276 671
redigeringer
m
Robot: Endrer mal: Thumb høyre
m (Robot: Endrer mal: Thumb høyre) |
|||
| (7 mellomliggende versjoner av 4 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
<onlyinclude>{{thumb|Jostedal kyrkje Wilse.jpeg|Jostedal kyrkje i 1926. I 1907 vart Blix-salmane røysta inn, og i 1923 vart nynorsk liturgi teken i bruk.|fotograf=Anders Beer Wilse}} | <onlyinclude>{{thumb|Jostedal kyrkje Wilse.jpeg|Jostedal kyrkje i 1926. I 1907 vart Blix-salmane røysta inn, og i 1923 vart nynorsk liturgi teken i bruk.|fotograf=Anders Beer Wilse}}'''[[Språkskiftet til nynorsk i Jostedalen]]''' vart gjennomført med lite strid jamført med mange andre bygder. [[Jostedalen]] i [[Sogn og Fjordane]] var eigen kommune fram til 1963 og har seinare vore ein del av [[Luster kommune]]. Overgangen frå bokmål til nynorsk i folkeskulen i Jostedalen skjedde mellom 1901 og 1916. Denne artikkelen tek føre seg skriftspråkskiftet innanfor skule, kyrkje og kommunal administrasjon med vekt på tida frå kring 1900 til 1920-åra. </onlyinclude> | ||
'''[[Språkskiftet til nynorsk i Jostedalen]]''' vart gjennomført med lite strid jamført med mange andre bygder. [[Jostedalen]] i [[Sogn og Fjordane]] var eigen kommune fram til 1963 og har seinare vore ein del av [[Luster kommune]]. Overgangen frå bokmål til nynorsk i folkeskulen i Jostedalen skjedde mellom 1901 og 1916. Denne artikkelen tek føre seg skriftspråkskiftet innanfor skule, kyrkje og kommunal administrasjon med vekt på tida frå kring 1900 til 1920-åra.</onlyinclude> | |||
==Målsaka vert introdusert i bygda== | ==Målsaka vert introdusert i bygda== | ||
Det fyrste sporet etter eit engasjement for målsaka i Jostedalen er frå sommaren 1887. Læraren, folkeminnesamlaren og målmannen [[Olav Sande]] var då i Jostedalen og samla stoff til [[Segner fraa Sogn II]], og han har fortald at han då hadde med seg landsmålsbøker som han selde. | <onlyinclude>Det fyrste sporet etter eit engasjement for målsaka i Jostedalen er frå sommaren 1887. Læraren, folkeminnesamlaren og målmannen [[Olav Sande]] var då i Jostedalen og samla stoff til [[Segner fraa Sogn II]], og han har fortald at han då hadde med seg landsmålsbøker som han selde. | ||
Det er likevel all grunn til å tru at det fanst jostedøler som hadde fått kjennskap til landsmålet og målsaka i god tid før dette, om ikkje anna gjennom blad og aviser. Dei jostedølene som hadde gått på [[Sogndal folkehøgskule]] (skipa | Det er likevel all grunn til å tru at det fanst jostedøler som hadde fått kjennskap til landsmålet og målsaka i god tid før dette, om ikkje anna gjennom blad og aviser. Dei jostedølene som hadde gått på [[Sogndal folkehøgskule]] (skipa 1871), hadde òg møtt målsaka der.</onlyinclude> | ||
==1901: Fyrste vedtak om landsmål i skulen== | ==1901: Fyrste vedtak om landsmål i skulen== | ||
| Linje 13: | Linje 11: | ||
Det er andre og yngre lærarar me finn i fremste rekkje i målarbeidet, og dei hadde lærareksamen frå 1890-åra og byrja som lærarar i Jostedalen like før hundreårsskiftet. I fyrste omgang galdt det kyrkjesongaren [[Anders Hjellum]] frå [[Aurland]] (eksamen frå [[Stord seminar]] 1891) og [[Mons H. Takle]] frå [[Brekke]] (eksamen frå [[Stord seminar]] 1898). Den 15. januar 1901 var [[Anders Hjellum]] framleggsstillar bak eit framlegg i eit kombinert skulestyre- og lærarmøte i Jostedalen. I protokollen heiter det: | Det er andre og yngre lærarar me finn i fremste rekkje i målarbeidet, og dei hadde lærareksamen frå 1890-åra og byrja som lærarar i Jostedalen like før hundreårsskiftet. I fyrste omgang galdt det kyrkjesongaren [[Anders Hjellum]] frå [[Aurland]] (eksamen frå [[Stord seminar]] 1891) og [[Mons H. Takle]] frå [[Brekke]] (eksamen frå [[Stord seminar]] 1898). Den 15. januar 1901 var [[Anders Hjellum]] framleggsstillar bak eit framlegg i eit kombinert skulestyre- og lærarmøte i Jostedalen. I protokollen heiter det: | ||
{{ | {{Thumb|1901 målvedtak jostedal skulestyre.JPG|Vedtaket i skulestyret 15. januar 1901}} <blockquote> | ||
Efter forslag fra Kirkesanger A. Hjellum besluttedes mod 2 stemmer at foreldrene herefter skal have frit valg af Abc og bibelhistorie til sine børn enten disse skal være paa landsmaal eller paa almindeligt bogmaal.<ref>[http://www.historielaget.jostedal.no/?page_id=2123 Fyrste vedtak om nynorsk i skulen (1901)] (Jostedal historielag)</ref> | Efter forslag fra Kirkesanger A. Hjellum besluttedes mod 2 stemmer at foreldrene herefter skal have frit valg af Abc og bibelhistorie til sine børn enten disse skal være paa landsmaal eller paa almindeligt bogmaal.<ref>[http://www.historielaget.jostedal.no/?page_id=2123 Fyrste vedtak om nynorsk i skulen (1901)] (Jostedal historielag)</ref> | ||
</blockquote> | </blockquote> | ||
| Linje 37: | Linje 35: | ||
==1923 og 1935: Nynorsk liturgi og salmebok== | ==1923 og 1935: Nynorsk liturgi og salmebok== | ||
Kyrkjelyden vedtok 5. februar 1923 å ta i bruk nynorsk liturgi. Det hadde vore mogleg sidan 1906/07, men den store overgangen kom frå kring 1920, og i løpet av 1923 kom talet på sokn med nynorsk liturgi opp i 136 (av 1001). Men alt i 1912-13 hadde jostedølene høyrt nynorsk frå preikestolen. Då var Jostedalen prestelaus, og den nynorskbrukande presten i Årdal, [[ | Kyrkjelyden vedtok 5. februar 1923 å ta i bruk nynorsk liturgi. Det hadde vore mogleg sidan 1906/07, men den store overgangen kom frå kring 1920, og i løpet av 1923 kom talet på sokn med nynorsk liturgi opp i 136 (av 1001). Men alt i 1912-13 hadde jostedølene høyrt nynorsk frå preikestolen. Då var Jostedalen prestelaus, og den nynorskbrukande presten i Årdal, [[Oscar Garman Nagelstad]], vikarierte jamleg i Jostedalen frå september 1912 til april 1913. Han nytta nynorsk både til preike og barnedåp. | ||
[[Nynorsk salmebok]] kom ut i 1925 og vart autorisert til kyrkjebruk. Dei tre frilynde ungdomslaga i bygda, [[Myklemyr ungdomslag]], [[Ungdomslaget Fram (Jostedalen)|Ungdomslaget Fram]] og [[Jostedal ungdomslag]], ivra sterkt for å få den nye salmeboka innførd i Jostedalen og skreiv brev til soknerådet om saka. Ho vekte eit stort engasjement, og etter gudstenesta 27. november 1927 kom saka opp til avgjerd. Heile 143 røysteføre kvinner og menn møtte fram til ein frisk og kjensleladd debatt i kyrkja. Saka enda med at 41 ville ta i bruk Nynorsk salmebok medan heile 102 framleis ville ha Landstads salmebok. Blix sine nynorske salmar var frå før teken i bruk i tillegg til Landstad. Etter åtte år kom så saka opp på nytt, og 2. juni 1935 vart Nynorsk salmebok røysta inn med 55 mot 18 røyster. I løpet av 1935 hadde 213 (av 1020) kyrkjesokn i landet røysta inn Nynorsk salmebok.<ref>Øvregard m.fl. 2010</ref> | [[Nynorsk salmebok]] kom ut i 1925 og vart autorisert til kyrkjebruk. Dei tre frilynde ungdomslaga i bygda, [[Myklemyr ungdomslag]], [[Ungdomslaget Fram (Jostedalen)|Ungdomslaget Fram]] og [[Jostedal ungdomslag]], ivra sterkt for å få den nye salmeboka innførd i Jostedalen og skreiv brev til soknerådet om saka. Ho vekte eit stort engasjement, og etter gudstenesta 27. november 1927 kom saka opp til avgjerd. Heile 143 røysteføre kvinner og menn møtte fram til ein frisk og kjensleladd debatt i kyrkja. Saka enda med at 41 ville ta i bruk Nynorsk salmebok medan heile 102 framleis ville ha Landstads salmebok. Blix sine nynorske salmar var frå før teken i bruk i tillegg til Landstad. Etter åtte år kom så saka opp på nytt, og 2. juni 1935 vart Nynorsk salmebok røysta inn med 55 mot 18 røyster. I løpet av 1935 hadde 213 (av 1020) kyrkjesokn i landet røysta inn Nynorsk salmebok.<ref>Øvregard m.fl. 2010</ref> | ||
| Linje 69: | Linje 67: | ||
*Fretland, Jan Olav, og Oddmund L. Hoel. (2006). Då nynorsken kom til Sogn - glimt frå Jostedalen og Lærdal. ''Årbok for Sogn'', 48-56. | *Fretland, Jan Olav, og Oddmund L. Hoel. (2006). Då nynorsken kom til Sogn - glimt frå Jostedalen og Lærdal. ''Årbok for Sogn'', 48-56. | ||
*Hoel, Oddmund L. (2006). Jostedal mållag 100 år. ''Jostedal skule- og bygdeavis'' (nr. 50), 88-89. | *Hoel, Oddmund L. (2006). Jostedal mållag 100 år. ''Jostedal skule- og bygdeavis'' (nr. 50), 88-89. | ||
{{Språkskifte i norske kommunar 1892-2013}} | |||
[[Kategori:Jostedalen]] | [[Kategori:Jostedalen]] | ||
[[Kategori: | [[Kategori:Nynorsk]] | ||
{{F2}} | |||
{{nn}} | |||