i kommunestyreprotokollane og kommunearkiva. Etter kort tid hadde 200 kommunestyre og ni av atten fylkesting krav nynorsk. Gjennom desse åra vart det som er kalla ''kommunalmålprinsippet'' nedfelt – at det er kommunen gjennom vedtak som avgjer kva språk lokale og regionale statsorgan skal bruka. Dette vart nedfelt både i den fyrste lova om målbruk i statstenesta (1930) og den gjeldande lov om målbruk i offentleg teneste (1981).<ref>Lilleholt 1981</ref> | Lokalhistorisk er det interessant å finna ut når ein byrja å bruka landsmål/nynorsk i skulestyreprotokollar, formannskapsprotokollar, fattigstyreprotokollar o.l. og kommunal korrespondanse. Det kan ha skjedd ved at formenn/ordførarar i desse organa var sterke personlegdomar som sette viljen sin gjennom imot den jamne meininga, men det kan òg ha vore uttrykk for formelle vedtak om kommunal språkbruk eller ei allment positiv haldning til nynorsk i desse organa. | ||
Formelle vedtak om kommunal språkbruk finn ein fyrst frå 1920-åra og frametter. I 1921 sette Noregs Mållag i gang ein kampanje for å få kommunestyra til å krevja alle skriv frå staten på nynorsk, og dette breidde raskt om seg. Denne aktiviteten har nedfelt seg i kommunestyreprotokollane og kommunearkiva. Etter kort tid hadde 200 kommunestyre og ni av atten fylkesting krav nynorsk. Gjennom desse åra vart det som er kalla ''kommunalmålprinsippet'' nedfelt – at det er kommunen gjennom vedtak som avgjer kva språk lokale og regionale statsorgan skal bruka. Dette vart nedfelt både i den fyrste lova om målbruk i statstenesta (1930) og den gjeldande lov om målbruk i offentleg teneste (1981).<ref>Lilleholt 1981, s. 398ff</ref> | |||
Formelt skil regelverket mellom 'administrasjonsspråk' og 'tenestemål'. ''Administrasjonsspråket'' er det språket ein kommune eller fylkeskommune har vedteke å bruka i sin eigen administrasjon.<ref>[http://www.allkunne.no/default.aspx?menu=46&id=1194 Administrasjonsspråket] (Allkunne)</ref> Administrasjonsspråket i kommunane har aldri vore regulert ved lov eller forskrift. | |||
''Tenestemålet'' i ein kommune er derimot det språket som eit lokalt eller regionalt statsorgan skal nytta, og som staten skal nytta når det vender seg til kommunen. Kvar kommune gjer vedtak om kva tenestemål som skal gjelda i kommunen, og dette har statsorgan plikt til å retta seg etter. Dette er regulert av lov om målbruk i offentleg teneste (1981), som gjeld for staten. Kommunane treng ikkje å velja nynorsk eller bokmål, men kan erklæra seg som 'nøytrale'. For område som dekkjer fleire kommunar (t.d. fylke), er det vedtaket i fleirtalet av kommunane som avgjer språkvalet. | |||
Oftast er det samsvar mellom administrasjonsspråk og tenestemål i kommunane, men ikkje alltid. Oslo er til dømes nøytral når det gjeld tenestemål (statleg språkbruk), men har vedteke at bokmål skal brukast som kommunalt administrasjonsspråk.<ref>[http://www.allkunne.no/default.aspx?menu=46&id=1194 Administrasjonsspråket] (Allkunne)</ref> | |||
===Organisasjonsliv=== | ===Organisasjonsliv=== | ||