Oscar Handeland: Forskjell mellom sideversjoner

{{thumb høyre| Sinsenveien 25 Oslo 2012.jpg| Den gamle misjons- og bibelskolen ''Fjellhaug'', Sinsenveien 25 i Oslo, hvor Handeland underviste. I dag huser bygningen hovedkontoret til [[Norsk Luthersk Misjonssamband]].|[[Bruker:Stigrp|Stig Rune Pedersen]] (2012)}}

Midt på [[1800-talet]] steig professor [[Gisle Johnson]] fram som leiar for kristenfolket i store delar av landet. Han var prestelærar ved [[Universitetet i Oslo|universitetet i Kristiania]]. Ei sterk vekkingsbylgje utgjekk frå undervisninga til Gisle Johnson. Store delar av presteskapet kom no til å sjå med blidare auge på lekmannsarbeidet ”enn dei eldre årgangane hadde gjort; i alle fall høyrer ein ikkje noko om at dei brukte køyresvipa på lesarane”. Men Johnson aksepterte berre lekmannsforkynninga som eit ”naudprinsipp” (nødsprinsippet). Etter Johnsons meining var lekmannsforkynninga i prinsippet i strid med Den augsburgske vedkjenninga artikkel 14 der det heiter at ”i kirken bør ingen lære offentlig eller forvalte sakramentene uten at han er rettelig kalt”. Handeland meiner at skulle det johnsonske ”nødsprinsippet” ha fått fullt gjennomslag, ville det ha fått katastrofale fylgjer: ”Det ville gitt presten strupetak på lekmannen”, skriv Handeland.

Handeland kjem så i artikkelen sin inn på forskjellige flokkar som streid mot ”nødsprinsippet”. På den eine sida stod ”dei høgkyrkjelege” med presten [[Johan Christian Heuch]] i spissen. Dei godtok ikkje noko ”nødsprinsipp”. På den andre sida finn me at på Vestlandet samarbeidde teologar som [[Jakob Sverdrup]], [[Lars Oftedal]] og [[Ole Vollan]] med lekpredikantane. Men Handeland hevdar at ”der var også ein tredje flokk som reiste seg mot ”nødsprinsippet”, og det var ikkje den veikaste. Det var lekmannsfylkingen”. Mange av dei eldre haugianarane hadde ”trøytna og stivna". ”Dei hadde stivna i sitt åndsliv, og dei hadde trøytna i striden for å halda prestehandi frå livet. Dei fylgde nokså viljug med der presten gjekk føre. Men om gamlingane ikkje orka meir, så var ungdomen stridshuga som alltid.” Og så nemner han at det nå voks fram ei ny livsrørsle  i det norske kristenfolket med bakgrunn i rosenianismen og med sterke innslag av den eldre haugianismen. Sentralt i denne rørsla stod menn som [[Thormod Rettedal]], [[Paul Gerhard Sand]], [[Jakob Traasdahl]], [[Andreas Lavik]] og [[Ludvig Hope]].  

Vestlendingane med Ludvig Hope i brodden kjempa fram den ”frie nattverden”. Om denne kampen skriv Handeland:

Me veit alle korleis det gjekk. Det er ennå i friskt minne. Presten og dei som fylgde han, spende hardt imot; kvar ei kyrkja og kvar eit bedehus dei hadde magt over vart forsvarleg stengde for ”frinattverdfolk,” og seint og tidleg køyrde dei opp med gamle, utlivde lovparagrafar til skræmsla for ”svake sjæle”, og stundom når ikkje det hjelpte, så knytte dei neven i bukselomma og truga med lensmann og ”vatn og brød”.

Det fjerde geilomøtet gjekk av stabelen i januar 1917. Handeland skriv at då ”kom det til syne ein merkeleg komet på den kyrkjepolitiske himmel: ein lekmann i prestekjole. Det var fjerde geilomøte som med stort fleirtal sende han ut i himmelromet. Berre dei to utsendingane frå Kinaforbundet sette seg imot.” Handeland drøftar så kva det kan føre til om lekpredikantane vert prestar. Og han konkluderer med at ”lekmannen aldri må gje seg inn under presteveldet. Lekmannsarbeidet må vere fritt. Dessutan poengterte han at ”det som må til er seigt, trufast arbeid etter dei metodar tidi krev; dei som til slutt vinn slaget det er dei som gir hjarteblodet for si sak.”

== ”To Linor i norsk kyrkjepolitikk” ==

Tilbake til ''Vårløysing''. Fyrste bandet kom altså ut i 1922, band II kom i [[1934]] og band III i [[1936]]. Ei nyutgåve av ''Vårløysing'' utkom i [[1966]]. I det andre bandet av ''Vårløysing'' ligg hovudvekta på framstillinga av den store vekkinga på [[Sunnmøre]] mot slutten av [[1880-åra]]. Og i siste bandet set han hovudfokuset på den religiøse livet i [[Telemark]], nynorsken som vert kristna, og den religiøse utviklinga i [[Hardanger]], på [[Agder]] og i [[Østfold]] før han rundar av med vekkinga ved [[Albert Lunde]] i Calmeyergatens Misjonshus i [[1905]]. Heile tida er det ei hovudsak for Handeland å vise korleis den frie lekmannsrørsla gjennom store og mindre vekkinga og gjennom organisering i landsomspennande organisasjonar har hatt svært mykje å seie for sant og sunt kristenliv i landet vårt.  Handeland kjem i føreordet inn på spursmålet om den norske kyrkjesoga er fattig Til det skriv han:

”Attersyn og framsyn” var tittelen på eit foredrag Handeland heldt då Agder krins av NLM runda femti år i [[1946]]. Eit framsyn utan attersyn er farleg. Halvdan Koht sette som tittel på ei av bøkene sine: ''På leit etter liner i historia''. Dei historiske linene er viktige både for å forstå si eiga samtid og å halde kursen frametter. Å bli historielaus ber galt avstad, også i det kristne arbeidet. Me må ha med oss historia, me må ha kjennskap til røtene. I mine unge år høyrde eg mange gonger prinsippforedrag om vår kyrkjeforståing og lekmannsarbeidet under mange av NLM sine samlingar. Eg har nettopp ordna arkivet etter Tore Tungland, og då ser eg at han mange gonger heldt foredrag om desse emna. Tek eg feil, når eg påstår at slike tema er mykje mindre framme i dag?

{{thumb høyre| Oscar Handeland gravminne.jpg| Oscar Handeland sitt gravminne på [[Vestre gravlund (Oslo)|Vestre gravlund]] i Oslo.|[[Bruker:Stigrp|Stig Rune Pedersen]] (2012)}}

* Handeland, Oscar 1941. ''Det norske lutherske Kinamisjonsforbund gjennom 50 år. Bind I''. Oslo: Det norske lutherske Kinamisjonsforbunds Forlag.

* Handeland, Oscar 1948. ''Kristenliv på Agder. 50 års-skrift for Agder krins av Det norske lutherske Kinamisjonsforbund''. Oslo: Forbundets Forlag