Skjåk: Forskjell mellom sideversjoner

{{forside|Skjåk kommune}}

<onlyinclude>{{thumb|Skjaak.jpg|Kommunesenteret [[Bismo]] med elven [[Otta (elv)|Otta]].|Morten Kielland}}

'''[[Skjåk]]''' er ei fjellbygd og kommune lengst vest i [[Ottadalen]], ein sidedal av [[Gudbrandsdalen]] i [[Oppland]] fylke. Kommunen vart skild ut frå [[Lom]] frå [[1. januar]] [[1866]]. Da hadde namnet skriftforma '''Skiaker'''. Ein person frå Skjåk blir kalla ein ''skjåkvær'' (utt. ''skjåkvér''). [[Bismo]] er senteret i kommunen, på nordsida av dalen på grensa mellom dei to sokna Skjåk og [[Nordberg]]. Bygda ligg mellom fjellpartia med dei nyare namna [[Breheimen]] og [[Reinheimen]], og heile 79% av kommunens areal fell inn under nasjonalparkane med desse namna.</onlyinclude> Eller ein kan seia at fjella i Skjåk tilhøyrer nord- og vestdelen av [[Jotunheimen]]. I nord grensar Skjåk til [[Norddal]], [[Rauma]] og [[Lesja]], i aust og søraust til [[Lom kommune|Lom]], i sør til [[Luster kommune|Luster]] og i vest til [[Stryn kommune|Stryn]] og [[Stranda kommune|Stranda]] kommunar. Det går heilårsveg over fjellet til [[Stryn]] i [[Nordfjord]]. Sommarstid er det også veg til [[Geiranger]] på [[Sunnmøre]]. <onlyinclude>Den særs nedbørsfattige bygda er kjend for dei mange anlegga for kunstig vatning som har vore i bruk gjennom mange hundre år. Dette avspeglar seg i ordtaket «gjev Vårherre oss sol, ska' oss sjølve skaffe væte». Motivet i kommunevåpenet, [[akantus|akantusblomen]], peikar mot treskurden og andre rike handverks- og folkekunsttradisjonar i bygda. </onlyinclude>

[[Fil:Skjaak Skjaak-gardane.jpg|Gardane og kyrkja som bygda og kommunen har fått namn etter. Frå venstre, på hitsida av Ottaelva: Uppigard Skjåk (det gamle, freda tunet i treklynga), Nigard Skjåk, Skjåk kyrkje mellom elva og riksveg 15. Nørdre og Søre Prestgarden og Nigard Dagsgard. På andre sida av elva: Reppen og Aurdalen.|thumb]]

Bygda har fått namn etter garden Skjåk, og den opphavlege forma var ''Skeidåker''. Det tyder åkeren/plassen der ein held skeid (= leik, kappestrid). Som namn på eit større område vart «Skeidåker» venteleg teke i bruk da det vart bygd kyrkje der. Kyrkja er fyrste  gong nemnd i 1280.  

Fellesnamnet på dei to sokna Skjåk og Hove har vore ''[[Nordherad]]''. Det namnet skriv seg truleg frå ei samfunnsorganisering som går attende til førkristen tid. Som fellesnamn på bygda vart nok Nordherad delvis nytta heilt til bygda vart eige prestegjeld i 1864, og kanskje enda ei stund etter det. Men vi kan rekne med at «Skjåk» vart meir og meir einerådande etter at kyrkja på Hove vart nedlagt i [[1752]] og det vart berre eit sokn i Nordherad. Sjå meir om dette i [[Skjåk: Grender og krinsinndelingar]] og [[Skjåk i historisk-administrative inndelingar]].</onlyinclude>

Gjennom hovuddalføret renn [[Otta (elv)|Otta-elva]], med utspring frå [[Djupvatnet]] på Geirangerfjellet. Einaste sidedalen med fast busetnad er [[Åstradalen]] i sørvest, med grenda [[Bråtå]]. Storelva Otta og sideelvene Framrusta (frå [[Raudalsvatnet]]) og Aura (frå Aursjoen) har vorte regulerte til kraftutvinning.

| SSB 1990

F.o.m. 1990: Oppgåver frå Statistisk Sentralbyrå (SSB)<ref>[http://www.ssb.no/emner/02/02/folkendrhist/tabeller/tab/0513.html Statistisk sentralbyrå: Befolkningsstatistikk. Befolkningsendringer i kommunene.]</ref>

* [[Jan-Magnus Bruheim]] (1914-1988), fiorfattar, mest kjend som lyrikar og barnebokforfattar