Veiledere, Administratorer, Skribenter
7 184
redigeringer
Skåpårtjønne: Forskjell mellom sideversjoner
Hopp til navigering
Hopp til søk
ingen redigeringsforklaring
(Ny side: '''Skåpårtjønne''' er namnet på ei lita tjørn som ligg ved den såkalla «gamle kongevegen», mellom Mosenden og [[Les…) |
Ingen redigeringsforklaring |
||
| (12 mellomliggende versjoner av 5 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
<onlyinclude>{{thumb|Skåpårtjønne sørenden.jpg|Sørenden av Skåpårtjønne i juni 2010.|[[Arnfinn Kjelland]]}} | |||
'''[[Skåpårtjønne]]''' er namnet på ei lita tjørn som ligg ved den såkalla [[Den «gamle kongeveg» gjennom Lesja|«gamle kongevegen»]], mellom [[Mosenden (Lesja)|Mosenden]] og [[Lesja jernverk|Lesjaverk]] i [[Lesja]]. Ifølgje [[Gerhard Schøning]] bør tjørna «regnes blant de fornemste Naturens Mærkværdigheder, som Lesje Bygd kan opviise». | '''[[Skåpårtjønne]]''' er namnet på ei lita tjørn som ligg ved den såkalla [[Den «gamle kongeveg» gjennom Lesja|«gamle kongevegen»]], mellom [[Mosenden (Lesja)|Mosenden]] og [[Lesja jernverk|Lesjaverk]] i [[Lesja]]. Ifølgje [[Gerhard Schøning]] bør tjørna «regnes blant de fornemste Naturens Mærkværdigheder, som Lesje Bygd kan opviise». | ||
Skåpårtjønne er omtalt i to skildringar frå 1700-talet, av jernverkseigaren Hans Holmboe (1755) og altså rektor ved Trondheim katedralskole Gerhard Schøning (1775). Den sistnemnte er mest detaljert. Grunnen til at dei to festa seg særskilt ved tjørna, er ein spesiell eigenskap ved ho som bygdefolket var oppteke av: når verlaget i området er kaldt og fuktig, forsvinn vatnet nesten heilt. Bekkene i området kan ha rikeleg vatn, men tjørna har berre ein liten dam på djupaste delen. | Skåpårtjønne er omtalt i to skildringar frå 1700-talet, av jernverkseigaren [[Hans_Jensen_Holmboe|Hans Holmboe]] (1755) og altså rektor ved Trondheim katedralskole Gerhard Schøning (1775). Den sistnemnte er mest detaljert. Grunnen til at dei to festa seg særskilt ved tjørna, er ein spesiell eigenskap ved ho som bygdefolket var oppteke av: når verlaget i området er kaldt og fuktig, forsvinn vatnet nesten heilt. Bekkene i området kan ha rikeleg vatn, men tjørna har berre ein liten dam på djupaste delen.</onlyinclude> | ||
Når så veret så slår om til tørt og varmt, som det gjerne gjer ein periode eller to kvar sommar, renn tjørna full av vatn – og det utan at det finst noko synleg innlaup. Når ho er full, renn vatnet ut gjennom ei grov i austre enden. | Når så veret så slår om til tørt og varmt, som det gjerne gjer ein periode eller to kvar sommar, renn tjørna full av vatn – og det utan at det finst noko synleg innlaup. Når ho er full, renn vatnet ut gjennom ei grov i austre enden. | ||
| Linje 7: | Linje 8: | ||
Tjørna er ikkje stor. Gerhard Schøning – som fortel at han på tilbaketuren frå verket undersøkte tjørna nøye – opplyser at ho var 60 [[alen|alnar]] (knapt 40 meter) lang, 20 alnar (12–13 meter) brei og 4-5 alnar (knapt 3 meter) djup på det djupaste. Dette er påfallande, for tjørna er nok nærare 140 meter lang ifølgje moderne kart i alle fall når ho er full. Holmboe opplyser elles at ho var om lag eit drygt [[Leksikon: Børseskudd|børseskot]], altså 60–70 meter. | Tjørna er ikkje stor. Gerhard Schøning – som fortel at han på tilbaketuren frå verket undersøkte tjørna nøye – opplyser at ho var 60 [[alen|alnar]] (knapt 40 meter) lang, 20 alnar (12–13 meter) brei og 4-5 alnar (knapt 3 meter) djup på det djupaste. Dette er påfallande, for tjørna er nok nærare 140 meter lang ifølgje moderne kart i alle fall når ho er full. Holmboe opplyser elles at ho var om lag eit drygt [[Leksikon: Børseskudd|børseskot]], altså 60–70 meter. | ||
{{thumb|Skåpårtjønne nordover.jpg|Nordenden av Skåpårtjønne i juni 2010.|Arnfinn Kjelland}} | |||
Den særskilte eigenskapen at tjørna er nesten tom når det er vått og kaldt og full når det er varmt er av både Holmboe og Schøning brukt til å forklare namnet: det skal kome av at Vårherre («Skaparen») syner korleis året blir gjennom å regulere vasstanden. | Den særskilte eigenskapen at tjørna er nesten tom når det er vått og kaldt og full når det er varmt er av både Holmboe og Schøning brukt til å forklare namnet: det skal kome av at Vårherre («Skaparen») syner korleis året blir gjennom å regulere vasstanden. | ||
| Linje 17: | Linje 19: | ||
*[[Hans Jensen Holmboe]] 1755 (1824): «Anmerkninger over Lessøe Prestegjæld og de merkværdigste ting, som derudi findes», [[Budstikken. Et Ugeblad af statistisk-oekonomisk og historisk Indhold]], 5. årgang No. 11 til 14. Torsdag 19. Febr., spalte 106f. | *[[Hans Jensen Holmboe]] 1755 (1824): «Anmerkninger over Lessøe Prestegjæld og de merkværdigste ting, som derudi findes», [[Budstikken. Et Ugeblad af statistisk-oekonomisk og historisk Indhold]], 5. årgang No. 11 til 14. Torsdag 19. Febr., spalte 106f. | ||
*[[Gerhard Schøning]] 1980 (1926, 1943): Reise som giennem en Deel af Norge i de Aar 1773, 1774, 1775 paa Hans Majestets Kongens Bekostning er giort og beskreven af […]. Tredje bind. Gudbrandsdalen og Hedemarken. Tapir, s. 16f. | *[[Gerhard Schøning]] 1980 (1926, 1943): Reise som giennem en Deel af Norge i de Aar 1773, 1774, 1775 paa Hans Majestets Kongens Bekostning er giort og beskreven af […]. Tredje bind. Gudbrandsdalen og Hedemarken. Tapir, s. 16f. | ||
[[Kategori: Lesjaverk]] | |||
[[Kategori: Innsjøer og vatn]] | |||
[[Kategori: Naturfenomen]] | |||
[[Kategori:Kulturminner]] | |||
[[kategori:Lesja kommune]] | |||
[[kategori:eventyr og sagn]] | |||
{{artikkelkoord|62.18371676|N|8.57585552|Ø}} | |||
{{F1}} | |||
{{nn}} | |||