276 671
redigeringer
m
Robot: Endrer mal: Thumb høyre
m (Robot: Endrer mal: Thumb høyre) |
|||
| (11 mellomliggende versjoner av 5 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
{{ | <onlyinclude>{{Thumb|Oppdalslærere ca 1910.jpg|Lærarar i Oppdal ca. 1910. Fremst frå venstre: Marie Myren, Ingeborg Bjerke Mull og Ingrid Volden (?). Midtrekka frå venstre: Ole Hanssen, Johannes Braut, John A. Snorroeggen, Gustav Bjerkager, Mons Bjørlo, NN og Olaf Hoel. Bak frå venstre: [[Odin Leopold Elnan]], Einar Grimnes (?), NN, Tønnes Braut (?) og Engel Meslo.|Håkon Steinsheim}} | ||
'''[[Ole Hanssen (1870–1953)|Ole Hanssen]]''' (fødd 7. februar [[1870]], død 3. juli [[1953]]), kjend i lokalmiljøet som "Hanssen", var ein lærar i [[Oppdal kommune]]. Han var son av Hans Domaas (1842-1908) og Kari Dompen (seinare gift med Lars Lo, Oppdal), og vart gift med Mari Dahlen (1865-1941). Dei fekk sonen [[Olav Dalgard]] i [[1898]]. Hanssen var kjend som ein uortodoks - og tidvis sær lærar, men som hadde borna og folkets tillit - trass - eller på grunn av (?) si fritenking. Denne artikkelen er basert på intervju som Ola Mjøen gjorde med lærar Hanssen hausten [[1986]]. Intervjuet vart gjort i samband med prosjektet Vollan skoles historie, og vart nedskrive av [[Tore Fagerhaug]], Oppdal i mars [[2013]].</onlyinclude> | |||
[[Ole Hanssen ( | |||
== Frå Lesja == | == Frå Lesja == | ||
Vi veit ikkje meir om barndomen til Ole enn at han vart fødd på husmannsplassen Dompe under Systugu | Vi veit ikkje meir om barndomen til Ole enn at han vart fødd på husmannsplassen Dompe under Systugu [[Sønstebø (Lesja)|Sønstebø]] i [[Lesja]] 7. februar 1870 og at han voks opp der. Foreldra var ikkje gifte, men mora, Kari Endresdtr., vart nokre år seinare altså gift med Lars Olsson Lo frå Losløkkja i Oppdal. Ole gjekk nok på omgangsskulen i [[Kjøremsgrende]], der han sannsynlegvis hadde Johannes T. Bjørli (1828-1917) som lærar. Bjørli var visst ikkje seminarutdanna, men har eit godt ettermæle som lærar i bygda. At Ole var evnerik og fekk gå på seminar det har han sjølv fortald. Men vi veit ikkje kva for eit seminar han vart elev på. | ||
== Til Oppdal == | == Til Oppdal == | ||
Som nyutdanna seminarist heldt Ole Hanssen skule på Dalholen i [[Folldal]] og i Lesja før han kom til Oppdal: | Som nyutdanna seminarist heldt Ole Hanssen skule på Dalholen i [[Folldal]] og i Lesja før han kom til Oppdal: | ||
«Aar 1893 den 7 dec. Besættelse av den ledige lærerpost i Fagerhaugs og Engans kredse. Lærer O. Hanssen valgt til lærer i Fagerhaugs og Engans Skolekredse». | «Aar 1893 den 7 dec. Besættelse av den ledige lærerpost i Fagerhaugs og Engans kredse. Lærer O. Hanssen valgt til lærer i Fagerhaugs og Engans Skolekredse». | ||
| Linje 14: | Linje 12: | ||
== Far == | == Far == | ||
I 1898 må ekteparet ha vore i Folldal, for der vart sonen Olaf fødd den 19. juni. I [[1923]] skifta han etternamn frå Hanssen til Dalgard. [[Olav Dalgard]] vart ein kjent kulturarbeidar i Noreg: forfattar, teaterinstruktør, filmregissør, litteraturkritikar, redaktør, foredragshaldar og litterær konsulent. Han døde første juledag [[1980]] i [[Bærum]]. | I 1898 må ekteparet ha vore i Folldal, for der vart sonen Olaf fødd den 19. juni. I [[1923]] skifta han etternamn frå Hanssen til Dalgard. [[Olav Dalgard]] vart ein kjent kulturarbeidar i Noreg: forfattar, teaterinstruktør, filmregissør, litteraturkritikar, redaktør, foredragshaldar og litterær konsulent. Han døde første juledag [[1980]] i [[Bærum]]. | ||
== Læraren == | == Læraren == | ||
Ole Hanssen var ingen slave av pensum eller anna stoff ungane skulle lære, han tok ikkje slikt så alt for høgtidleg fortalde Ola Mjøen, som tykte akkurat det var ein fordel. Det fekk borna att på anna vis. Hanssen var god med å aktivisere elevane. Ola Mjøen formulerer det slik: «Han sa det sjøl, sume gong: E va no firri mi tid, e». Og han held fram: «Det ha han aldeles rett ti. Du vet, han ha stor tru på det som hette intellektuell legning sjå elevom, og han ha veldig te tru på at kunnskap og orientering i teværet skull’ vårrå med på å frigjørrå oss som va ung». Akkurat dette var Mjøen heilt sikker på. Han kjente godt alle de andre lærarane som var samtidige med Hanssen i Oppdals-skulene først på [[1900-talet]]. | Ole Hanssen var ingen slave av pensum eller anna stoff ungane skulle lære, han tok ikkje slikt så alt for høgtidleg fortalde Ola Mjøen, som tykte akkurat det var ein fordel. Det fekk borna att på anna vis. Hanssen var god med å aktivisere elevane. Ola Mjøen formulerer det slik: «Han sa det sjøl, sume gong: E va no firri mi tid, e». Og han held fram: «Det ha han aldeles rett ti. Du vet, han ha stor tru på det som hette intellektuell legning sjå elevom, og han ha veldig te tru på at kunnskap og orientering i teværet skull’ vårrå med på å frigjørrå oss som va ung». Akkurat dette var Mjøen heilt sikker på. Han kjente godt alle de andre lærarane som var samtidige med Hanssen i Oppdals-skulene først på [[1900-talet]]. | ||
Hanssen meinte – og praktiserte at kunnskap og orientering i tilværet skulle være med å frigjøre dei unge | Hanssen meinte – og praktiserte - at kunnskap og orientering i tilværet skulle være med å frigjøre dei unge. | ||
== Ulike lærarar i Oppdal rundt 1900 == | == Ulike lærarar i Oppdal rundt 1900 == | ||
{{Thumb|Ole Hanssen, Oppdal.jpg|Gravminnet over lærar Hanssen vart både stort og vakkert.|Oddbjørn Hinseth}} | |||
Engel Meslo var lærar på Risom, han var interessert i politikk, og var ordførar i periodar. Han var av det slaget som hadde lett for å tale og var ein stø og god mann, men på ein helt anna måte enn Hanssen. | Engel Meslo var lærar på Risom, han var interessert i politikk, og var ordførar i periodar. Han var av det slaget som hadde lett for å tale og var ein stø og god mann, men på ein helt anna måte enn Hanssen. | ||
| Linje 36: | Linje 31: | ||
== Kristendom og opplysningstid == | == Kristendom og opplysningstid == | ||
I faget kristendom vart det ein heilt annan sak. I småskulen, hjå Dorthea Fjøsne, var alt på perfekt stell i så måte. Hanssen derimot var fritenkjar og behandla bibelhistoria og katekisma på sin svært personlege måte, som nok var ei stor utfordring for dei som var personleg kristne. Trass i alt dette møtte ikkje Hanssen særleg motbør frå folket i kretsen. Ola Mjøens foreldre var personleg kristne, men sa aldri noko gale om Hanssen. | I faget kristendom vart det ein heilt annan sak. I småskulen, hjå Dorthea Fjøsne, var alt på perfekt stell i så måte. Hanssen derimot var fritenkjar og behandla bibelhistoria og katekisma på sin svært personlege måte, som nok var ei stor utfordring for dei som var personleg kristne. Trass i alt dette møtte ikkje Hanssen særleg motbør frå folket i kretsen. Ola Mjøens foreldre var personleg kristne, men sa aldri noko gale om Hanssen. | ||
| Linje 50: | Linje 44: | ||
== Lærebøker == | == Lærebøker == | ||
I storskulen, da elevane tok til hjå Ole Hanssen, fekk dei lærebøker. Det fanst både i geografi, historie, naturfag og rekning. [[Nordahl Rolfsens lesebok]] var òg komme. Og sjølvsagt var det lærebøker i kristendom, både bibelsoge og katekisme. Kristendomsfaget var for hundre år sia eit av dei viktigaste faga, med pugging både av bibelvers, trusartiklar og forteljingar frå Det nye testamentet, for ikkje å gløyme: pugging av salmar. | I storskulen, da elevane tok til hjå Ole Hanssen, fekk dei lærebøker. Det fanst både i geografi, historie, naturfag og rekning. [[Nordahl Rolfsens lesebok]] var òg komme. Og sjølvsagt var det lærebøker i kristendom, både bibelsoge og katekisme. Kristendomsfaget var for hundre år sia eit av dei viktigaste faga, med pugging både av bibelvers, trusartiklar og forteljingar frå Det nye testamentet, for ikkje å gløyme: pugging av salmar. | ||
| Linje 58: | Linje 51: | ||
== Undervisninga == | == Undervisninga == | ||
Ole Hanssen dreiv ikkje ein utprega pugge-skule, slik vanleg var på dei aller fleste skular. Nei, det var Roussau-tankar som låg bakom der òg. Den franske filosofen hadde tankar om at elevane sjølv skulle lære seg å lære, eller sagt på ein annan måte: borna skulle i størst muleg grad settast i stand til å erverve seg kunnskap på eiga hand. Hanssen ville at borna skulle orientere seg i landskapet. Kan hende la han lista litt for høgt i så måte. Dei aller fleste greier nok ikkje den oppgåva, sjølv om han kunne lykkast med enkelte. | Ole Hanssen dreiv ikkje ein utprega pugge-skule, slik vanleg var på dei aller fleste skular. Nei, det var Roussau-tankar som låg bakom der òg. Den franske filosofen hadde tankar om at elevane sjølv skulle lære seg å lære, eller sagt på ein annan måte: borna skulle i størst muleg grad settast i stand til å erverve seg kunnskap på eiga hand. Hanssen ville at borna skulle orientere seg i landskapet. Kan hende la han lista litt for høgt i så måte. Dei aller fleste greier nok ikkje den oppgåva, sjølv om han kunne lykkast med enkelte. | ||
| Linje 67: | Linje 59: | ||
== Friminutta – leik == | == Friminutta – leik == | ||
Skuledagen tok til klokka 9. Timane, seks om dagen, var 45 minutt, med ti minutts friminutt. Matfriminuttet var langt, ein time. Da gjekk nok Hanssen inn til Mari og fekk middag. | Skuledagen tok til klokka 9. Timane, seks om dagen, var 45 minutt, med ti minutts friminutt. Matfriminuttet var langt, ein time. Da gjekk nok Hanssen inn til Mari og fekk middag. | ||
| Linje 75: | Linje 66: | ||
== Læraren i samfunnet == | == Læraren i samfunnet == | ||
Utanom skuletida hadde læraren ein svært viktig funksjon i kretsen. Men det var ikkje noko spesielt for Hanssen. Det var likt i alle kretsane. Var det bryllaup eller gravferd var lærarparet sjølvsagte gjestar. I bryllaup var han ofte òg høvesmann. Den 17. mai var det festleg samvær med læraren som sentral aktør, som festtalar. Da Ola Mjøen gjekk på skulen, var det arrangement saman med Rise krets. Når samværet var på Vollan, var det Engel Meslo som heldt 17. mai-tala, men når de var på Rise, var det han Hanssen som heldt tale for dagen. | Utanom skuletida hadde læraren ein svært viktig funksjon i kretsen. Men det var ikkje noko spesielt for Hanssen. Det var likt i alle kretsane. Var det bryllaup eller gravferd var lærarparet sjølvsagte gjestar. I bryllaup var han ofte òg høvesmann. Den 17. mai var det festleg samvær med læraren som sentral aktør, som festtalar. Da Ola Mjøen gjekk på skulen, var det arrangement saman med Rise krets. Når samværet var på Vollan, var det Engel Meslo som heldt 17. mai-tala, men når de var på Rise, var det han Hanssen som heldt tale for dagen. | ||
| Linje 83: | Linje 73: | ||
== Hanssen som lærar == | == Hanssen som lærar == | ||
Som før sagt var ikkje Ole Hanssen streng, han hadde på ingen måte det vi kan kalle kadaverdisiplin. Når elevane satt med teikning og skjønnskrift for eksempel, hendte det rett som det var at dei kunne småprate litt. Dei satt to og to på gammaldagse pultar med lokk. Men han passa på at det ikkje skeia ut. Han greip inn om noen satt for lenge og prata og kanskje vart lite for høgmælt. | Som før sagt var ikkje Ole Hanssen streng, han hadde på ingen måte det vi kan kalle kadaverdisiplin. Når elevane satt med teikning og skjønnskrift for eksempel, hendte det rett som det var at dei kunne småprate litt. Dei satt to og to på gammaldagse pultar med lokk. Men han passa på at det ikkje skeia ut. Han greip inn om noen satt for lenge og prata og kanskje vart lite for høgmælt. | ||
| Linje 91: | Linje 80: | ||
== Kjelder == | == Kjelder == | ||
*Fagerhaug, Tore: «Ole Hanssen -lærar på Mælesvollom frå 1900 til 1934». Oppdal 2013 | *Fagerhaug, Tore: «Ole Hanssen -lærar på Mælesvollom frå 1900 til 1934». Oppdal 2013 | ||
*[[Bruker:Arnfinn_Kjelland|Kjelland, Arnfinn]] 1996: ''[[Bygdebok for Lesja]] bd 3. Gards- og slektshistorie for søre del av Lesja hovudsokn'' s. 752. | |||
*[[Ola Skotte|Skotte, Ola]] og [[Sigurd Einbu|Einbu, Sigurd]] 1949: ''Lesja. Litt frå den kommunale soga 1838-1938 og ymse anna''. Lesja kommune s. 64 og 67. | |||
*Dis Norge gravminner: http://www.disnorge.no/gravminner/bilde.php?id=1090329 | *Dis Norge gravminner: http://www.disnorge.no/gravminner/bilde.php?id=1090329 | ||
| Linje 102: | Linje 93: | ||
[[Kategori:Fødsler i 1870]] | [[Kategori:Fødsler i 1870]] | ||
[[Kategori:Dødsfall i 1953]] | [[Kategori:Dødsfall i 1953]] | ||
[[Kategori: | [[Kategori:F1]] | ||
{{nn}} | |||