Skjåk kommune: Forskjell mellom sideversjoner

Skjåk kommune (vis kilde)

Sideversjonen fra 8. aug. 2008 kl. 06:48

57 byte lagt til , 8. aug. 2008

ingen redigeringsforklaring

Hans P. Hosar

Veiledere, Administratorer

9 136

redigeringer

@@ Linje 32: / Linje 32: @@
 Tettstaden '''Bismo''', på grensa mellom Skjåk og Nordberg på solsida, er i dag bygdesenter med kommuneadministrasjon, ungdomsskule og idrettshall, industriverksemder, kjøpesenter og ei rekkje andre verksemder innan tenesteytande næringar.
-== Ressursgrunnlag og næringsliv ==
-Dei to kyrkjesokna Skjåk og Nordberg kan seiast å ha ulikt ressurs- og næringsgrunnlag frå naturens side. Eit uttrykk for dette er at Nordberg stundom blir omtala som ”skogbygda” og Skjåk som ”grjonbygda”.
-I Nordberg er det betydelege areal med produktiv furuskog, eigd av [[Skjåk almenning]]. Denne delen av bygda har representert ressurstilgang i form av materialar, beite og for for gardane i båe sokna. Frå ca. 1730 har skogen også hatt kommersiell betydning ved sal av i hovudsak rundtømmer fram til 1930. Da vart det bygt eit moderne sagbruk og høvleri nær/i Bismo, og frå da av har avsetnaden dreia seg om foredla trelast. I Nordberg har svært mange av familiane livnært seg av ein kombinasjon av småbruk og skogsarbeid.
-Dei beste jordbruksareala og dei største gardane finn ein i ”grjonbygda” Skjåk sokn. Der har næringsgrunnlaget tradisjonelt vore dominert av jordbruket, men med viktige inntektstilskot som har falle av eigarrettar i ålmenninga. Fram til ca. 1880 eksporterte gardane betydelege mengder byggkorn til kornfattige bygder og verkssamfunn som [[Lesja]], [[Folldalen]] og [[Røros]]. Etter at jernbanen gjorde konkurransen frå importert korn for hard, måtte ein også i Skjåk satse meir på husdyrhaldet, mest storfehald (mjølkeproduksjon).  Etter andre verdskrigen har Skjåk vorte kjent for framifrå svineavl.
-Størstedelen av arealet i kommunen er høgfjell. Etter [[Høgfjellskommisjonen]]s granskingar vart i 1922 eigedomsretten også til høgfjellsstrekningane i heile heradet, altså ikkje berre ålmenningsskogen i Nordberg, tilkjent Skjåk almenning. Høgfjellet har i det tradisjonelle landbruket vore utnytta til beite, ikkje minst i form av seterdrift. Frå 1890-åra fram til 1960-åra har det vore tamreindrift i Skjåk, dels i privat, dels i kommunal regi.  Frå slutten av 1800-talet har høgfjellet også meir og meir danne grunnlag for turist- og fritidsnæringar. [[Pollfoss]] og [[Grotli]] er dei eldste turistverksemdene som har vore tufta på dette. Jakt (villrein, elg) og fiske (aure) er og har vore viktig for matauk og som fritidssyssel. Nyleg har monalege delar av høgfjellet i bygda vorte verna område som del av [[Reinheimen nasjonalpark]].
-Frå og med fyrste verdskrigen har næringslivet vorte stadig meir differensiert. Det vart sett i gang fleire foredlingsverksemder basert på jord- og skogbruk: møller, ysteri og sagbruk. Dei viktigaste var Lom og Skjåk Dampysteri frå 1924 og Skjåk ålmennings sag- og høvleri frå 1930. Etter 1914 vart det danna fleire rutebilselskap i Skjåk og Ottadalen, og ein større bilverkstad vart etablert i Bismo i samband med dette. Mindre trevarefabrikkar og annan småindustri kom også i gang. I løpet av dei siste 30-40 åra har det kome til fleire moderne industribedrifter i Bismo, som mellom anna baserer seg på leveransar til offshoreverksemda.
-Elektrisk straum kom til store delar av bygda med bygging av kraftverk i tverrelva [[Aura]] i 1919-1920. Regulering av [[Breidalsvatnet]] og [[Raudalsvatnet]] under og etter andre verdskrigen var basert på sal av vasskraft til elektrisitetsverk lenger nedover i [[Otta]], [[Lågen]] og [[Glomma]]. Straumproduksjonen innan bygda vart auka med vidare utbygging av [[Aursjoen]] etter krigen, og ikkje minst med utbygginga av Øvre Otta etter regjeringsvedtak i 2001.
 == Bygdenamnet ==
@@ Linje 124: / Linje 111: @@
 == Historisk epokeoversyn ==
-== Kunst og kultur ==
+== Historiske sektoroversyn ==
+=== Ressursgrunnlag og næringsliv ===
+Dei to kyrkjesokna Skjåk og Nordberg kan seiast å ha ulikt ressurs- og næringsgrunnlag frå naturens side. Eit uttrykk for dette er at Nordberg stundom blir omtala som ”skogbygda” og Skjåk som ”grjonbygda”.
+I Nordberg er det betydelege areal med produktiv furuskog, eigd av [[Skjåk almenning]]. Denne delen av bygda har representert ressurstilgang i form av materialar, beite og for for gardane i båe sokna. Frå ca. 1730 har skogen også hatt kommersiell betydning ved sal av i hovudsak rundtømmer fram til 1930. Da vart det bygt eit moderne sagbruk og høvleri nær/i Bismo, og frå da av har avsetnaden dreia seg om foredla trelast. I Nordberg har svært mange av familiane livnært seg av ein kombinasjon av småbruk og skogsarbeid.
+Dei beste jordbruksareala og dei største gardane finn ein i ”grjonbygda” Skjåk sokn. Der har næringsgrunnlaget tradisjonelt vore dominert av jordbruket, men med viktige inntektstilskot som har falle av eigarrettar i ålmenninga. Fram til ca. 1880 eksporterte gardane betydelege mengder byggkorn til kornfattige bygder og verkssamfunn som [[Lesja]], [[Folldalen]] og [[Røros]]. Etter at jernbanen gjorde konkurransen frå importert korn for hard, måtte ein også i Skjåk satse meir på husdyrhaldet, mest storfehald (mjølkeproduksjon).  Etter andre verdskrigen har Skjåk vorte kjent for framifrå svineavl.
+Størstedelen av arealet i kommunen er høgfjell. Etter [[Høgfjellskommisjonen]]s granskingar vart i 1922 eigedomsretten også til høgfjellsstrekningane i heile heradet, altså ikkje berre ålmenningsskogen i Nordberg, tilkjent Skjåk almenning. Høgfjellet har i det tradisjonelle landbruket vore utnytta til beite, ikkje minst i form av seterdrift. Frå 1890-åra fram til 1960-åra har det vore tamreindrift i Skjåk, dels i privat, dels i kommunal regi.  Frå slutten av 1800-talet har høgfjellet også meir og meir danne grunnlag for turist- og fritidsnæringar. [[Pollfoss]] og [[Grotli]] er dei eldste turistverksemdene som har vore tufta på dette. Jakt (villrein, elg) og fiske (aure) er og har vore viktig for matauk og som fritidssyssel. Nyleg har monalege delar av høgfjellet i bygda vorte verna område som del av [[Reinheimen nasjonalpark]].
+Frå og med fyrste verdskrigen har næringslivet vorte stadig meir differensiert. Det vart sett i gang fleire foredlingsverksemder basert på jord- og skogbruk: møller, ysteri og sagbruk. Dei viktigaste var Lom og Skjåk Dampysteri frå 1924 og Skjåk ålmennings sag- og høvleri frå 1930. Etter 1914 vart det danna fleire rutebilselskap i Skjåk og Ottadalen, og ein større bilverkstad vart etablert i Bismo i samband med dette. Mindre trevarefabrikkar og annan småindustri kom også i gang. I løpet av dei siste 30-40 åra har det kome til fleire moderne industribedrifter i Bismo, som mellom anna baserer seg på leveransar til offshoreverksemda.
+Elektrisk straum kom til store delar av bygda med bygging av kraftverk i tverrelva [[Aura]] i 1919-1920. Regulering av [[Breidalsvatnet]] og [[Raudalsvatnet]] under og etter andre verdskrigen var basert på sal av vasskraft til elektrisitetsverk lenger nedover i [[Otta]], [[Lågen]] og [[Glomma]]. Straumproduksjonen innan bygda vart auka med vidare utbygging av [[Aursjoen]] etter krigen, og ikkje minst med utbygginga av Øvre Otta etter regjeringsvedtak i 2001.
+=== Skolevesen ===
+=== Kunst og kultur ===
 Det er etter måten talrike funn av gjenstandar frå jernaldergraver i bygda, men det er vanskeleg å slå fast kor mykje av dette – om noko - som har vore produsert i bygda. På 1500- og 1600-talet er det bevart mange biletvevnader (flamskvev), mest med bibelske motiv. Desse har utan særleg tvil vore skapte av folk i Skjåk og grannebygdene. Særleg frå andre halvparten av 1700-talet har treskjerarkunsten vorte eit dominerande uttrykk innan kunst- og husflidsektoren, med namn som Skjåk-Ola (Ola Rasmussen Skjåk/Teigroen 1744-1803) , Sylfest Nilsen Skrinde (1732-1785) blant dei fremste. Folkemusikken, særleg felespelet, har vore dyrka. Det mest kjende namnet her er Fel-Jakup eller Jakup Lom (1821-1876). Frå 1900-talet kan nemnast Torkjell Auale (18xx-19xx), Kristen Vang (xxxx-19xx) og Rikard Skjelkvåle (1890-19xx)
 Det er to landskjende diktarar frå Skjåk, Tore Ørjasæter (18xx-19xx) og Jan-Magnus Bruheim (xxxx-xxxx)