Veiledere, Administratorer
114 951
redigeringer
ingen redigeringsforklaring
Ingen redigeringsforklaring |
Ingen redigeringsforklaring |
||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
<onlyinclude>'''[[Sjabbat|Sjabbát]]''' ({{hebr.}} {{he|שַ֝בָּת}}), '''sabbá''' ([[portugiserjøder|port.j.]]) eller '''sjabbes''' ({{jid.}}), av [[kristendom|kristne]] tradisjonelt kalt '''<u>sab</u>bat''' ([[gresk|gr.]] ''σαββάτων''), er den sjuande dagen og kviledagen i den [[jødar|jødiske]] veka og blir rekna frå solnedgang på [[fredag]]skvelden til solnedgang på [[laurdag]]skvelden. I dette tidsrommet blir det etter tradisjonell ''[[halakhá]]'' (jødisk lov) ikkje gjord opp eld eller tent/sløkt levande lys; ein kokar ikkje nye matretter (men kan varme oppatt mat på visse måtar); ein reiser ikkje utom byen/bygda der ein var ved solnedgang fredag kveld; ein driv ikkje handel; og ein utfører ikkje noko handverk som sorterer under dei 39 ''abot melakhot'' (grunnleggjande typar konstruktivt arbeid). I [[rabbinsk jødedom]], som dei aller fleste jødar i vår tid hører til, tenner ein lys til ære for sjabbát på fredag litt føre solnedgang, og ein markerer utgangen av sjabbát med ''[[habdala|habdalá]]'' (eit rituale som inkluderer signing av vin, krydder og levande lys) etter solnedgang på laurdag kveld. I [[synagoge]]n er det eigne gudstenester for sjabbát på fredagskvelden, på laurdagsmorgonen og på laurdagsettermiddagen. </onlyinclude> | <onlyinclude>'''[[Sjabbat|Sjabbát]]''' ({{hebr.}} {{he|שַ֝בָּת}}), '''sabbá''' ([[portugiserjøder|port.j.]]) eller '''sjabbes''' ({{jid.}}), av [[kristendom|kristne]] tradisjonelt kalt '''<u>sab</u>bat''' ([[gresk|gr.]] ''σαββάτων''), er den sjuande dagen og kviledagen i den [[jødar|jødiske]] veka og blir rekna frå solnedgang på [[fredag]]skvelden til solnedgang på [[laurdag]]skvelden. I dette tidsrommet blir det etter tradisjonell ''[[halakhá]]'' (jødisk lov) ikkje gjord opp eld eller tent/sløkt levande lys; ein kokar ikkje nye matretter (men kan varme oppatt mat på visse måtar); ein reiser ikkje utom byen/bygda der ein var ved solnedgang fredag kveld; ein driv ikkje handel; og ein utfører ikkje noko handverk som sorterer under dei 39 ''abot melakhot'' (grunnleggjande typar konstruktivt arbeid). I [[rabbinsk jødedom]], som dei aller fleste jødar i vår tid hører til, tenner ein lys til ære for sjabbát på fredag litt føre solnedgang, og ein markerer utgangen av sjabbát med ''[[habdala|habdalá]]'' (eit rituale som inkluderer signing av vin, krydder og levande lys) etter solnedgang på laurdag kveld. I [[synagoge]]n er det eigne gudstenester for sjabbát på fredagskvelden, på laurdagsmorgonen og på laurdagsettermiddagen. </onlyinclude> | ||
== Sjabbát i Tenákh (den hebraiske bibelen) == | |||
== Sjabbát i jødedommen == | |||
=== Lystenning === | |||
=== Fredagskveldsgudstjenesta === | |||
=== Signing av borna === | |||
=== Kiddusj for fredagskvelden === | |||
=== Laurdagsmorgongudstjenesta === | |||
=== Kiddusj for laurdagsmorgonen === | |||
=== Habdala === | |||
Det finst fleire ulike syn på kva tid sjabbáten er over på laurdagskvelden. Tre hovudsyn er: | |||
# Når det er mørkt nok til ein kan sjå tre ulike stjerner på himmelen. | |||
# Ein halvtime etter solnedgang (enten 30 minutt etter klokka eller 1/24 av tida sola var oppe den dagen) | |||
# 25 timar etter at sjabbáten begynte. | |||
Utgangen av sjabbát blir tradisjonelt markert ved ''habdalá''-ritualet: Ein tenner eit lys (gjerne eit fletta, tvinna eller ornamentert lys med fleire [[veik]]ar), fyller eit glass vin eller druejuice, tek fram krydder og les så signingar over vinen, krydderet og det levande {{ljøs}}et. Ein avsluttar så med ei signing av forskjellen mellom helg og kvardag og drikk opp vinen. I samband med habdalá blir det gjerne sunge andre songar òg. Ein typisk sefardisk song er «Buena semana nos dé el Dio». | |||
Etter habdalá (jiddisch ''havdóle'') er det vanleg blant [[ḥasidim|ḥasidiske]] jødar å ha ''melàve malke'', ein fest med god mat og musikk. | |||
== Musikk == | == Musikk == | ||
| Linje 6: | Linje 33: | ||
[[Fil:Jodukha harpe (ou).mid|thumb|right|«Yodukha rangyonai», ein typisk portugisarjødisk ''pizmón'' for sjabbát.]] | [[Fil:Jodukha harpe (ou).mid|thumb|right|«Yodukha rangyonai», ein typisk portugisarjødisk ''pizmón'' for sjabbát.]] | ||
== | == Sabbat i kristendommen == | ||
For dei aller fleste kristne er det søndag som er kviledagen, ikkje laurdag. I ein del samanhenger har søndagen derfor tidlegare vorte omtala som sabbaten av kristne, men det er sjeldan slik i dag. | For dei aller fleste kristne er det søndag som er kviledagen, ikkje laurdag. I ein del samanhenger har søndagen derfor tidlegare vorte omtala som sabbaten av kristne, men det er sjeldan slik i dag. | ||