276 671
redigeringer
m
Robot: Endrer mal: Folketelling bosted land
m (→Bnr. 4 Nigard) |
m (Robot: Endrer mal: Folketelling bosted land) |
||
| (20 mellomliggende versjoner av 7 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
{{Infoboks gard | {{Infoboks gard | ||
| målform = nn | |||
| bgfarge = | | bgfarge = | ||
| navn = Nigard | | navn = Nigard | ||
| bilde = Nigard Knudsen.png | | bilde = Nigard Knudsen.png | ||
| bildestr = Nigard, fotografert av Knud Knudsen i 1870-åra | | bildestr = Nigard, fotografert av Knud Knudsen i 1870-åra. | ||
| bildetekst = | | bildetekst = | ||
| altnavn = (Nedre) Mjølver | | altnavn = (Nedre) Mjølver | ||
| førstnevnt = | | førstnevnt = | ||
| ryddet = | | ryddet = | ||
| sted = Jostedalen | | sted = [[Jostedalen]] | ||
| kommune = Luster | | sokn = [[Jostedalen sokn|Jostedalen]] | ||
| fylke = | | kommune = [[Luster kommune|Luster]] | ||
| fylke = [[Vestland fylke|Vestland]] | |||
| gnr = 202 | | gnr = 202 | ||
| bnr = 3 | | bnr = 3 | ||
| Linje 20: | Linje 22: | ||
}} | }} | ||
'''[[Nigard (Jostedalen)|Nigard]]''' ( | {{Thumb|Nigard frå sør.jpg|Nigard frå sør. Bnr. 3 med stovehus og uthus til høgre, stovehuset til bnr. 4 på venstre sida av vegen.|[[Bruker:Oddloho|Oddmund L. Hoel]] (2012)}} | ||
{{Thumb|Nigard frå nord.JPG|Nigard frå nord. Bnr. 4 i framgrunnen med stabburet som kan vere frå 1700-talet. Tunet til bnr. 3 på nedsida av vegen.|[[Bruker:Oddloho|Oddmund L. Hoel]] (2012)}} | |||
<onlyinclude><includeonly>{{thumb|Nigard Knudsen.png|Nigard, fotografert av Knud Knudsen i 1870-åra.}}</includeonly> | |||
'''[[Nigard (Jostedalen)|Nigard]]''' (gnr. 202/3) er eit gardsbruk under matrikkelgarden [[Mjølver (Jostedalen)|Mjølver]] i [[Jostedal|Jostedalen]], [[Luster kommune]]. Bruket har gjeve namnet til den kjende [[Nigardsbreen]] som har skapt stor dramatikk i soga til Nigard. </onlyinclude> | |||
==Ein storgard== | ==Ein storgard== | ||
| Linje 30: | Linje 35: | ||
==Øydelagt av breen== | ==Øydelagt av breen== | ||
Nigard var bruket som vart hardast råka av den sterke framrykkinga til | <onlyinclude>Nigard var bruket som vart hardast råka av den sterke framrykkinga til Nigardsbreen frå slutten av 1600-talet til midten av 1700-talet. | ||
Den fyrste kjelda som fortel om problem for | Den fyrste kjelda som fortel om problem for Nigard, er [[matrikkelutkastet frå 1723]]. Her heiter det at «breen forøges frem Voxer og fremskyder sig alt dybere og dybere ofver gaardens tilliggende marcher, og kand formedelst kulden udaf samme Jisfield, ingen sæd voxe».<noinclude><ref>[http://www.historielaget.jostedal.no/?page_id=2218 Skade av breen i Mjølver (1723)] (Jostedal historielag)</ref></noinclude> Matrikkelkommisjonen gjorde difor framlegg om ei nedsetjing av skatten med 12 merker smør (ca 1/5 reduksjon). Dette var den einaste garden i Jostedalen der det var framlegg om reduksjon, men matrikkelen vart aldri sett i kraft. </onlyinclude><onlyinclude>På hausttinget 1735 vart det teke opp eit tingsvitne der allmugen vitna at «breen nu paa et steen Kast, nær gaardens huuse har nærmet sig». Størstedelen av beite- og [[slåttemark]]a til den gamle storgarden var bortteken, og leiglendingen [[Guttorm Johannesson Nigard]] måtte tigge både såkorn og eiga føde. Gardeigaren [[Christopher Munthe]] hadde ikkje fått betaling for jordleiga på årevis.</onlyinclude><ref>[http://www.historielaget.jostedal.no/?page_id=1149 Tingsvitne 1735] (Jostedal historielag)</ref> | ||
På hausttinget 1735 vart det teke opp eit tingsvitne der allmugen vitna at | |||
Under ei avtaksforretning 22.-23. august 1742 vert det opplyst at bruket var "forladt for 4de aar siden" (altså 1738), og at breen berre låg 20 alen (12,5 meter) frå dei fråflytte husa. Landskylda på bruket vart no teken heilt vekk, og Nigard vart stroken frå matrikkelen.<ref>[http://www.historielaget.jostedal.no/?page_id=1146 Avtaksforretningar 1742] (Jostedal historielag)</ref> | Under ei avtaksforretning 22.-23. august 1742 vert det opplyst at bruket var "forladt for 4de aar siden" (altså 1738), og at breen berre låg 20 alen (12,5 meter) frå dei fråflytte husa. Landskylda på bruket vart no teken heilt vekk, og Nigard vart stroken frå matrikkelen.<ref>[http://www.historielaget.jostedal.no/?page_id=1146 Avtaksforretningar 1742] (Jostedal historielag)</ref> | ||
| Linje 48: | Linje 51: | ||
Det skulle likevel bli ein omstendeleg veg fram mot sjølveige for Nigard. Den 3.6.1834 fekk Mjølver-eigaren Paul ... fråskild og matrikulert Nigard, og bruket fekk med seg 1/3 av skylda som var att på hovudbruket. Same dagen vart Nigard selt til Nils Nilsson Yttri. Sjur Paulson, som altså hadde festesetel på å overta bruket, kjøpte så Nigard frå Nils Yttri den 24.10.1837. | Det skulle likevel bli ein omstendeleg veg fram mot sjølveige for Nigard. Den 3.6.1834 fekk Mjølver-eigaren Paul ... fråskild og matrikulert Nigard, og bruket fekk med seg 1/3 av skylda som var att på hovudbruket. Same dagen vart Nigard selt til Nils Nilsson Yttri. Sjur Paulson, som altså hadde festesetel på å overta bruket, kjøpte så Nigard frå Nils Yttri den 24.10.1837. | ||
Men etter halvtanna år selde Sjur Olsen Nigard vidare til lensmann [[Ole Urdahl]] (skøyte 9.4. | Men etter halvtanna år selde Sjur Olsen Nigard vidare til lensmann [[Ole Hansson Urdahl]] (skøyte 9.4.1839), og Urdahl selde garden til Anders Olson 26.5.1841. Korkje han eller kona kom frå Mjølvergrendi. | ||
Ole Otteson heldt fram som husmann i Nigard gjennom alle desse eigarskifta til han døydde i 1844. Enkja etter han, Bentha Pedersdotter, budde deretter på plassen fram til 1847. Dette året kunne så Anders Olsen (frå Baggetun under [[Haugen (Jostedalen)|Haugen]]) og kona hans Kari Olsdotter (frå [[Alsmo (Gaupne)|Alsmo]]) ta over Nigard som dei fyrste sjølveigarane. | Ole Otteson heldt fram som husmann i Nigard gjennom alle desse eigarskifta til han døydde i 1844. Enkja etter han, Bentha Pedersdotter, budde deretter på plassen fram til 1847. Dette året kunne så Anders Olsen (frå Baggetun under [[Haugen (Jostedalen)|Haugen]]) og kona hans Kari Olsdotter (frå [[Alsmo (Gaupne)|Alsmo]]) ta over Nigard som dei fyrste sjølveigarane. | ||
| Linje 56: | Linje 59: | ||
Sidan vore det vore to bruk i Nigard. | Sidan vore det vore to bruk i Nigard. | ||
==Gardshusa== | |||
Det finst ingen sikre opplysningar om kvar gamletunet i Nigard låg, og Nigardsbreen har sletta alle spor etter det. Då Nigard vart teken opp att som husmannsplass ein gong etter 1750, vart husa truleg sette opp der tunet ligg i dag. Delet mellom bruka går om lag gjennom krysset med gamletunet (bnr. 3) på austsida og det nyare tunet (bnr. 4) på vestsida. Stovehuset på bnr. 3 i dag er sett opp kring 1910 og står på same staden som det eldre stovehuset. Uthuset som står i dag, vart bygt kring 1915. På same tida vart det gamle uthuset på ovansida av vegen rive. | |||
Stovehuset på bnr. 4 vart bygt i 1916 vegg i vegg med det gamle stovehuset som truleg var frå delinga i 1847, og gamlestova vart riven på same tid. Det gamle uthuset vart rive i 1975 då eit nytt vart oppsett. På ovansida av vegen står eit stabbur som kan vere frå 1700-talet. | |||
==Notar== | ==Notar== | ||
<references/> | <references /> | ||
==Kjelder og litteratur== | ==Kjelder og litteratur== | ||
* | *{{Folketelling|bf01058399000200|Nigaard|1801|Jostedal prestegjeld|nn}}. | ||
*{{Folketelling|bf01038262000761|Mjelvær|1865|Jostedal prestegjeld|nn}}. | |||
*Foss, Mathias. (1802). Justedalens kortelige Beskrivelse. Magazin for Danmark og Norges topographiske, oekonomiske og statistiske Beskrivelse, 2 (nr. 1), 1-44. ([http://www.historielaget.jostedal.no/?page_id=190 Digital utgåve], Jostedal historielag) | *Foss, Mathias. (1802). Justedalens kortelige Beskrivelse. Magazin for Danmark og Norges topographiske, oekonomiske og statistiske Beskrivelse, 2 (nr. 1), 1-44. ([http://www.historielaget.jostedal.no/?page_id=190 Digital utgåve], Jostedal historielag) | ||
*Bohr, Gottfred. (1820). Om Iisbræerne i Justedalen og om Lodalskaabe. Særtrykk av Blandinger, eller Læsning for begge Kjön. Et Hæfteskrift. Christiania. ([http://www.historielaget.jostedal.no/?page_id=124 Digital utgåve], Jostedal historielag) | *Bohr, Gottfred. (1820). Om Iisbræerne i Justedalen og om Lodalskaabe. Særtrykk av Blandinger, eller Læsning for begge Kjön. Et Hæfteskrift. Christiania. ([http://www.historielaget.jostedal.no/?page_id=124 Digital utgåve], Jostedal historielag) | ||
*Øyane | *{{Øyane 1994}} Side 651-655. | ||
[[Kategori:Jostedalen]] | [[Kategori:Jostedalen]] | ||
[[Kategori:Garder | [[Kategori:Garder]] | ||
[[Kategori:Luster kommune]] | |||
{{ | {{F2}} | ||
{{nn}} | |||
{{Artikkelkoord|61|39|30|N|7|16|33|Ø}} | |||
}} | |||
{{ | |||