322 339
redigeringer
ingen redigeringsforklaring
(Ny side: '''Skule Bårdsson''' (fødd omk. 1189 <ref>Jfr. ''Håkon Håkonssons soge'', der han seiast å ha vore 51 år gammal då han døydde.</ref>, død 24. mai 1240] var ein viktig po...) |
Ingen redigeringsforklaring |
||
| Linje 5: | Linje 5: | ||
Han var truleg oppfostra på [[Kvie]] i [[Vang i Valdres]] etter at faren døydde i [[1194]]. Vinteren [[1204]]/[[1205]] blei han send til kong [[Inge II Bårdsson]] i Nidaros. Han er omtala under kampar med [[baglerne|baglane]] i Nidaros [[1206]] og [[Bergen]] [[1207]]. Han fikk så [[syssel|sysle]] i [[Sogn]]. Omkring [[1213]] leia han kongens hær under eit bondeopprør i [[Trøndelag]]. Då kongen blei sjuk omkring same tid fremma Skule sitt eige kandidatur som arving, men han framheva kongens uektefødde son [[Guttorm Ingesson]] som fremst i arverekka. Inge gav ham på dødsleiet jarlsnamn, og gjorde han til leiar for hær og [[hird]]. Inge døydde i april 1217, og sommaren same år blei Håkon Håkonsson tatt til konge. Han var ikkje Skules fremste kandidat, men jarlen svor truskapsed og ble rikt belønna. | Han var truleg oppfostra på [[Kvie]] i [[Vang i Valdres]] etter at faren døydde i [[1194]]. Vinteren [[1204]]/[[1205]] blei han send til kong [[Inge II Bårdsson]] i Nidaros. Han er omtala under kampar med [[baglerne|baglane]] i Nidaros [[1206]] og [[Bergen]] [[1207]]. Han fikk så [[syssel|sysle]] i [[Sogn]]. Omkring [[1213]] leia han kongens hær under eit bondeopprør i [[Trøndelag]]. Då kongen blei sjuk omkring same tid fremma Skule sitt eige kandidatur som arving, men han framheva kongens uektefødde son [[Guttorm Ingesson]] som fremst i arverekka. Inge gav ham på dødsleiet jarlsnamn, og gjorde han til leiar for hær og [[hird]]. Inge døydde i april 1217, og sommaren same år blei Håkon Håkonsson tatt til konge. Han var ikkje Skules fremste kandidat, men jarlen svor truskapsed og ble rikt belønna. | ||
Frå sommaren 1217 hadde han full styringsmakt i ein tredel av Noreg og [[skattland]]a. I 1237 fikk han den europeiske adelstittelen hertug. Dette kan sjåast som ei stadfesting av noko som lenge hadde vore ei realitet; i eit brev til den engelske kongen frå [[1222]] kallar han seg ''dux totius Norwegie'', «hertug over hele Norge»<ref> | Frå sommaren 1217 hadde han full styringsmakt i ein tredel av Noreg og [[skattland]]a. I 1237 fikk han den europeiske adelstittelen hertug. Dette kan sjåast som ei stadfesting av noko som lenge hadde vore ei realitet; i eit brev til den engelske kongen frå [[1222]] kallar han seg ''dux totius Norwegie'', «hertug over hele Norge»<ref>[http://www.dokpro.uio.no/perl/middelalder/diplom_vise_tekst.prl?b=16096&s=n&str= DN XIX, nr. 140]</ref>. Semja mellom jarl og konge blei stadfesta året etter, og i [[1219]] blei dottera Margrete trulova med kongen. Dei gifta seg [[1225]]. Fram til vinteren [[1220]]/[[1221] var Skule riksstyrar for den umyndige Håkon. I 1218 forhandla han fram forlik mellom [[baglere|baglane]] og [[birkebeinerne|birkebeinane]], og han nedkjempa fleire opprørsflokkar på [[Austlandet]] fram mot mot midten av 1220-åra. Han var og aktiv i utanrikspolitikk, særleg overfor [[Island]], [[England]] og [[pavestolen]]. | ||
Trass truskapsed og allianse gjennom ekteskap kom det konfliktar mellom Skule og kong Håkon, særlig frå midten av 1220-åra. ''Håkon Håkonssons soge'' skulder gjerne på anonyme tredjemenn, men det var nok og meir direkte konflikt. Soga blri skriven for Håkons son og Skule jarls dotterson Magnus Lagabøte, og forfattaren tok nok omsyn til dette og flytta skulda over til anonyme personar. Konfliktane blei verre i 1230-åra. Eit forlik erkebiskopen og biskopane fekk i stand i Bergen i [[1233]]<ref>Jfr. [http://www.dokpro.uio.no/perl/middelalder/diplom_vise_tekst.prl?b=15&s=n&str= DN I, nr. 15]</ref> betra litt på forhaldet, men det blei aldri heilt bra mellom konge og jarl. Skule styrde heile tida, utan omsyn til konfliktar, ein tredel av landet. Til tider hadde han det meste som sysler på ulike stader, til tider som eit samanhengande område. Frå han fekk hertugnamn i 1237 hadde han ein tredel av syslene på ulike stader. | Trass truskapsed og allianse gjennom ekteskap kom det konfliktar mellom Skule og kong Håkon, særlig frå midten av 1220-åra. ''Håkon Håkonssons soge'' skulder gjerne på anonyme tredjemenn, men det var nok og meir direkte konflikt. Soga blri skriven for Håkons son og Skule jarls dotterson Magnus Lagabøte, og forfattaren tok nok omsyn til dette og flytta skulda over til anonyme personar. Konfliktane blei verre i 1230-åra. Eit forlik erkebiskopen og biskopane fekk i stand i Bergen i [[1233]]<ref>Jfr. [http://www.dokpro.uio.no/perl/middelalder/diplom_vise_tekst.prl?b=15&s=n&str= DN I, nr. 15]</ref> betra litt på forhaldet, men det blei aldri heilt bra mellom konge og jarl. Skule styrde heile tida, utan omsyn til konfliktar, ein tredel av landet. Til tider hadde han det meste som sysler på ulike stader, til tider som eit samanhengande område. Frå han fekk hertugnamn i 1237 hadde han ein tredel av syslene på ulike stader. | ||
| Linje 11: | Linje 11: | ||
[[6. november]] [[1239]] tok han kongsnamn på [[Øyrating]]<ref>[http://www.dokpro.uio.no/perl/middelalder/regest_vise_tekst.prl?b=703&s=n&str=skule RN I, nr. 701]</ref>, og var i åpent opprør mot kongen. Han tok kontroll over [[Trøndelag]], og drog så mot Austlandet. Der vann han først [[slaget ved Låke]] ved [[Nannestad]] vinteren 1240, men blei overvunne av kong Håkon i [[slaget om Oslo]] våre 1240. Han kom seg unna med nokre av sine menn, dei såkalde [[vårbelger|vårbelgane]], og drog til [[Elgeseter kloster]] i [[Nidaros]]. Håkon satte klosteret i brann, og SKule blei hogd ned med sine næraste menn<ref>[http://www.dokpro.uio.no/perl/middelalder/regest_vise_tekst.prl?b=708&s=n&str=skule RN 1, nr. 706]</ref>. Han blei gravlagd i [[Nidarosdomen|Kristkyrkja]] i Nidaros. | [[6. november]] [[1239]] tok han kongsnamn på [[Øyrating]]<ref>[http://www.dokpro.uio.no/perl/middelalder/regest_vise_tekst.prl?b=703&s=n&str=skule RN I, nr. 701]</ref>, og var i åpent opprør mot kongen. Han tok kontroll over [[Trøndelag]], og drog så mot Austlandet. Der vann han først [[slaget ved Låke]] ved [[Nannestad]] vinteren 1240, men blei overvunne av kong Håkon i [[slaget om Oslo]] våre 1240. Han kom seg unna med nokre av sine menn, dei såkalde [[vårbelger|vårbelgane]], og drog til [[Elgeseter kloster]] i [[Nidaros]]. Håkon satte klosteret i brann, og SKule blei hogd ned med sine næraste menn<ref>[http://www.dokpro.uio.no/perl/middelalder/regest_vise_tekst.prl?b=708&s=n&str=skule RN 1, nr. 706]</ref>. Han blei gravlagd i [[Nidarosdomen|Kristkyrkja]] i Nidaros. | ||
== | ==Referanser== | ||
<references/> | <references/> | ||