Ole Nielsen (1827–1915): Forskjell mellom sideversjoner

'''[[Ole Nielsen (1827-1915)|Ole Nielsen]]''' (fødd i [[Hjelmeland kommune|Hjelmeland]] 12. januar 1827, død i [[Sandnes]] 23. april 1915) var utlærd handverkar (fargar), og er mest kjend som industrigründar og fabrikkeigar. Han var ein viktig pioner i det som har vore kalla «industrieventyret på Jæren», og representerer i eigen person ei illustrerande utviklingslinje frå handverksbasert [[protoindustri|protoindustriell]] verksemd til moderne storindustri innan tekstilbransjen. Han kan også sjåast som ein eksponent for den arbeidsetikken og entreprenørånd som prega det [[Haugianisme|haugianske]] miljøet som han tilhøyrde, enda om det er litt omdiskutert kor vidt han personleg skal oppfattast som haugianar. Nielsen vart tildelt [[Oscar II]]s fortenestemedalje i 1887, og utnemnd til riddar av 1. klasse av [[St. Olavs Orden]] i 1903. Da hadde han gått ein lang og suksessrik veg frå dei smålåtne kår han var fødd inn i.</onlyinclude>

Ole Nielsen flytta heimefrå som 15-åring. Han gjekk i lære hos fargar [[Daniel Danielsen]] i [[Stavanger]]. Danielsen var kjend som haugianar og predikant. Ved sida av farginga var Danielsen også skipsreiar og økonomisk engasjert i sildefisket og ymse næringsverksemd som følgde med dette på denne tida. Fargeriet hadde Danielsen overteke frå ein enda betre kjend haugianar og forretningsdrivande, [[Jon Haugvaldstad]]. Ole Nielsen fekk sålis opplæringa si i eit driftig og pietistisk miljø som liknar mykje på det som [[Alexander Kielland]] skildrar i ''Skipper Worse''.  

I 1870 flytta Nielsen verksemda si til [[Ålgård]] i [[Gjesdal kommune|Gjesdal]], halvanna mil inn i landet frå Sandnes. Eit hovudmotiv var å få skikkeleg drivkraft til maskinene. Nielsen  hadde kjøpt vassfallsrettar fyrst på Ålgård, og så etter eit par-tre års drift supplerande kraft frå vassfall i [[Edland]]. Bygda Gjesdal var kjend for sitt utbreidde sauehald og for ivrig husflidsverksemd, særleg med veving for sal. Det var nyleg bygd veg mellom Sandnes og Ålgård, noko som også var med å leggje til rette for Nielsens nye verksemd. Den nye bedrifta på Ålgård fekk namnet [[Aalgaards Uldspinderi]].

Mykje tyder på at Ole Nielsen hadde kome lokalt baserte industriplanar i forkjøpet. [[Eilert Sundt]] fortel nemleg at [[Gabriel Edland]] frå Gjesdal i 1867 var i Kristiania for å studere karde- og spinnemaskiner, og det var håp om å få danna eit aksjeselskap for eit mekanisk spinneri. Men selskapet [[Gjæsdals Uldspinderi]] vart ikkje skipa før Nielsen allereie hadde vunnest på å etablere seg i bygda. I den konkurransesituasjonen som oppstod, fekk Nielsen overtala dei lokale aktørane til heller å slå seg saman med han i eit større aksjeselskap. Det vart skipa i 1874 og fekk namnet AS Aalgaards Uldspinderi, seinare AS Aalgaards Uldindustri. Nielsen hadde halvparten av aksjekapitalen, og var leiar for føretaket. Snart tok den nye bedrifta til med tøyproduksjon i tillegg til, og snart som dominerande i forhold til spinninga. Leigespinninga vart det etter kvart slutt på, og fabrikken kjøpte sitt eige råstoff der det høvde best, til dels også frå utlandet. Nielsen-familien starta i 1889 også ein trikotasjefabrikk  på [[Figgjo]] i Sandnes kommune, og den gjekk i 1893 inn i det som nå vart heitande AS Aalgaard Uldvarefabriker.