276 462
redigeringer
Skogssamar: Forskjell mellom sideversjoner
Hopp til navigering
Hopp til søk
m
Robot: Erstatter mal: Reflist
Ingen redigeringsforklaring |
m (Robot: Erstatter mal: Reflist) |
||
| (5 mellomliggende versjoner av 3 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 8: | Linje 8: | ||
{{Innhald høgre}} | {{Innhald høgre}} | ||
== Språk == | == Språk == | ||
I dag har dei fleste skogssamane svensk eller finsk som morsmål, men samisk blir stadig bruka i varierande grad ein del plassar. I '''[[Lule lappmark]]''' har såvel skogssamar som fjellsamar tala [[lulesamisk]]. I '''[[Pite lappmark]]''' har det derimot funnest ei tydelig språkgrense mellom fjellsamane, som tala [[pitesamisk]], eit språk nærmast i slekt med lulesamisk, og skogssamane, som vel så ofte<ref>I alle fall i nyare tid finst det likevel eksempel på pitesamiskspråklige skogssamar.</ref> tala [[umesamisk]], som ligg nærmare [[sørsamisk]]. Skogssamane i Malå og austre Sorsele har òg tala umesamisk.<ref name="Bergsland">Bergsland, Knut: Lapps and Norsemen in olden times, Instituttet for sammenlignende kulturforskning XXVI, Bergen 1967 "Lapp dialectal groups and problems of history",, sid. 32–53. </ref> | |||
Innafor '''[[Lycksele lappmark|Lycksele]]''' og '''[[Åsele lappmark|Åsele]]''' lappmarker vart skogssamane mesta heilt assimilert i løpet av 1800-talet og bytta språk til svensk. Det gamle språket deira gikk stort sett tapt. Men den samiske litteraturen som vart forfatta i Lycksele mot slutten av 1600-talet av [[Olaus Stephani Graan]] og begynnelsen av 1700-talet av [[Pehr Fjellström]] viser at de tala umesamisk der òg. Grensa mellom umesamisk og [[sørsamisk]] er omdiskutert, men oppteikningar av [[J.A. Nensén]] frå 1800-talets Åsele lappmark tyder på at skogssamane der òg tala ein dialekt som kan reknast til umesamisk. Språket deira skilte seg dermed frå den sørsamisken som vart tala og til ein viss grad enno blir tala av fjellsamane i Vilhelmina.<ref name="Bergsland"/> | Innafor '''[[Lycksele lappmark|Lycksele]]''' og '''[[Åsele lappmark|Åsele]]''' lappmarker vart skogssamane mesta heilt assimilert i løpet av 1800-talet og bytta språk til svensk. Det gamle språket deira gikk stort sett tapt. Men den samiske litteraturen som vart forfatta i Lycksele mot slutten av 1600-talet av [[Olaus Stephani Graan]] og begynnelsen av 1700-talet av [[Pehr Fjellström]] viser at de tala umesamisk der òg. Grensa mellom umesamisk og [[sørsamisk]] er omdiskutert, men oppteikningar av [[J.A. Nensén]] frå 1800-talets Åsele lappmark tyder på at skogssamane der òg tala ein dialekt som kan reknast til umesamisk. Språket deira skilte seg dermed frå den sørsamisken som vart tala og til ein viss grad enno blir tala av fjellsamane i Vilhelmina.<ref name="Bergsland"/> | ||
| Linje 111: | Linje 111: | ||
== Bortkomne skogssamiske kulturar == | == Bortkomne skogssamiske kulturar == | ||
Samtidig som skogsreindrifta vart utvikla i store deler av indre Norrland, forsvann de skogssamiske kulturane frå ytterområda. I [[Kemi lappmark]] kom det ei intensiv innflytting av [[svedjebruk]]ande [[finnar]] i løpet av 1500- og 1600-talet, noko som førte med seg at samane i området vart fullstendig assimilert og gikk heilt over til finsk i staden for samisk.<ref name="Tegengren / | Samtidig som skogsreindrifta vart utvikla i store deler av indre Norrland, forsvann de skogssamiske kulturane frå ytterområda. I [[Kemi lappmark]] kom det ei intensiv innflytting av [[svedjebruk]]ande [[finnar]] i løpet av 1500- og 1600-talet, noko som førte med seg at samane i området vart fullstendig assimilert og gikk heilt over til finsk i staden for samisk.<ref name="Tegengren"/> | ||
Ein tilsvarande prosess fann stad i [[Åsele lappmark|Åsele]] og [[Lycksele lappmark]]er i løpet av 1700-talet. I slutten av 1820-åra skreiv [[Petrus Læstadius]] i sin journal om muligheitene for å lære seg samisk for prestane: | Ein tilsvarande prosess fann stad i [[Åsele lappmark|Åsele]] og [[Lycksele lappmark]]er i løpet av 1700-talet. I slutten av 1820-åra skreiv [[Petrus Læstadius]] i sin journal om muligheitene for å lære seg samisk for prestane: | ||
| Linje 154: | Linje 154: | ||
== Fotnotar == | == Fotnotar == | ||
<references /> | |||
== Lenkjer == | == Lenkjer == | ||
| Linje 162: | Linje 162: | ||
{{Wikipedia|sv|Skogssamer}} | {{Wikipedia|sv|Skogssamer}} | ||
[[ | [[Kategori:Skogssamisk historie og kultur]] | ||
[[ | [[Kategori:Samisk historie og kultur]] | ||
[[Kategori:Lappland]] | [[Kategori:Lappland]] | ||
[[ | [[Kategori:Finland]] | ||
{{nn}} | {{nn}} | ||