Veiledere, Administratorer
9 134
redigeringer
Skjåk Almenning - historisk oversyn (vis kilde)
Sideversjonen fra 16. jan. 2011 kl. 06:20
, 16. jan. 2011Utbygging. Redigering
(Utbygging. Redigering.) |
(Utbygging. Redigering) |
||
| Linje 18: | Linje 18: | ||
:«Nordherredsmarken med derudi beliggende fiskevand, Liavandet kaldet. Beliggende nordenfor Nordherredsbygden begge sider ælvene Aasten og Othen, ungefær 3 mile i længden, i dalene kaldet Aastdalen og Othdalen, i bredden frå fjelde til elven ungefær ½ fjerdings distanse paa hver side. Udi bemeldte almenning findes fornøden hustømmer til den del af prestegjældet som kaldes Nordherred, samt sagtømmer, som falder vanskelig at udvirke, dog af ringe kvalitet, saasom bemeldte skog for en stor del allerede er udhuggen, og har elles sognepresterne udi dette prestegjeld havt deres brug der sammesteds hidtindtil til husfornødenhed. Fiskevandet av ingen importance.» | :«Nordherredsmarken med derudi beliggende fiskevand, Liavandet kaldet. Beliggende nordenfor Nordherredsbygden begge sider ælvene Aasten og Othen, ungefær 3 mile i længden, i dalene kaldet Aastdalen og Othdalen, i bredden frå fjelde til elven ungefær ½ fjerdings distanse paa hver side. Udi bemeldte almenning findes fornøden hustømmer til den del af prestegjældet som kaldes Nordherred, samt sagtømmer, som falder vanskelig at udvirke, dog af ringe kvalitet, saasom bemeldte skog for en stor del allerede er udhuggen, og har elles sognepresterne udi dette prestegjeld havt deres brug der sammesteds hidtindtil til husfornødenhed. Fiskevandet av ingen importance.» | ||
Året etter dette, i 1724, vart tre gardbrukarar frå Skjåk tekne for det kongen meinte var ulovleg hogst i | Året etter dette, i 1724, vart tre gardbrukarar frå Skjåk tekne for det kongen meinte var ulovleg hogst i «kongens alminding paa Langmarken». Det er ingen tvil om at dette viser til Skjåk-ålmenninga. Det må ha dreia seg om tømmerhogst for sal, elles ville neppe kongen ha kunna påtala forholdet. Gardane sin bruksrett var det nok ikkje reist tvil om. | ||
Generalforstamtet omtalar i 1725 eit sagbruk i Jøinga | Generalforstamtet omtalar i 1725 eit sagbruk i Jøinga i «Nordherreds bøigdens fælleds eje». Saga var eit sameige av åtte nemngjevne gardbrukarar frå Skjåk. Ho skal ha vore i bruk i om lag tjue år på registreringstidspunktet. | ||
Kongen rekna altså ålmenninga som statseigedom. Det var høgst aktuelt for han å presisere dette nettopp på denne tida. Han var i ferd med å selje ålmenningar for å skaffe pengar i statskassa etter [[Store nordiske krig]]. | Kongen rekna altså ålmenninga som statseigedom. Det var høgst aktuelt for han å presisere dette nettopp på denne tida. Han var i ferd med å selje ålmenningar for å skaffe pengar i statskassa etter [[Store nordiske krig]]. | ||
== Privatålmenning 1726-1798 == | == Privatålmenning 1726-1798 == | ||
Kongen selde «Nordherredsmarkens almenning» (Skjåkålmenninga) | |||
Kongen selde «Nordherredsmarkens almenning» (Skjåkålmenninga) på auksjon på [[Elstad]] i [[Ringebu]] 3. august 1726. Prisen 950 riksdalar. Allmugen hadde sine representantar til stades der for å by, men nådde ikkje opp i bodgjevinga. | |||
| Linje 45: | Linje 47: | ||
=== Den fyrste nyryddinga === | === Den fyrste nyryddinga === | ||
Ein sideeffekt av det var at det vart rydda gardar og plassar i [[Bråtå]], [[Kvitingslia]] og [[Langleitsgrend]]. Tosten Hjelle gav dei fyrste løyva til slik nyrydding i 1739. Det galdt tre bruk i Bråtå ([[Mork]], [[Slette]] og [[Storbråtå]]) og eitt i Langleitsgrenda (truleg nåverande [[Søre Langleite]]). Sidan kom det mange bruk og plassar til, med og utan løyve frå grunneigar og styresmakter. Nokre av nyryddingane vart matrikulerte bygselsbruk, medan andre vart verande husmannsplassar. | Ein sideeffekt av det var at det vart rydda gardar og plassar i [[Bråtå]], [[Kvitingslia]] og [[Langleitsgrend]]. Tosten Hjelle gav dei fyrste løyva til slik nyrydding i 1739. Det galdt tre bruk i Bråtå ([[Mork]], [[Slette]] og [[Storbråtå]]) og eitt i Langleitsgrenda (truleg nåverande [[Søre Langleite]]). Sidan kom det mange bruk og plassar til, med og utan løyve frå grunneigar og styresmakter. Nokre av nyryddingane vart matrikulerte bygselsbruk, medan andre vart verande husmannsplassar. 14 av dei matrikulerte småbruka vart sjølveigande da Bernt Anker selde dei til brukarane i 1790-åra. Dei blir den dag i dag omtala som gardar med Anker-skøyte. Desse bruka var:<ref>[http://www.arkivverket.no/URN:tl_read?idx_id=10056&uid=ny&idx_side=-4 Panteboka på Digitalarkivet]</ref> | ||
I Bråtå: | |||
*Nordistun Storbråtå | |||
*Nørdre Mork | |||
*Søre Mork | |||
*Slette | |||
*Brenna (nørdre) | |||
*Primruste | |||
I Åmotsgrenda: | |||
*«Nordre» og «Søndre» Nyhus (nåverande Plassen og Stubbesletten?) | |||
*Søre Åmot | |||
*Brumillom | |||
*Vottaneskroken | |||
I Langleitsgrenda: | |||
*Brenna (Nørdre Langleite) | |||
*Rudi | |||
I Billingsdalen: | |||
*Øyberget | |||
Nyryddinga hadde ein tendens til å gå ut over dei gamle beiteområda og heimsetrene til gardane i hovudbygda, og det oppstod spenningar og mange konfliktar. | Nyryddinga hadde ein tendens til å gå ut over dei gamle beiteområda og heimsetrene til gardane i hovudbygda, og det oppstod spenningar og mange konfliktar. | ||