Mjølver (Jostedalen): Forskjell mellom sideversjoner

{{Infoboks gard (nynorsk)

| bilde        = Mjølvergrendi.JPG|thumb

| bildetekst    = Mjølvergrendi frå sør, ved Breheimsenteret

| sted          = Jostedalen

| kommune      = Luster

| fylke        = Sogn og Fjordane

 

{{thumb høyre|Mjølver frå nord.JPG|Mjølvergrendi sett frå Krokåsen mot sør. Mjølver-bruket til høgre.|[[Bruker:Oddloho|Oddmund L. Hoel]] (2010)}}

 

'''[[Mjølver (Jostedalen)|Mjølver]]''' (Luster, gnr. 202) er ein [[matrikkelgard]] og ei grend ('''Mjølvergrendi''') i [[Jostedal|Jostedalen]], [[Luster kommune]]. Grenda ligg på vestsida av Jostedøla og grensar i sør mot området på [[Gjerde (Jostedalen)|Gjerde]] som ligg under matrikkelgardane i [[Krundalen]], og i nord mot garden [[Li (Jostedalen)|Li]]. </onlyinclude>

<onlyinclude>Mjølver har gjeve namn til [[Mjølverdalen]] og til [[Mjølverdalen skule]]. </onlyinclude>

<onlyinclude>I somme versjonar av segna om [[Jostedalsrypa]], vert det hevda at ho kom frå garden [[Bjørkehaugen (Jostedalen)|Bjørkehaugen]]. </onlyinclude>

<onlyinclude>I vest ligg [[Nigardsbreen]] som fram mot 1750 valda ein større naturkatastrofe for dei tre opphavlege Mjølver-bruka. [[Nigard (Jostedalen)|Nigard]] vart i 1742 heilt stroken av matrikkelen og [[Bjørkehaugen (Jostedalen)|Bjørkehaugen]] fekk skylda kraftig sett ned. Berre [[Mjølver (Jostedalen)|Mjølver]] var nokolunde uskadd.</onlyinclude>

<onlyinclude>På den fyrste skattelista etter øydetida (1596) er det to brukarar i ''Mieluer'', ''Las'' og ''Anders'', som kvar betalte 18 merker smør og eit halvt pund ost til presten. I skattelistene frå 1596, 1600 og 1603 er det nemnt to brukarar.<ref>[http://www.historielaget.jostedal.no/?page_id=117 Presteskatten 1596], [http://www.historielaget.jostedal.no/?page_id=2076 Jordeboka 1600] og [http://www.historielaget.jostedal.no/?page_id=2095 Pengeskatten 1603] (Jostedal historielag)</ref> Den neste bevarte skattelista frå 1611 har tre brukarar.<ref>[http://www.historielaget.jostedal.no/?page_id=2106 Jordeboka 1611] (Jostedal historielag)</ref>  

Listene over leidangsskatten frå 1617 til 1640-åra nemner fire brukarar i Mjølver mange år, og listene over pengeskatten på same tida fortel at det mange år var tre bønder og ein øydegardsmann/husmann. Men berre tre bruk i Mjølver betalte leiglendingsskatt frå jostedalsbøndene byrja med det i 1627/28, og matriklane frå 1647, 1666 og 1723 (utkast) hadde tre bruk.</onlyinclude>

<onlyinclude>Skattelistene tidleg på 1600-talet vitnar om at Mjølver var den største garden i heile dalen når ein reknar dei tre bruka i lag. Frå 1627/28 til 1642 hadde Mjølver ei samla smørskyld på 4 laupar og 12 merker. Nigardsbredalen må såleis ha vore frodig beite- og slåttemark før [[Nigardsbreen]] skaut seg fram utover 16- og 1700-talet. </onlyinclude>  

Bruka [[Nigard (Jostedalen)|Nigard]], [[Bjørkehaugen (Jostedalen)|Bjørkehaugen]], [[Svori (Jostedalen)|Svori]] (utskild frå Bjørkehaugen) og dessutan [[Elvekrok (Jostedalen)|Elvekrok]] kjem i den andre gruppa. Mjølver-bruka hadde vårstølar på Tråi i området der [[Breheimsenteret]] no ligg medan Elvekrok hadde vårstøl i Berget i Krokåsen på austsida av elva. Men bruka har den same fjellstølen: Bjørnstegane, som ligg ca 5 km nord for Mjølver og 3 km sør for Fåbergstølen.  

Ein rimeleg teori kan difor vere at dei sørvende bruka, iallfall Nigard og Bjørkehaugen, opphavleg hadde både vårstøl og fjellstøl [[Nigardsbreen|Nigardsbredalen]]. Då breen gjekk fram, måtte bruka flytte stølane og ta til takke med skrinnare område. Vårstølen på Tråi, rett framafor breen er det tydelegaste vitnemålet om at ein trekte stølen så langt aust som det var naudsynt, berre ca 350 meter unna brefronten i 1740-åra. Elvekrok skil seg noko ut ved å liggje på austsida av Jostedøla. Det kan hende Elvekrok opphavleg hadde fjellstøl i Bjørnstegane, ikkje Nigardsbredalen, og at Mjølver-bruka seinare fekk løyve av jordeigaren til å ha fjellstøl her i lag med Elvekrok.

Ein grunn til at det ikkje finst kjende skriftlege kjelder på ei eventuell stølsflytting for Mjølver-bruka, er at nokre av tingbøkene for Indre Sogn er tapte. Det er vel ikkje usannsynleg at Grov og Bergset måtte flytte stølane sine før Mjølver-bruka sidan breane i Bergsetdalen går raskare fram enn Nigardsbreen. Etter 1684 manglar iallfall tingbøkene for desse åra: 1691, 1695 og 1697-1702. Før 1684 er det endå fleire lakuner.<ref>[ http://arkivverket.no/URN:rg_read/search/?rettsinstans=&fylke=&protokoll=&periode=&navn=indre+sogn Tingbøker for Indre Sogn sorenskriveri] (Digitalarkivet)</ref>

*[http://digitalarkivet.no/cgi-win/webcens.exe?slag=visbase&sidenr=33&filnamn=f18011427&gardpostnr=16#nedre «Miælver»] i folketeljinga 1801 (Digitalarkivet)

*Laberg, Jon. (1944). Jostedal. Ei stutt utgreiding um bygdi og folket der. ''Tidsskrift utgitt av Historielaget for Sogn'' (nr. 11), 5-85. ([http://www.historielaget.jostedal.no/?page_id=300 Digital utgåve, Jostedal historielag])

*Øyane, Lars E. (1994). ''Jostedal sokn. Gards- og ættesoge for Luster kommune.'' (Bd. 5). Gaupne: Luster kommune, s. 592-661. ([http://www.nb.no/utlevering/contentview.jsf?urn=URN:NBN:no-nb_digibok_2008020701034#&struct=DIV624 Digital utgåve, NBdigital])

[[Kategori:Garder i Luster kommune]]

{{f1}}

{{Infoboks gardsbruk

}}

{{koord ramme|61|39|39|N|007|16|44|Ø}}