Møre infanteriregiment nr 11 under andre verdenskrig: Forskjell mellom sideversjoner

Av desse avdelingane va bn II den einaste som var samøvd under kommando. Bataljonen hadde vore inne til nøytralitetsvakt på [[Madla]] ved [[Stavanger]] i ca 2 månader og vart dimittert 1. april. Ved innleveringa vart delar av utrustninga merkt med namnet til dei soldatane som hadde brukt ho slik at ny utleverings skulle kunne skje raskt.

* Forsvar mot den tyske framrykkinga i Gudbrandsdalen ved Fåvang - Ringebu og Kvamsporten

Bn II vart beordra til Dombås 14. april. Lvbn skulle da sikre kommunikasjonane til Horjem, og bn I resten av dalen. Da det tyske fallskjermangrepet vart kjent vart bn I beordra til å sende styrkar oppover for å nedkjempe desse. Bn I vart ikkje direkte involvert i den kampen, men vart utgruppert på strekninga Horjem - Lesja til sikring. Lvbn overtok 17. april ansvaret opp til Verma, og etter bn I vart avgjeve og beordra til Fåvang og reiste frå Bjorli 21. april for heile strekninga til Lesja. Bn I kjempa ved Fåvang - Ringebu.

* Lvkp 1 (kapt Carolus R, Rørhuss)

====Vakthald og sikring Åndalsnes - Lesja====

Utanom vakthaldet fekk lvbn mange ordrer om å avgje mannskap til arbeidskommandoer for reparasjonar av veg og jernbane etter daglege tyske flyåtak.

Mellom anna på grunn av måten innleveringa etter nøytralitetsvakta vart avslutta 1. april var bn II meldt stridsklar allereie 13. april og vart kl 1930 av [[Hærens Overkommando]] (HOK) beordra til Dombås. Bataljonen marsjerte frå Setnesmoen over Grøttørbrua og lasta opp på [[Raumabanen]]. Styrken var framme på Dombås kl 2300.

Søndag 14. april kl 1100 fekk øvstkommanderande for dei tyske invasjonsstyrkane i Oslo ordre direkte frå Der Führer i Berlin om å sette seg fast på [[Dombås]] ved hjelp av fallskjermsoldatar. Hensikten var å sperre jernbanen for engelske styrkar tyskarane feilaktig trudde hadde gått i land på Åndalsnes dagen før.

Hovudstyrken av tyskarane, 63 mann, samla seg sør for Dombås, kjempa hardnakka og sperra Gudbrandsdalen for nesten all trafikk i nesten fem døgn før dei vart nedkjempa av norske styrkar frå IR 11 og [[IR 5]].

Lt Schmidt med ein del av hovudstyrken sette straks i mars mot Dombås i ein drosje som dei rekvirerte frå sjåføren, medan bn II om kvelden 14. april sendte ut patruljar i fleire retningar for å fange fallskjermjegrane. To lastebilar med mannskap frå Kp 5 og magasinvakta frå Trondheim køyrde sørover Dombåsbakkane til Li der dei støytte saman med ein del av tyskarane som var på veg mot Dombås og kom i kamp. Dei norske opna eld først, men tyskarane angreip attende med automatvåpen og handgranatar. Her vart den tyske sjefen hard såra.

Nordmennene trakk seg så attende til Dombås, medan tyskarane trakk seg om lag 2 km sørover til Rausandhaugen, eit område med bratte sandmelar ovanfor tunet på Hågåvollen der dei etablere forsvarsstilling.<ref>Årflot s. 54 påpeiker at dette området i litteratur om desse kampane er kalla Ulekleiv, men at dei gardane ligg litt lenger nord.</ref> Samstundes sendte dei sprengningsfolk opp på jernbanelina som kl 2300 vart sprengd på tre stader.

Sjefen for kp 5, kaptein Sandnes, fekk kl 0707 denne dagen ordre om å angripe den tyske gruppa ved Ulekleiv med ca 70 mann og ein mitr. tropp frå kp 8. Dei køyrde med lastebilar ned til Øyen, eit bruk under Engum, der tyskarane hadde overnatta. Kona på garden gav informasjon om tyskarane, og ein geværtropp under løytnant Alfred Gjærde starta ei forsiktig framrykking sørover.

Styrken gjekk av toget ved Brennhaug stasjon 15. april kl 0700, lasta over på bilar og rykka nordover mot Dovre sentrum og Dombås. På same tid var store delar av regjeringa på Brennhaug og dei følgde etter soldatane. På Dovre vart det pause der kaptein Austlid hadde telefonsamband med bnsjef Navelsaker på Dombås og vart orientert om samanstøytet med Kp 5 tidlegare på dagen. Men Navelsaker visste på det tidspunktet ikkje at tyskarane hadde ei stilling med front sørover ved [[Hågåvollen]], knapt ein km sør for Ulekleivstillinga.

Kaptein Austlids bilkolonne køyrde rett inn i tyskarane sine skotfelt ved Hågåvollen og vart tekne under eld. Austlid gjekk til motangrep og fall saman med 6 andre soldatar frå kompaniet. Resten, 28 mann, vart tekne til fange av tyskarane. Tidlegare skildringar av hendingane har framstilt Austlid framrykking frå Dovre som «uaktsom» og «feilaktig situasjonsbedømmelse»<ref>M.a. Munthe-Kaas 1955 s. 36.</ref>, men nyare forsking har påvist at Austlid vart utsett for utilbørleg press frå sentrale regjeringsmedlemer og han vart i 2009 tildelt Noregs høgste militære dekorasjon, [[Krigskorset|Krigskorset med sverd]], post mortem, for innsatsen ved Hågåvollen.<ref>[http://www.regjeringen.no/nb/dep/fd/aktuelt/nyheter/2009/krigskorset-utdeles-for-forste-gang-pa-6.html?id=578771 Krigskorset utdeles for første gang på 60 år på Regjeringen.no]</ref>.

====Nye angrep mot stillinga ved Rausandhaugen nordfra 15.-16 april, tyskarane trekker seg ut====

Bn II på Dombås fekk melding om tapet av avdelinga til kapt Austlid og ordre om nytt angrep om ettermiddagen 15. Kp 5 fekk oppdraget. Nokre sivile, m.a. statsråd Ander Frihagen, eskortert av [[magasinvakta]] skulle få følgje etter kompaniet. Men denne gruppa starta før kp 5 og køyrde rett inn i den tyske stillinga ved Rausandhaugen, der to soldatar falt. Resten av styrken trakk seg attende og nataljonen fann det da uforsvarleg å beordre kompaniet til angrep.

Statsråd Frihagen vart liggande i dekning i lang tid før han kom seg attende. Han hadde henta ca 1,5 mill. kr i sedlar i Noregs bank på Gjøvik, og desse pengane vart teke v tyskarane her. Dei kom til rette att da tyskarane overgav seg 19. april

I mellomtida førebudde tyskarane skifte av stillingsområde, og da det vart mørkt natt til 17. april trekte dei seg ut av stillinga ved Rausandhaugen sørover. Ved vegbrua ved Lannem 3-4 km søraust for Rausandhaugen hadde kp 1 / IR 5 (kapt John Botheim) etablert ei sperrestilling, men den braut saman da tyskarane angreip med handgranatar. Kapt Botheim trakk seg attende til Dovre kyrkje og etablerte ny stilling der. Tyskarane følgde etter, men stoppa ved elva Einbugga midt mellom Toftemo og Dovre kyrkje. Frå der rekognoserte dei ny stilling ved Lindsegardane ovafor jernbanelina 2,5 km nord-nordvest for kyrkja.

Om morgonen 18. april gjekk norske styrkar under kommande av major Arne Sunde inn mot tyskarane på Lindse sørfrå. Ei luftvernkanon kom òg frå Raufoss og vart sett i stilling ved kyrkja. Sunde rekna med at elden frå denne skulle få tyskarane til å gje opp, og sendte m kvelden fram ein parlamentær med krav om at dei skulle overgje seg.

Men tyskarane hadde tidlegare same dagen fått flyslepp og var ikkje innstilt på å gje opp. Major Sunde starta derfor angrep sørfra kring kl 2100 18. april, men styrkane vart såpass hemma av mørkret at angrepet vart avbrote og soldatane fekk kvile om natta.

Styren frå bn I under kapt Hovden fekk om morgonen 18. april ordre om å angripe tyskarane ved Lindse. Men før angrepet kom i gang kom det kontraordre; angrepet skulle vente til ein engelsk [[haubits]] som var sett i land på Åndalsnes kunne settast inn. Den kom på jernbanen til Dombås og vart køyrd framover, men da ein ikkje visst nøyaktig kvart tyskarane låg vart den òg trekt attende. Einingane frå IR 11 hadde ikkje kontakt og kunne ikkje koordinere angrepet med mjor Sunde på sørsida.

Om ettermiddagen 18. april kom det ordre frå HOK om øyeblikkeleg angrep; tyskarane hadde brote igjennom den norske forsvrasstillingane ved Tangen, engelske styrkar var landsett på Åndalsnes og måtte sendast sørover med jernbanen, regjeringa ønskte å flytte til Molde og gullbehaldninga til Noregs Bank måtte ut av kampområdet.

Einingane frå IR 11 støtta av den engelske haubitsen rykte sakte fram og det vart mørkt utan at dei kom i kontakt med tyskarane. Om morgonen 19. april ca kl 0600 var tyskarane godt som omringa av overlegne norske styrkar som opna eld. Særleg bombekastarane hadde fleire direkte treff i husa på Lindse. Også sørfrå vart garden sett under eld, og ca kl 1130 gav tyskarane opp.

Den delen av bn I som deltok ved Dombås - Lindsø returnerte til hovudstyrken ved Bjorli om kvelden 19. april. Bataljonen heldt fram med vaktteneste øvst i Romsdalen og bortover Lesja. Bataljonen fekk rett nok alt ved midnatt 19. april ordre om snarast å laste opp på tog for avmarsj til Gudbrandsdalen, men transporten vart ikkje gjennomført før natta til tysdag 23. april. Bataljonen vart da sendt til [[Fåvang]] og underlagt 2. divisjon. Divisjonen beordra ei forsvarsstilling langs elva Tromsa ved Fåvang med ein kombinert styrke frå IR 5, Garden, [[Dragonregiment nr 2]] i tillegg til bn I / IR 11 under leiing av major E. Torkildsen.

Bn I / IR 11 under kaptein Juel var den av desse einingane som var mest utkvild, og Torkildsen disponerte derfor den der han venta det hardaste tyske åtaket, langs riksvegen gjennom Fåvang sentrum. Her kjem Tromsa ned eit bratt og djupt juv frå [[Brekkom]], før lendet vidar seg ut ved [[Tromsnes (Ringebu)|Tromsnes]]-gardane nord for elva.

Natt til onsdag 24. vart så vegbruene over Tromsa og Losna (Lågen) sprengde, og om lag kl 0600 dukka dei fremste tyske avdelingane fram ved [[Løysnes (Ringebu)|Løysnes]]. Dei bestod av [[stridsvogn|stridsvogner]] og infanteri. Kp 1 og 4 opna eld, men verknaden var dårleg mot panseret, og vognene klarte å krysse Tromsa inn mot stillingane til kp 1 sjølv om brua var sprengd.

Onsdagen 23. seint om kvelden fekk bn II så ordre om å laste opp på tog for transport til [[Kvam (Nord-Fron|Kvam]]. Bn skulle der underleggast 2. divisjon på same måte som bn I dagen før. Troppane kom til Kvam stasjon ca kl 0430 24. april og marsjerte så sørover mot [[Vinstra]]. Her opplevde soldatane frå bn II å møte sterkt utmatta og uorganiserte soldatar på retrett etter nederlaget ved [[Tretten]] dagen før, noko som verka sterkt demoraliserande.

Tyskarane køyrde fram mot bnreserven ved Fossen og tok kp 5 under kraftig eld. Kp trakk seg attende, og dermed var stillinga eigentleg gått i oppløysing, men tyskarane trakk seg likevel attende til Vinstra for å kvile.

Bn II / IR 11 var den siste av dei norske stridande avdelingane 2. divisjon disponerte, og den gjekk altså i oppløysing etter det tyske angrepet natt til 25. april. Sjefen, kapt Navelsaker, hadde lagt seg for å sove ca 30 minutt før dei tyske stridsvognene passerte frontlina og køyrde forbi kommandoplassen hans. Da han vakna av varlinga, var staben ikkje lenger på staden. Han sanka saman 15 tilfeldige soldatar på veg bakover og trakk opp til kp 7.

===Bn III (Kjøs) i kamp ved Innset og i Folldalen 26. - april - ===

Kp 2 vart så sendt fram til Nåverdalen om kvelden og  gruppert nordvest for Nåva  

Kl 02.00 starta så eit kraftigare tysk angrep, der dei nytta alt dei hadde av våpensystem: mitraljøser, bombekastarar, artilleri og 3-4 stridsvogner. Med førehandsbygde bruelement prøvde dei tyske stridsvognene å forsere Nåva over isen. Infateri kom seg over, men vart pressa attende av kraftig norsk eld frå mitraljøsene. Likevel klarte tyskarane å skyte seg inn med bombekastarar mot stillingane til mitr. troppen, der lagfører for det eine våpenet ()Arne Setnes) falt. Også bombefly angreip troppen om morgonen, slik at den måtte tekkast attende om lag kl 06.00. Men kampen hadde vore vellykka - tyskarane var pressa attende over Nåva. Sjefen for det fremste tyske kompaniet falt òg, saman med tre til og 19 til dels hardt såra.