Veiledere, Administratorer, Skribenter
34 043
redigeringer
Reinli stavkyrkje: Forskjell mellom sideversjoner
Hopp til navigering
Hopp til søk
m
noincluder ut refs
m (noincluder ut refs) |
|||
| (7 mellomliggende versjoner av en annen bruker er ikke vist) | |||
| Linje 5: | Linje 5: | ||
==Datering== | ==Datering== | ||
<onlyinclude> | <onlyinclude> | ||
Fyrste gongen Reinli kyrkje nemnast i skriftlege kjelder er i 1327, då eit rekneskap frå den pavelege nuntien nemner ''ecclesia de Reglir cum capella'', Reinlikyrkja med kapell. Ein trur at kapellet kan vere [[Ule kyrkje]] i [[Bagn]]. [[Reinli sokn]] vert så nemnd ein rekkje gonger i brev, som i 1338 («j Reínliid»), 1366 («i renlida kirkiu sokn») og 1395 («Reinlidar kirkie sokn»). | Fyrste gongen Reinli kyrkje nemnast i skriftlege kjelder er i 1327, då eit rekneskap frå den pavelege nuntien nemner ''ecclesia de Reglir cum capella'', Reinlikyrkja med kapell. Ein trur at kapellet kan vere [[Ule kyrkje]] i [[Bagn]]. [[Reinli sokn]] vert så nemnd ein rekkje gonger i brev, som i 1338 («j Reínliid»)<noinclude><ref>[http://www.dokpro.uio.no/perl/middelalder/diplom_vise_tekst.prl?b=4855&s=n&str= DN V, nr. 253].</ref></noinclude>, 1366 («i renlida kirkiu sokn») og 1395 («Reinlidar kirkie sokn»)<noinclude><ref>[http://www.dokpro.uio.no/perl/middelalder/diplom_vise_tekst.prl?b=2818&s=n&str= DN III, nr. 520].</ref></noinclude>. | ||
Arkeologiske undersøkingar har synt at det har vore to eldre kyrkjer på staden. Ein av dei brann ned. Tømmeret i kyrkja som står er datert med [[dendrokronologi]], og vart hogd i åra 1323–1326. Det finst også noko eldre tømmer, som truleg kjem frå ei eldre kyrkje. Ein kan difor rekne med at den fyrste kyrkja brann, og at den andre vart reven. Ein av bjelkane er datert til 1172.</onlyinclude> | Arkeologiske undersøkingar har synt at det har vore to eldre kyrkjer på staden. Ein av dei brann ned. Tømmeret i kyrkja som står er datert med [[dendrokronologi]], og vart hogd i åra 1323–1326. Det finst også noko eldre tømmer, som truleg kjem frå ei eldre kyrkje. Ein kan difor rekne med at den fyrste kyrkja brann, og at den andre vart reven. Ein av bjelkane er datert til 1172.</onlyinclude> | ||
| Linje 16: | Linje 16: | ||
Vindauga vart gjort større etter [[reformasjonen]]. Ein hadde då større behov for ljos, så folk kunne lesa i salmebøkene. Dei opphavlege ljosgluggene hadde ein diamter på berre omkring tjue centimeter, så det var mørkt i kyrkja i mellomalderen. I dag er vindauga bytta ut med enklare glasauge. | Vindauga vart gjort større etter [[reformasjonen]]. Ein hadde då større behov for ljos, så folk kunne lesa i salmebøkene. Dei opphavlege ljosgluggene hadde ein diamter på berre omkring tjue centimeter, så det var mørkt i kyrkja i mellomalderen. I dag er vindauga bytta ut med enklare glasauge. | ||
Ein finn fleire høve på graffiti i kyrkja. Den eldste er frå tida 1160 til 1250, og kan ha vore med over frå den eldre kyrkja. Den er rissa inn i veggen i apsis, og visar eit skip. Ei finn og innrissa eit frukbarheitssymbol og eit evigheitssymbol i svalgangen. | |||
I avslutninga av koret er det ei lita opning i veggen. Luka har vorte tolka på tre vis: [[Skriftemål|Skrifteluke]], opning til eit skåp eller luke for å gje [[nattverd]] til [[spedalskhet|spedalske]]. Ved inngangsdøra til koret er det også ei lita luke, og at det er to slike luker gjer det ikkje enklare å tolke dei. | I avslutninga av koret er det ei lita opning i veggen. Luka har vorte tolka på tre vis: [[Skriftemål|Skrifteluke]], opning til eit skåp eller luke for å gje [[nattverd]] til [[spedalskhet|spedalske]]. Ved inngangsdøra til koret er det også ei lita luke, og at det er to slike luker gjer det ikkje enklare å tolke dei. | ||
| Linje 44: | Linje 46: | ||
Reinli stavkyrkje skal vere den einaste mellomalderkyrkja i landet som har alle tolv vigslingskrossar intakt. Desse vart måla på veggen under vigslinga, og dei er i dag svartmåla. Seks av dei sit i koret, og seks i skipet. Dei seks i koret må ha vorte måla opp i seinmellomalderen. Anten såg dei på det som å flytte krossane, eller kyrkja vart nyvigsla. | Reinli stavkyrkje skal vere den einaste mellomalderkyrkja i landet som har alle tolv vigslingskrossar intakt. Desse vart måla på veggen under vigslinga, og dei er i dag svartmåla. Seks av dei sit i koret, og seks i skipet. Dei seks i koret må ha vorte måla opp i seinmellomalderen. Anten såg dei på det som å flytte krossane, eller kyrkja vart nyvigsla. | ||
På ei minnetavle frå 1799 er det lista opp gjevarar til ei innsamling for å få ny klokke til kyrkja. Nedst er tavla signert «Malet av mig [[Ole Hermundsson Jukam|Ole Hermundsen Jucham Den 18de Aprili Anno 1799». | På ei minnetavle frå 1799 er det lista opp gjevarar til ei innsamling for å få ny klokke til kyrkja. Nedst er tavla signert «Malet av mig [[Ole Hermundsson Jukam|Ole Hermundsen Jucham Den 18de Aprili Anno 1799». | ||
| Linje 59: | Linje 59: | ||
I mellomalderen og inn på 1600-talet åtte kyrkja gardane [[Leisterud]] og [[Smedsrud (Sør-Aurdal)|Smedsrud]]. | I mellomalderen og inn på 1600-talet åtte kyrkja gardane [[Leisterud]] og [[Smedsrud (Sør-Aurdal)|Smedsrud]]. | ||
Då [[Bagn kyrkje]] vart bygd på 1700-talet var det fare for at Reinli sokn skulle verte nedlagt. Men folket i Reinli holdt kyrkja i hevd, og i 1819 er ho nemnd som «Øvre Reinlids [[Lovekirke]]». | Då [[Bagn kyrkje]] vart bygd på 1700-talet var det fare for at Reinli sokn skulle verte nedlagt. Men folket i Reinli holdt kyrkja i hevd, og i 1819 er ho nemnd som «Øvre Reinlids [[Lovekirke]]». Som andre kyrkjer vart ho selt i [[kirkesalget i 1720-åra|kyrkjesalet]] i 1720-åra. I 1742 synar eit skøyte at kyrkja vart selt av [[Guttorm Olsson Dølve]] til brorsønen [[Arne Olsson Dølve]]<ref>Islandsmoen, 1914 s. 127.</ref>. Folket på Dølve eigde då ein del av kyrkja, som Guttorm hadde arva etter sin far [[Ole Ellingsson Dølve]]. | ||
Kyrkja vart restaurert omkring 1850 av Eiliv Bakko og Ola Jonsson Lumdal. Kristoffer Hagane, som vart kyrkjesongar i 1874, fekk pressa fram pengar frå [[Stortinget]]. Dei løyva tusen kroner, som vart nytta til å restaurere vestportalen, fjerne benkene og sette inn to nye rekkjer, sette inn eit nytt og større galleri, flytte preikestolen og skifte ut vindauga. | Kyrkja vart restaurert omkring 1850 av Eiliv Bakko og Ola Jonsson Lumdal. Kristoffer Hagane, som vart kyrkjesongar i 1874, fekk pressa fram pengar frå [[Stortinget]]. Dei løyva tusen kroner, som vart nytta til å restaurere vestportalen, fjerne benkene og sette inn to nye rekkjer, sette inn eit nytt og større galleri, flytte preikestolen og skifte ut vindauga. | ||
| Linje 70: | Linje 70: | ||
Et segn fortel av kyrkja fyrst vart bygd ein stad som heiter Kirkeengen, og at ho vart flytta til staden der ho står no av dei underjordiske før ho var ferdig. Eit anna segn fortel at då fyrste [[messe (katolsk)|messa]] skulle feirast i kyrkja, byrja ei [[hulder|huldrejente]] å blåse på lur for å lokke kyrkjelyden ut av kyrkja, men ho vart brått stanga i hel av ein bukk. | Et segn fortel av kyrkja fyrst vart bygd ein stad som heiter Kirkeengen, og at ho vart flytta til staden der ho står no av dei underjordiske før ho var ferdig. Eit anna segn fortel at då fyrste [[messe (katolsk)|messa]] skulle feirast i kyrkja, byrja ei [[hulder|huldrejente]] å blåse på lur for å lokke kyrkjelyden ut av kyrkja, men ho vart brått stanga i hel av ein bukk. | ||
==Referansar== | |||
<references/> | |||
== Kjelder == | == Kjelder == | ||
*Anker, Peter: ''Stavkirkene. Deres egenart og historie''. 1997. | *Anker, Peter: ''Stavkirkene. Deres egenart og historie''. 1997. | ||
* Blindheim, Martin: ''Graffiti in Norwegian stave churches c. 1150-c. 1350''. Utg. Universitetsforlaget. Oslo. 1985. {{bokhylla|NBN:no-nb_digibok_2013090306047}} | |||
* {{Valdres bygdebok 3.1}} | |||
* {{Islandsmoen 1914}} | |||
* Aars, Ivar: «Reinli stavkyrkje: Kyrkja vår 29» i ''Årbok for Valdres''. 2013. | * Aars, Ivar: «Reinli stavkyrkje: Kyrkja vår 29» i ''Årbok for Valdres''. 2013. | ||
* ''[[Diplomatarium Norvegicum]]'' | |||
==Eksterne lenkjer== | ==Eksterne lenkjer== | ||
| Linje 86: | Linje 94: | ||
{{F1}} | {{F1}} | ||
{{artikkelkoord|60.83141|N|9.49287|Ø}} | {{artikkelkoord|60.83141|N|9.49287|Ø}} | ||
{{nn}} | |||