323 359
redigeringer
m
Teksterstatting – «\* {{kartverket\|([0-9]*)}}» til «»
(Ny side: {{Infoboks gard | målform = nn | bgfarge = | navn = Skarberg | bilde = | bildetekst = | altnavn = | førstnevnt = | ryddet = 1820-å...) |
m (Teksterstatting – «\* {{kartverket\|([0-9]*)}}» til «») |
||
| (10 mellomliggende versjoner av 5 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 3: | Linje 3: | ||
| bgfarge = | | bgfarge = | ||
| navn = Skarberg | | navn = Skarberg | ||
| bilde = | | bilde = Bratteland 24.jpg | ||
| bildetekst = | | bildetekst = Skarberg i vinterklede, fotografert av Folke Nesland mot slutten av 1970-åra. | ||
| altnavn = | | altnavn = | ||
| førstnevnt = | | førstnevnt = | ||
| Linje 12: | Linje 12: | ||
| sokn = [[Bykle sokn|Bykle]] | | sokn = [[Bykle sokn|Bykle]] | ||
| kommune = [[Bykle kommune|Bykle]] | | kommune = [[Bykle kommune|Bykle]] | ||
| fylke = [[ | | fylke = [[Agder fylke|Agder]] | ||
| gnr = 9 | | gnr = 9 | ||
| bnr = 3 | | bnr = 3 | ||
| Linje 21: | Linje 21: | ||
| postnr = | | postnr = | ||
}} | }} | ||
[[Skarberg (Bykle gnr 9/3)|Skarberg]]''' ligg i ei kro på [[Bosvasstrondi]] i [[Bykle kommune]], ein drjug km austanfor [[Skolås (Bykle gnr 9/2)|Skolås]]. Etter det me kan skjøne var det heilt frå starten sjølveigarbruk, og vart verande det, bortsett frå at det var [[husmannsplass]] nokre få år på 1880-talet. | <onlyinclude><includeonly>{{thumb|Bratteland 24.jpg|Skarberg i vinterklede, fotografert av Folke Nesland mot slutten av 1970-åra.}}</includeonly> | ||
'''[[Skarberg (Bykle gnr 9/3)|Skarberg]]''' ligg i ei kro på [[Bosvasstrondi]] i [[Bykle kommune]], ein drjug km austanfor [[Skolås (Bykle gnr 9/2)|Skolås]]. Etter det me kan skjøne var det heilt frå starten sjølveigarbruk, og vart verande det, bortsett frå at det var [[husmannsplass]] nokre få år på 1880-talet. | |||
Stoga var lita. Attmed gangen var tilbygd ei bu. På skjeldtilet oppå stoga var det sengerom utan vindaugo. Elles var her ei endå mindre løe med tilbygd fjos utan mykkjellar under. Husa låg på ein liten flate innunder fjellet. Utom denne er der ein stupbratt hamar ned mot vatnet. Fjosåkeren, der dei dyrka korn og [[jordeple]], gjekk heilt fram på stupet. Det fortelst at dei laut tjore småungane, for å hindre at dei skulle gå seg utfor. | Stoga var lita. Attmed gangen var tilbygd ei bu. På skjeldtilet oppå stoga var det sengerom utan vindaugo. Elles var her ei endå mindre løe med tilbygd fjos utan mykkjellar under. Husa låg på ein liten flate innunder fjellet. Utom denne er der ein stupbratt hamar ned mot vatnet. Fjosåkeren, der dei dyrka korn og [[jordeple]], gjekk heilt fram på stupet. Det fortelst at dei laut tjore småungane, for å hindre at dei skulle gå seg utfor. | ||
| Linje 27: | Linje 28: | ||
Den fyrste til å rydje og byggje her heitte Torleiv Olsson Røysland. I ''Vallesoga'' vert det sagt at Olav Torleivsson, far hans, som budde på [[Heimigard Røysland (Valle)|Heimigard Røysland]], bnr 7, kanskje var son åt Torleiv Alvsson Breive og kona, Gyro Åsmundsdtr., f. Berdalen. Det vert understrika at dette er usikkert, men etter det me kan skjøne talar ingenting imot at det er rett. Kona av Olav Torleivsson var Torbjørg Tarjeisdotter Røysland. Heimigard var heimebruket hennes. (''Valle'' VI, 522 f). | Den fyrste til å rydje og byggje her heitte Torleiv Olsson Røysland. I ''Vallesoga'' vert det sagt at Olav Torleivsson, far hans, som budde på [[Heimigard Røysland (Valle)|Heimigard Røysland]], bnr 7, kanskje var son åt Torleiv Alvsson Breive og kona, Gyro Åsmundsdtr., f. Berdalen. Det vert understrika at dette er usikkert, men etter det me kan skjøne talar ingenting imot at det er rett. Kona av Olav Torleivsson var Torbjørg Tarjeisdotter Røysland. Heimigard var heimebruket hennes. (''Valle'' VI, 522 f). | ||
Torleiv Olsson vart i 1822 gift med ei [[Bratteland (Bykle gnr 9)|Bratteland]]-jente, Ingebjørg Mikkelsdotter, og difor vart det til at han kom til å rydje seg eit bruk under heimegarden hennes. I den gamle gards- og ættesoga (81) står at ho «fekk bruket av faren», og det trur me er rett. Men ingenting vart tinglyst, og seinare oppsitjarar på Bratteland påsto at det Ingebjørg og Torleiv hadde fått berre var ein bruksrett, som var avgrensa til livetida deira. Me kjem attende til dette. | Torleiv var nok ein del på vandring før han sette bu ved Bosvatnet. I 1819 og 1820 vart han far til to born, ei jente og ein gut, på Byre i Ryfylke, som høyrde til Fister sokn i Hjelmeland. Dei to mødrene var søstrer. | ||
*'''Sissel Roaldsdtr Byre''' f 1798, d 1869 | |||
:* Siri f 9/12 1819, d 2/4 1898. 9/3 1842 gift med Bård Bårdsen frå Skjold i Rogaland, busett på Buøy i Stavanger. Etterslekt. | |||
*'''Marta Roaldsdtr Byre''' f 1794, d 1830 | |||
:* Peder f 29/1 1820, d 30/12 1880. 30/5 1858 gift med Laurensa Larsdtr Ydstebø på Kvitsøy, stor etterslekt. | |||
Torleiv Olsson vart i 1822 gift med ei [[Bratteland (Bykle gnr 9)|Bratteland]]-jente, Ingebjørg Mikkelsdotter, og difor vart det til at han kom til å rydje seg eit bruk under heimegarden hennes. I den gamle gards- og ættesoga (81) står at ho «fekk bruket av faren», og det trur me er rett. Men ingenting vart tinglyst, og seinare oppsitjarar på Bratteland påsto at det Ingebjørg og Torleiv hadde fått berre var ein bruksrett, som var avgrensa til livetida deira.</onlyinclude> Me kjem attende til dette. | |||
* '''Ingebjørg Mikkelsdtr. Bratteland''', f 1799, d 1869 | * '''Ingebjørg Mikkelsdtr. Bratteland''', f 1799, d 1869 | ||
| Linje 48: | Linje 57: | ||
* '''Olav Torleivsson Skarberg''', f 1836, dødsår ukj., utflytt med kone og born ca 1869 | * '''Olav Torleivsson Skarberg''', f 1836, dødsår ukj., utflytt med kone og born ca 1869 | ||
: g 1865 m Gunvor Rasmusdtr. Sinnes, f 1839, d 1897. Born: | : g 1865 m Gunvor Rasmusdtr. Sinnes, f 1839, d 1897. Born: | ||
:* Ingebjørg, f 1865, d 1865 | :* Ingebjørg, f 1865, d 1865 | ||
:* Torleiv, f 1867 | :* Torleiv, f 1867 | ||
:* Torleiv, f 1868, konf. i [[Hetland]] 1883, g i [[Kristiansand]] 1893 m Karen Gurine Tellefsen, sjå nedanfor | :* Torleiv, f 1868, konf. i [[Hetland]] 1883, g i [[Kristiansand]] 1893 m Karen Gurine Tellefsen, sjå nedanfor | ||
:* Ingebjørg, f | :* Ingebjørg, f i [[Sand (Suldal)|Sand]] i [[Ryfylke]] 1880, d i Sand i Ryfylke 1881 | ||
:* Amanda Judithe f 30/10 1882 i Hetland | |||
:* Ole Gabriel f 11/11 1886 i Kristiansand, d 7/10 1930 i Stavanger. Gift 16/4 1906 i Stavanger Domkirke med Karen Erika Fosmark f 20/9 1888 i Stavanger, d 27/6 1965 i Stavanger. Etterslekt i Stavanger. | |||
Gunvor Rasmusdotter var dotter åt husmannen Rasmus Olsson på [[Leideli under Sinnes]] i Sirdal, står det i bygdeboka derifrå (Seland, Per: ''Sirdal'' I, 232). Korleis Gunvor hamna i Bykle, veit me ikkje, men ho og Olav gifte seg her, og budde her frå 1865 og truleg til hausten 1868 eller våren 1869. | Gunvor Rasmusdotter var dotter åt husmannen Rasmus Olsson på [[Leideli under Sinnes]] i Sirdal, står det i bygdeboka derifrå (Seland, Per: ''Sirdal'' I, 232). Korleis Gunvor hamna i Bykle, veit me ikkje, men ho og Olav gifte seg her, og budde her frå 1865 og truleg til hausten 1868 eller våren 1869. | ||
[[Fil:Fra Stavanger Aftenblad om Ole Bratland.JPG|miniatyr|Stavanger Aftenblad om O. T. Bratland i 1922]] | |||
Kvar dei drog er uvisst, men kanskje var det til Suldal. Der var dei iallfall då dei døypte dottera Ingebjørg i 1880, står det i Valle kyrkjebok. Eit år seinare har dei budd i Sand i Ryfylke, for der vart den same Ingebjørg gravlagd i 1881. Men i 1883 vart sonen Torleiv konfirmert i Hetland, opplyser Reidar Vollen, som har funne dette notert i Kristiansands kyrkjebok i 1893, i samband med at Torleiv då gifte seg der i byen. Det kan sjå ut til at heile familien var i Kristiansand på 1890-talet. Iallfall var dei der då Gunvor døydde i 1897: «stenarbeider Ole Tellefsen Brattelands hustru», står det i kyrkjeboka. | |||
I 1900 finn me Ole T Bratland i Stavanger med kone Johanne fødd 1854 i Sygne LM (Johanne Emilie Bentsdtr Aasenæs, 12/4 1854) og to born, Amanda født 1883 i Stavanger (Amanda Judithe 30/10 1882 i Hetland) og Ole fødd 1887 i Kristiansand (Ole Gabriel, 11/11 1886). Han døydde i Stavanger 31/7 1928, då vart han kalla Ole Tellef Bratland. | |||
Som me var inne på ovanfor, reknar me med at Olav og Gunvor seinast flutte ifrå våren 1869. Grunnlaget for denne trua er at plassen vart matrikulert utpå sumaren det året, og i dokumentet om dette står det at det var Torbjørg, syster av Olav, som hadde kravt matrikuleringa. Olav var ikkje til stades, og det vart ikkje skrive noko om at ho handla på vegner av han. | Som me var inne på ovanfor, reknar me med at Olav og Gunvor seinast flutte ifrå våren 1869. Grunnlaget for denne trua er at plassen vart matrikulert utpå sumaren det året, og i dokumentet om dette står det at det var Torbjørg, syster av Olav, som hadde kravt matrikuleringa. Olav var ikkje til stades, og det vart ikkje skrive noko om at ho handla på vegner av han. | ||
| Linje 92: | Linje 105: | ||
Knut Å. Trydal var oppvaksen i [[Stigamidjom (Bykle gnr 17/20)|Stigamidjom]] hjå mora og foreldra hennes. Mora var Ingebjørg Eivindsdotter, som i 1870 hadde gift seg med Tarjei Olavsson Dysje på Skolås. Far av Knut var Ånund Asbjørnsson Berdalen. | Knut Å. Trydal var oppvaksen i [[Stigamidjom (Bykle gnr 17/20)|Stigamidjom]] hjå mora og foreldra hennes. Mora var Ingebjørg Eivindsdotter, som i 1870 hadde gift seg med Tarjei Olavsson Dysje på Skolås. Far av Knut var Ånund Asbjørnsson Berdalen. | ||
{{thumb|Bratteland 25.jpg|Knut Ånundsson (Trydal) Skarberg (1855-1938). Bilete frå kring 1920 i Vegestog-samlinga.}} | |||
* '''Knut Ånundsson Trydal''', f 1855, d 1938 | * '''Knut Ånundsson Trydal''', f 1855, d 1938 | ||
: g 1878 m Torbjørg Hallvardsdtr. Uppstad, f 1856, d 1935. Born: | : g 1878 m Torbjørg Hallvardsdtr. Uppstad, f 1856, d 1935. Born: | ||
| Linje 107: | Linje 121: | ||
Torbjørg Hallvardsdtr. kom frå [[Hylestad]]. Foreldra hennes var Hallvard Torolvsson Faremo og Gunvor Bjørnsdotter Uppstad (Sjå ''Valle'' I, 35 og II, 514). | Torbjørg Hallvardsdtr. kom frå [[Hylestad]]. Foreldra hennes var Hallvard Torolvsson Faremo og Gunvor Bjørnsdotter Uppstad (Sjå ''Valle'' I, 35 og II, 514). | ||
Fyrste tida dei var gifte budde Knut og Torbjørg einkvarstad i Trydal. I 1885 bruka dei på [[Nesland (Bykle gnr 10)|Nesland]] eit bil, men i 1886 var dei attende i Trydal. Det er sikkert rett at dei kom til Skarberg i 1887, slik me var inne på ovanfor. Men me trur ikkje dei kaupte plassen av Bjørgulv O. Nesland fyrr i 1889 eller 1890, for då dei døypte | {{thumb|Bratteland 26.jpg|Skarberg ein gong i åra 1903-1907. Foto frå samlinga til Folke Nesland, truleg teke av August Abrahamson.}} | ||
sonen Hallvard i 1888 vart Knut notert som husmann i kyrkjeboka, men då Ånund vart døypt i 1890 hadde faren skift status til sjølveigar. | Fyrste tida dei var gifte budde Knut og Torbjørg einkvarstad i Trydal. I 1885 bruka dei på [[Nesland (Bykle gnr 10)|Nesland]] eit bil, men i 1886 var dei attende i Trydal. Det er sikkert rett at dei kom til Skarberg i 1887, slik me var inne på ovanfor. Men me trur ikkje dei kaupte plassen av Bjørgulv O. Nesland fyrr i 1889 eller 1890, for då dei døypte sonen Hallvard i 1888 vart Knut notert som husmann i kyrkjeboka, men då Ånund vart døypt i 1890 hadde faren skift status til sjølveigar. | ||
I 1967 vart det i samband med vassdragsreguleringa oppteke eit intervju med Olav K. Skarberg (f 1893). Her får ein eit inntrykk av tilhøva på bruket. Olav fortalde mellom anna fylgjande: | I 1967 vart det i samband med vassdragsreguleringa oppteke eit intervju med Olav K. Skarberg (f 1893). Her får ein eit inntrykk av tilhøva på bruket. Olav fortalde mellom anna fylgjande: | ||
| Linje 125: | Linje 139: | ||
Om Eivind nokongong freista nytte seg av metoden, eller om han virka, skal vera usagt. | Om Eivind nokongong freista nytte seg av metoden, eller om han virka, skal vera usagt. | ||
{{thumb|Bratteland 27.jpg|Frå Bossvatn mot Skarberg. Gamalt bilete frå samlinga til Folke Nesland.}} | |||
Men i 1901 gifte han seg til [[Gunhildsstog under Røysland]] med Tone Olsdotter frå den plassen. Sidan reiste han til Amerika, medan kona vart buande i Røysland (jfr. ''Valle'', VI 529). Kva år han tok ut, eller korleis det gjekk han «over there», har me ikkje funne opplysning om. | Men i 1901 gifte han seg til [[Gunhildsstog under Røysland]] med Tone Olsdotter frå den plassen. Sidan reiste han til Amerika, medan kona vart buande i Røysland (jfr. ''Valle'', VI 529). Kva år han tok ut, eller korleis det gjekk han «over there», har me ikkje funne opplysning om. | ||
| Linje 135: | Linje 150: | ||
==Eksterne lenkjer== | ==Eksterne lenkjer== | ||
{{Byklesoga}} | {{Byklesoga|[[Skolås (Bykle gnr 9/2)|Skolås]]|[[Nesland (Bykle gnr 10)|Nesland]]}} | ||
[[Kategori:Garder]] | [[Kategori:Garder]] | ||
[[Kategori:Småbruk]] | [[Kategori:Småbruk]] | ||
[[ | [[Kategori:Husmannsplasser]] | ||
[[Kategori:Bykle kommune]] | [[Kategori:Bykle kommune]] | ||
{{artikkelkoord|59.32628|N|7.16451|Ø}} | {{artikkelkoord|59.32628|N|7.16451|Ø}} | ||
{{F1}} | |||
{{nn}} | |||