322 870
redigeringer
bilde
(Henrikdaltromma) |
(bilde) |
||
| Linje 46: | Linje 46: | ||
Runebomma var like viktig for noaiden som eit [[altar]] er for [[tempelprestar]]. Ho fanst i ulike versjonar, både i projeksjon og innhald, alt etter kvar ho var laga. I følgje [[Ernst Manker]] finst det fire hovudtypar, basert på måten runebomma er bygd på: | Runebomma var like viktig for noaiden som eit [[altar]] er for [[tempelprestar]]. Ho fanst i ulike versjonar, både i projeksjon og innhald, alt etter kvar ho var laga. I følgje [[Ernst Manker]] finst det fire hovudtypar, basert på måten runebomma er bygd på: | ||
{{thumb|11106 runebomme fraa Nordfold i Steigen.jpg|Vinkelramme frå [[Bjørsvik i Nordfold|Bjørsvik]] i [[Nordfold]] i [[Steigen kommune]] i [[Salten]], no utstilt i [[Salten museum]].|Olve Utne}} | |||
# På '''sveiptromma''' er trommeramma bøygd av ein [[sveip]], og dei to sveipendane er sauma eller klinka saman. Her er òg [[furu]] det dominerande materialet. Med hjelp av same teknikken som på skåltromma er trommeskinnet her òg festa til øverkanten av ramma. | # På '''sveiptromma''' er trommeramma bøygd av ein [[sveip]], og dei to sveipendane er sauma eller klinka saman. Her er òg [[furu]] det dominerande materialet. Med hjelp av same teknikken som på skåltromma er trommeskinnet her òg festa til øverkanten av ramma. | ||
# Sveipeteknikken er bruka på '''vinkelrammetromma''' òg. Der er sjølve sveipen er laga slik at han danar ein vinkel. | # Sveipeteknikken er bruka på '''vinkelrammetromma''' òg. Der er sjølve sveipen er laga slik at han danar ein vinkel. | ||
| Linje 58: | Linje 58: | ||
Når runebomma skulle innviast var heile familien samla. Alle satt på sin plass kring elden, og inge fikk røre den nye runebomma. Kvar kvinne gav eit smykke, ei spenne eller ein knapp som vart hengt i ei lêrreim på kanten av runebomma. Her vart det hengt nye ting som tenner og klør òg. Sterkast var drifta frå det pilforma penisbeinet til bjørnen. Hammaren var ein liten T-forma dobbelthammar av reinhorn. Under innviingsseremonien var det yngste guten i familien som fikk æra å slå det første slaget. Det låg som regel ein liten trekant eller ein ring på trommå når noaiden slo. Denne ringen rørte seg og endra retning når tromma vart slegen på, og han vart liggjande over den figuren høgare makter avgjorde at han skulle liggja på. | Når runebomma skulle innviast var heile familien samla. Alle satt på sin plass kring elden, og inge fikk røre den nye runebomma. Kvar kvinne gav eit smykke, ei spenne eller ein knapp som vart hengt i ei lêrreim på kanten av runebomma. Her vart det hengt nye ting som tenner og klør òg. Sterkast var drifta frå det pilforma penisbeinet til bjørnen. Hammaren var ein liten T-forma dobbelthammar av reinhorn. Under innviingsseremonien var det yngste guten i familien som fikk æra å slå det første slaget. Det låg som regel ein liten trekant eller ein ring på trommå når noaiden slo. Denne ringen rørte seg og endra retning når tromma vart slegen på, og han vart liggjande over den figuren høgare makter avgjorde at han skulle liggja på. | ||
{{thumb|Meavresgarri fraa 1691.jpg|Kopi av ''meavresgárrien'' (gievrien, runebomma) etter Anders Paulsen utstilt i [[Kulturhistorisk museum]], Oslo. Tromma vart konfiskert frå den 100-år gamle samen Anders Paulsen på tinget i [[Vadsø]] i [[1691]]. I 1694 vart ho overført til Det Kongelige Kunstkammer i [[København]]. Sidan 1979 har originalen vore oppbevart i dei samiske samlingane i [[Karasjok]].}} | |||
{{thumb|Mari Boine2 Warszawa Sep2007.jpg|Mari Boine med moderne bomme i Warszawa 2007.|Henryk Kotowski}} | |||
[[Kristendom|Kristne]] misjonærar sette i gang ei stor innsamling på [[1600-talet|1600-]] og [[1700-talet]]. Dei fleste runebommene vart brent framføre [[kyrkje]]døra. Den som våga å gjømme runebomma eller laga seg ei ny ei, risikerte bøter, fengselsstraff og til og med dødsdom. | [[Kristendom|Kristne]] misjonærar sette i gang ei stor innsamling på [[1600-talet|1600-]] og [[1700-talet]]. Dei fleste runebommene vart brent framføre [[kyrkje]]døra. Den som våga å gjømme runebomma eller laga seg ei ny ei, risikerte bøter, fengselsstraff og til og med dødsdom. | ||