Niels Henrik Abel: Forskjell mellom sideversjoner

{{thumb|Niels Henrik Abel.jpg|Byste av Niels Henrik Abel ved Gjerstad kyrkje, laga av Brynjulf Bergslien og reist i 1958.|Heidi Thöni Sletten|2013}}

'''[[Niels Henrik Abel]]''' (fødd [[5. august]] [[1802]] på [[Finnøy prestegjeld|Finnøy]], død [[6. april]] [[1829]] i [[Froland kommune|Froland]]) var ein av våre største matematikarar. Sjølv om han ikkje rakk å fylle 27 år, sette han spor etter seg både i Noreg og internasjonalt, og reknast som ein av skaparane av den moderne matematiske provføringa.

 

I 1821 blei Niels Henrik Abel student. Han hadde middel karakterar i alle fag, bortsett frå matematikk der han hadde beste karakter. Truleg hadde han større matematiske kunnskapar enn nokon av dei som skulle undervise han på universitetet. Han hadde allereie byrja på femtegradslikninga. Europeiske matematikarar hadde jobba med å finne løysinga på den allmenne femtegradslikninga i meir enn 250 år. Abel trudde at han hadde klart det. Dei to professorane i matematikk i Christiania, [[Søren Rasmussen (matematiker)|Søren Rasmussen]] og [[Christopher Hansteen (1784–1873)|Christopher Hansteen]], fann ikkje nokon feil. Det gjorde heller ikkje professor Ferdinand Degen i [[København]], men han tvilte på at ein ukjend student i Christiania hadde klart det. Men han såg at Abel hadde eit stort talent, og meinte at han måtte gje seg i kast med elliptiske funksjonar og integralar, eller «de elliptiske Transcendenter» som dei blei kalla, og at femtegradslinkninga var for lite for han å nytte kreftane på. Abel klarte å føre prov for sin løysing på femtegradslinkninga, men han gjekk òg løs på elliptiske funksjonar og integralar. Her kom han med nye vinklingar som skulle omforme matematikken som vitskap.

{{nn}}