lokalhistoriewiki.no

Snøtun (Jostedalen): Forskjell mellom sideversjoner

Side Samtale

Snøtun (Jostedalen) (vis kilde)

Sideversjonen fra 4. mar. 2024 kl. 14:52

6 015 byte lagt til ,  4 mars
m
Robot: Endrer mal: Thumb høyre
Ingen redigeringsforklaring
m (Robot: Endrer mal: Thumb høyre)
 
(42 mellomliggende versjoner av 6 brukere er ikke vist)
Linje 1: Linje 1:
{{Infoboks gard (nynorsk)
{{Infoboks gard
| målform      = nn
| bgfarge      =  
| bgfarge      =  
| navn          = Snøtun
| navn          = Snøtun
| bilde        =  
| bilde        = Snøtun-oversyn.JPG
| bildestr      =  
| bildestr      =  
| bildetekst    =  
| bildetekst    = Snøtun med Reina (Røysi) til venstre og nye Krundalen skule i høgre kant, sett frå stølsvegen opp mot Røykjadalen i sør
| altnavn      = Snetun
| altnavn      = Snetun, Biørnnetun (1600)
| førstnevnt    =  
| førstnevnt    = 1600
| ryddet        =  
| ryddet        =  
| sted          = Jostedalen
| sted          = [[Jostedalen]]
| kommune      = Luster
| sokn          = [[Jostedalen sokn|Jostedalen]]
| fylke        = Sogn og Fjordane
| kommune      = [[Luster kommune|Luster]]
| fylke        = [[Vestland fylke|Vestland]]
| gnr          = 209
| gnr          = 209
| bnr          =  
| bnr          =  
Linje 20: Linje 22:
}}
}}


'''Snøtun''' (Luster, gnr. 209) er ein [[matrikkelgard]] i [[Jostedal|Jostedalen]], [[Luster kommune]]. Garden ligg i [[Krundalen]] og grensar i aust mot [[Kruna (Jostedalen)|Kruna]] og i vest mot [[Grov (Jostedalen)|Grov]].
<onlyinclude>'''[[Snøtun (Jostedalen)|Snøtun]]''' (Luster, gnr. 209) er ein [[matrikkelgard]] i [[Jostedal|Jostedalen]], [[Luster kommune]]. Garden ligg i [[Krundalen]] og grensar i aust mot [[Kruna (Jostedalen)|Kruna]] og i vest mot [[Grov (Jostedalen)|Grov]].


På Snøtun låg [[Krundalen skule]]. Den nyaste skulebygningen frå 1959 står framleis og er i dag [[Bretun]], kurssenteret og hovudkvarteret til [[Jostedalen breførarlag]].
På Snøtun låg [[Krundalen skule]], som alle heimane under Snøtun sokna til fram til nedlegginga i 1963. Den nyaste skulebygningen frå 1959 står framleis og er i dag [[Bretun]], kurssenteret og hovudkvarteret til [[Jostedalen breførarlag]]. </onlyinclude>


==Litteratur==
==Nyryddinga==
Snøtun  er ikkje nemnd i det fyrste dokumentet etter øydetida, presteskattelista frå 1596.<ref>[http://www.historielaget.jostedal.no/?page_id=117 Presteskatten 1596] (Jostedal historielag)</ref> Her er det derimot nemnt to bruk på ''Kronen'' ([[Kruna (Jostedalen)|Kruna]]) og fire i ''Kronnedal'', og det er rimeleg å tru at Snøtun har vore eitt av dei fire. Det kan tyde på at gardsnamnet ''Snøtun'' ikkje hadde fest seg i vanleg bruk på den tida, og at namnet kanskje ikkje er eit mellomaldernamn i Jostedalen.
 
I jordeboka for leidangsskatten 1600 er fleire av Krundals-gardane namngjevne, og her støyter me på ''Christopher Biørnnetun''.<ref>[http://www.historielaget.jostedal.no/?page_id=2076 Jordeboka 1600] (Jostedal historielag)</ref> Frå 1611 og utover nemner skattelistene garden ''Snøtten'' eller ''Snøttem'',<ref>[http://www.historielaget.jostedal.no/?page_id=2106 Jordeboka 1611] (Jostedal historielag)</ref> men desse åra støyter me òg på namneforma ''Snethun'', som etter kvart vert den vanlege.
 
I futrekneskapen for 1597 er elles Christopher nemnd i båe sakene der jostedøler betalte bøter ([[Leksikon:Sakefall|sakefall]]), i båe som den fornærma.<ref>[http://www.historielaget.jostedal.no/?page_id=2066  Sakefallspengar 1597] (Jostedal historielag)</ref> I den eine saka fekk Paul Fåberg bot for å ha ''beligget Anne, Christoffers Quinde j Cronnedall''. I den andre saka fekk ''Einner j Justedallen'' bot for ''hand slogs Christoffer j Krondall at blodit gick wd aff hans hoffuidt''. Christopher er ikkje nemnd etter 1600. Lars Øyane meiner han kan ha vore frå Nordfjord og ein av pionérane i Jostedalen.
 
==Overgang til sjølveige==
<onlyinclude>{{Thumb|Snøtun.JPG|Tunet i Snøtun med hovudbruket til høgre og [[Reina (Jostedalen)|Reina]] (Røysi) til venstre.|[[Bruker:Oddloho|Oddmund L. Hoel]] (2012)}}
Fram til 1700-talet var Snøtun som resten av Jostedalen eigd av skiftande eksterne godseigarar, og brukarane var leiglendingar. Då jostedalsgodset etter 1754 vart delt mellom dei tre sønene til [[Christopher Munthe]], var det [[Gerhard Munthe (1726–1785)]] som fekk hand om Grov. Han selde alt 25. oktober 1757 til brukaren, lensmann [[Tøger Ottoson Snøtun]]. Snøtun var dermed ein av dei aller fyrste jostedalsgardane som vart selde ut av Munthe-ætta. Det hadde truleg samanheng med at Snøtun sidan 1730-åra (og fram til 1790-åra) var lensmannsgard, og at brukarane i denne perioden såleis måtte reknast til eit elitesjikt i bygda.</onlyinclude>
 
Snøtun vart ikkje verande i lokalt eige så lenge. Den 26. oktober 1758 fekk sonen til Tøger, lensmann [[Otto Tøgerson Snøtun]], skøyte på garden, men [[Jens Munthe]] tok garden på odel (27. mars 1760). Det vart såleis den neste leiglendingen, [[Anders Pederson Snøtun]], som vart sjølveigar for godt då Jens Munthe selde unna ei rekkje jostedalsgardar 28. juli 1778 (sjå [[Eigedomstilhøve i Jostedalen før 1800]]).
 
==Bruksdeling==
Frå 1792 til 1795 budde eigaren av Snøtun, [[Peder Andersson Snøtun]], på husmannsplassen [[Bakkane (Jostedalen)|Bakkane]] slik at Bakkane då ei tid var hovudbruket på garden. Eigaren Peder delte Snøtun i to jamstore bruk, Snøtun og [[Bakkane (Jostedalen)|Bakkane]] i 1800, som kvar fekk 1 pund og 12 merker smør og 1/2 bukkeskinn i skyld. Delinga skjedde ved at den nemnde eigaren Peder heldt på Bakkane medan broren [[Ole Andersson Snøtun]] overtok det opphavlege bruket på Snøtun (skøyte 7. oktober 1800). Dette skjedde truleg etter ei usemje mellom brørne, for delinga kom i stand etter eit forlik i forlikskommisjonen.<ref>Laberg 1944, s. 61</ref> I 1825 vart så Bakkane delt att.
Bruksdelinga vert dermed slik:
* [[Reina (Jostedalen)|Bnr. 1 Reina]] (''Røysi'') - skilt ut ved delinga av Bnr. 2 Bakkane i 1825
* [[Bakkane (Jostedalen)|Bnr. 2 Bakkane]] - tidlegare husmannsplass - skilt frå bnr. 3 Snøtun i 1800
* Bnr. 3 Snøtun - det gamle hovudbruket
 
I tillegg er det utskilt nokre parsellar, mellom anna til skulehuset.
 
==Husmannsplassar==
Det har berre vore ein husmannsplass under Snøtun, [[Bakkane (Jostedalen)|Bakkane]] som vart rydda kring 1774. Eigaren av Snøtun budde i Bakkane 1792-95, men elles var det husmannsplass til utskiljinga som eige bruk i 1800. Eigaren sjølv busette seg ikkje på bruket før i 1813, så fram til då har bruket vore utleigd.
 
Elleve av tretten gardshus i Bakkane vart teke av eit stort snøskred 26. januar 1849.<ref>[http://www.historielaget.jostedal.no/?page_id=1579 Snøskred i Krundalen 1849], Jostedal historielag</ref> Ingen menneske kom til skade, men krøtter og avling gjekk tapt, og garden skal ha vore fråflytt nokre år. Tunet vart i 1870-åra flytt frå ca 150 meter ovanfor fylkesvegen til dagens plassering like ved Krundøla på nedsida av fylkesvegen.
 
==Personar frå Snøtun==
*[[Anders Knutson Snøtun]] (ca. 1673-1711), [[Kyrkjeombodsmenn i Jostedalen|kyrkjeombodsmann]] og gardbrukar
*[[Tøger Ottoson Snøtun]] (ca. 1700-1760), [[Lensmenn i Jostedalen|lensmann]] og gardbrukar
*[[Otto Tøgerson Snøtun]] (ca. 1731-1805), [[Lensmenn i Jostedalen|lensmann]] og gardbrukar
*[[Lars Tøgerson Snøtun]] (1735-1795), [[Lensmenn i Jostedalen|lensmann]] og gardbrukar
*[[Peder Andersson Snøtun]] (ca. 1766-1830), gardbrukar
*[[John Andersson Snøtun]] (1771-1851), gardbrukar
 
==Notar==
<references/>
 
==Kjelder og litteratur==
*{{folketelling|bf01058399000266|Snettum|1801|Jostedal prestegjeld|nn}}.
*{{folketelling|bf01036726001025|Snethun (bnr. 3)|1910|Jostedal herred|nn}}.
*Laberg, Jon. (1944). Jostedal. Ei stutt utgreiding um bygdi og folket der. ''Tidsskrift utgitt av Historielaget for Sogn'' (nr. 11), 5-85. ([http://www.historielaget.jostedal.no/?page_id=300 Digital utgåve, Jostedal historielag])
*Laberg, Jon. (1944). Jostedal. Ei stutt utgreiding um bygdi og folket der. ''Tidsskrift utgitt av Historielaget for Sogn'' (nr. 11), 5-85. ([http://www.historielaget.jostedal.no/?page_id=300 Digital utgåve, Jostedal historielag])
*Øyane, Lars E. (1994). ''Jostedal sokn. Gards- og ættesoge for Luster kommune.''  (Bd. 5). Gaupne: Luster kommune, s. 686-716. ([http://urn.nb.no/URN:NBN:no-nb_digibok_2008020701034 Digital utgåve, NBdigital])
*Øyane, Lars E. (1994). ''Jostedal sokn. Gards- og ættesoge for Luster kommune.''  (Bd. 5). Gaupne: Luster kommune, s. 839-861. ([http://urn.nb.no/URN:NBN:no-nb_digibok_2008020701034 Digital utgåve, NBdigital])
*[http://www.sffarkiv.no/sffbasar/default.asp?p=result&db=dbcrawler&sql=Key+%3D+%271426209%27&orderby=orderby&appinfogard=Sn%F8tun «Snøtun»], Gardsleksikon, Fylkesarkivet i Sogn og Fjordane
 
{{Artikkelkoord|61|38|9|N|7|13|2|Ø}}


[[Kategori:Jostedalen]]
[[Kategori:Jostedalen]]
[[Kategori:Garder i Luster kommune]]
[[Kategori:Garder]]
 
[[Kategori:Luster kommune]]
{{Infoboks gardsbruk
{{F1}}
| navn          = Snøtun
{{nn}}
| gnr          = 209
| bnr          =
| sokn          = Jostedalen
}}
 
{{koordinater|61|38|9|N|007|13|2|Ø}}
Hentet fra «https://lokalhistoriewiki.no/wiki/Spesial:Mobildiff/169926...2100164»