Veiledere, Administratorer
9 136
redigeringer
Redigering og språkvask
(→Historisk-administrativ tilknyting: Omredigering) |
(Redigering og språkvask) |
||
| Linje 21: | Linje 21: | ||
}} | }} | ||
<onlyinclude>{{thumb høyre|Skjaak.jpg|Biletet viser kommunesenteret Bismo, frå vest mot aust. Foto:Morten Kielland}} | <onlyinclude>{{thumb høyre|Skjaak.jpg|Biletet viser kommunesenteret Bismo, frå vest mot aust. Foto:Morten Kielland}} | ||
'''[[Skjåk kommune|Skjåk]]''' er ei fjellbygd og kommune lengst vest i [[Ottadalen]], ein sidedal av [[Gudbrandsdalen]] i [[Oppland]] fylke. Kommunen vart skild ut frå [[Lom]] [[1. januar]] [[1866]], og hadde da skriftforma '''Skiaker''' | '''[[Skjåk kommune|Skjåk]]''' er ei fjellbygd og kommune lengst vest i [[Ottadalen]], ein sidedal av [[Gudbrandsdalen]] i [[Oppland]] fylke. Kommunen vart skild ut frå [[Lom]] [[1. januar]] [[1866]], og hadde da skriftforma '''Skiaker'''. Ein person frå Skjåk blir kalla ein ''skjåkver''. [[Bismo]] er senteret i kommunen, på nordsida av dalen på grensa mellom dei to sokna i Skjåk prestegjeld, Skjåk og Nordberg. Bygda ligg mellom fjellpartia med dei nyare namna [[Breheimen]] og [[Reinheimen]]. Eller ein kan seia at fjella i Skjåk tilhøyrer nord- og vestdelen av [[Jotunheimen]]. I nord grensar Skjåk til [[Norddal]], [[Rauma]] og [[Lesja]], i aust og søraust til [[Lom]], i sør til [[Luster]] og i vest til [[Stryn]] og [[Stranda]]. Det går heilårsveg over fjellet til [[Stryn]] i [[Nordfjord]] Sommarstid er det også veg til [[Geiranger]] på [[Sunnmøre]]. Den særs nedbørsfattige bygda er kjend for dei mange anlegga for kunstig vatning som har vore i bruk gjennom mange hundre år. Dette avspeglar seg i ordtaket "gjev Vårherre oss sol, ska' oss sjølve skaffe væte". Motivet i kommunevåpenet, akantusblomen, peikar mot treskurden og andre rike handverks- og folkekunsttradisjonane i bygda.</onlyinclude> | ||
</onlyinclude> | |||
== Bygdenamnet == | |||
Bygda har fått namn etter garden Skjåk (Uppigard og Nigard), og den opphavlege forma var ''Skeidåker''. Det tyder åkeren/plassen der ein held skeid (= leik, kappestrid). Som namn på eit større område vart «Skeidåker» venteleg teke i bruk da det vart bygd kyrkje der, ein gong i tidleg mellomalder eller i høgmellomalderen. I den kyrkjelege inndelinga fram til midten av 1700-talet omfatta ''Skjåk annekssokn'' strekninga på sørsida av Otta-elva (baksida) frå grensa til [[Lom]] til og med den på det tidspunktet vestlegaste garden Lindsheim, og alle gardane på nordsida (solsida) vestfrå til tverrelva Aura. Resten av nåverande Skjåk sokna til kyrkja på Hove på Ramstadstronda, som i likskap med kyrkja på Skjåk kom til ein gong før 1280. Fellesnamnet på dei to sokna Skjåk og Hove har vore ''[[Nordherad]]''. Det namnet skriv seg truleg frå ei samfunnsorganisering som går attende til førkristen tid. Som fellesnamn på bygda vart nok Nordherad delvis nytta heilt til bygda vart eige prestegjeld i 1864, og kanskje enda ei stund etter det. Men vi kan rekne med at «Skjåk» vart meir og meir einerådande etter at kyrkja på Hove vart nedlagt i [[1752]] og det vart berre eit sokn i Nordherad. Sjå meir om dette i [[Grender og krinsinndelingar i Skjåk]] og [[Skjåk i historisk-administrative inndelingar]] | |||
=== Naturtilhøve og ressursgrunnlag === | === Naturtilhøve og ressursgrunnlag === | ||
| Linje 78: | Linje 80: | ||
Bygg er den kornsorten som har best vekstvilkår i Skjåk. Bygda har iallfall sidan 1600-1700-talet vore kjend vide omkring for den gode kvaliteten på byggkornet. jf. [[Skjåkmjøl]], som blir marknadsført i våre dagar. Temperatur- og vekstsesongtilhøva inneber at ein i Skjåk kan rekne byggavl som nokså årssikker heilt opp til 700 meter over havet, iallfall i solsida. Dei fleste gardane (og heilårsbustadene elles) ligg mellom 365 og 560 meter høgde over havet. Den høgast liggjande større grenda, Bråtå, ligg opp mot vekstgrensa mellom 600 og 700 m.o.h. | Bygg er den kornsorten som har best vekstvilkår i Skjåk. Bygda har iallfall sidan 1600-1700-talet vore kjend vide omkring for den gode kvaliteten på byggkornet. jf. [[Skjåkmjøl]], som blir marknadsført i våre dagar. Temperatur- og vekstsesongtilhøva inneber at ein i Skjåk kan rekne byggavl som nokså årssikker heilt opp til 700 meter over havet, iallfall i solsida. Dei fleste gardane (og heilårsbustadene elles) ligg mellom 365 og 560 meter høgde over havet. Den høgast liggjande større grenda, Bråtå, ligg opp mot vekstgrensa mellom 600 og 700 m.o.h. | ||