Skribenter
1 575
redigeringer
→Ænesætta
| Linje 19: | Linje 19: | ||
Kvinnherad og åtte mykje jordegods, ikkje berre i Sunnhordland og Hardanger, men også | Kvinnherad og åtte mykje jordegods, ikkje berre i Sunnhordland og Hardanger, men også | ||
andre stader. Og frå han er det ei stor og vidt utgreina ætt både i Sunnhordland og elles i | andre stader. Og frå han er det ei stor og vidt utgreina ætt både i Sunnhordland og elles i | ||
landet. Me veit ikkje stort om | landet. | ||
Odd Handegård diskuterer i Vår felles slektshistorie påstanden om at Gaut kom frå Ænes, og viser i samband med det til ein artikkel av Hallvard Magerøy: «Urnes stavkyrkje, Ornes-ætta og Ornes-godset» (Hist Tidsskrift 2/88) der det vert argumentert for at Gaut kom frå Ornes i Sogn og ikkje frå Ænes, med utgangspunkt i P.A. Munch. | |||
Me veit ikkje stort om Gaut sjølv. Men han hadde to søner som me veit noko meir om. | |||
== Jon Gautson og Munan Gautson == | == Jon Gautson og Munan Gautson == | ||
Båe desse var også lendermenn. Og som dei fleste av storættene i landet elles på den tid var også dei med Magnus Erlingsson i striden mot kong Sverre. Både Jon og Munan er nemnde som skipsstyrarar i slaget ved Nordnes i Bjørgvin 1180. Og det er truleg at Jon fekk sin bane der. For etter slaget høyrer ein ikkje noko meir om han. Men Munan var framleis ein av Magnus sine menn. I slaget ved Norefjorden i Sogn i 1184 der Magnus Erlingsson fall, var det Munan som styrde skipet "Reinen". Han er ikkje serskild nemnd mellom dei hovdingane som fall saman med Magnus. Men me høyrer ikkje noko til han seinare. Så det er vel mest truleg at han fekk banen sin der, han òg. | Båe desse var også lendermenn. Og som dei fleste av storættene i landet elles på den tid var også dei med Magnus Erlingsson i striden mot kong Sverre. Både Jon og Munan er nemnde som skipsstyrarar i slaget ved Nordnes i Bjørgvin 1180. Og det er truleg at Jon fekk sin bane der. For etter slaget høyrer ein ikkje noko meir om han. Men Munan var framleis ein av Magnus sine menn. I slaget ved Norefjorden i Sogn i 1184 der Magnus Erlingsson fall, var det Munan som styrde skipet "Reinen". Han er ikkje serskild nemnd mellom dei hovdingane som fall saman med Magnus. Men me høyrer ikkje noko til han seinare. Så det er vel mest truleg at han fekk banen sin der, han òg meiner Rasmus Høyland i Sunnhordlandsætter (sjå Kjelder) Odd Handegård peikar i Vår felles slektshistorie s. 180 på at det "er sannsynlig at Munan overlevde de blodige slagene ved Nordnes (1181) og ved Fimreite (1184), men ingen etterkommere er nevnt etter ham. Også Jon deltok i slaget ved Nordnes i 1181 der omlag 360 mann ble drept på begge sider i dette slaget mellom Magnus Erlingson og Sverre. Ettersom Jon ikke er nevnt i sagalitteraturen etter 1181, har det vært antatt at han ble drept ved Nordnes. Noen dokumentasjon ut over dette finnes imidlertid ikke." | ||
== Arnbjørn Jonsson, Åskjell Jonsson og Gaut Jonsson == | == Arnbjørn Jonsson, Åskjell Jonsson og Gaut Jonsson == | ||
Jon Gautsson hadde tre søner. | Jon Gautsson hadde etter tradisjonen tre søner. | ||
Åskjell vart bisp. Han var først kongen sin kapellan. I 1226 vart han bisp i Stavanger. Og | Åskjell vart bisp. Han var først kongen sin kapellan. I 1226 vart han bisp i Stavanger. Og | ||
| Linje 53: | Linje 57: | ||
kong Håkon truskap, så hadde denne heller ikkje nokon meir pålitande mann enn han. | kong Håkon truskap, så hadde denne heller ikkje nokon meir pålitande mann enn han. | ||
Gaut var mykje yngre enn broren Arnbjørn, og hadde heile tida hatt heimstaden sin i | Gaut (f.ca. 1190) var mykje yngre enn broren Arnbjørn, og hadde heile tida hatt heimstaden sin i | ||
Sunnhordland, ser det ut til. Han òg var lendermann. Og likeins kongen sin rådgjevar. Og han | Sunnhordland, ser det ut til. Han òg var lendermann. Og likeins kongen sin rådgjevar. Og han | ||
var halden for den gjævaste hovding i heile Gulatingslagen, seiast det. Han budde på Mel i | var halden for den gjævaste hovding i heile Gulatingslagen, seiast det. Han budde på Mel i | ||
| Linje 72: | Linje 76: | ||
ut på si vesterhavsferd, så var Gaut ein av dei to lendermenn som han let vera heime som | ut på si vesterhavsferd, så var Gaut ein av dei to lendermenn som han let vera heime som | ||
rådgjevar for sonen Magnus. | rådgjevar for sonen Magnus. | ||
Odd Handegård peikar i Vår felles slektshistorie på at påstanden om at desse var brødre kan diskuterast. Ein tekstvariant av Soga om Håkon Håkonson (Kungliga biblioteket, Stockholm) fortel to gonger at Arnbjørn og Gaut er brødre. Anna kjeldemateriale er tvetydig og er stadig gjenstand for diskusjon. I denne diskusjonen er det også teke med ein fjerde bror, Gunnbjørn/Guttorm. | |||
== Finn Gautsson og Gaut Gautsson == | == Finn Gautsson og Gaut Gautsson == | ||
| Linje 83: | Linje 89: | ||
Gaut hadde ikkje born med Katrina. Men han må ha vore gift før, og også hatt born med første kona. Kven ho var, det veit me ikkje. Men far hennar har truleg vore ein Tore. For den neste eigaren på Hatteberg heitte Tore. Og når ein så legg merke til at denne Tore hadde ein son som heitte Greip, så ligg det nær å tru at Gaut si første kone har vore ei dotter til ein Tore Greipsson i Hardanger (n. 1257). Den nemnde Tore på Hatteberg hadde forutan sonen Greip også ein son som heitte Ivar. Han budde på Hatteberg. Og son hans att var Greip Ivarsson som var sysselmann på Færøyane i slutten av det 14. hundreåret. | Gaut hadde ikkje born med Katrina. Men han må ha vore gift før, og også hatt born med første kona. Kven ho var, det veit me ikkje. Men far hennar har truleg vore ein Tore. For den neste eigaren på Hatteberg heitte Tore. Og når ein så legg merke til at denne Tore hadde ein son som heitte Greip, så ligg det nær å tru at Gaut si første kone har vore ei dotter til ein Tore Greipsson i Hardanger (n. 1257). Den nemnde Tore på Hatteberg hadde forutan sonen Greip også ein son som heitte Ivar. Han budde på Hatteberg. Og son hans att var Greip Ivarsson som var sysselmann på Færøyane i slutten av det 14. hundreåret. | ||
Som nemnd før hadde denne ætta mykje jordegods både i Sunnhordland og andre stader. Men fleire av Greip Ivarsson sine gardar kom vekk frå han. I 1383 då han skulle reisa til Færøyane, pantsette han til fehirden i Bjørgvin (Erlend Philippusson av Losna) to gardar på Voss: Geirastad og øvre Rykken. Og i 1399 då han var heime i Noreg ein tur, nemner han i eit brev, dagsett i Skien 12 mai det året, at han har kjøpt av "hederlig ridder min kiere frende" hr. Gaute Eriksson eit skip for 200 mark og 24 pakkar færøyisk vadmel, og at han til sikring for kjøpesummen gjev til Gaute som pant 4 mannsverk i Hatteberg og 3,5 mannsverk 7,5 m. m. bol i Hausom i Kinsarvik. Og vidare "oploder" han til Gaute all retten sin i Aga og Jåstad i Ullensvang og i Kjerland i Kvinnherad og i alt sitt gods på Færøyane og Hjaltland. Ein kan ikkje sjå at dette godset vart innløyst. Og det kom såleis over til Gaute Eriksson og settlingane hans. Ein kan heller ikkje sjå at Greip har late etter seg livservingar. Etter 1399 er han ikkje nemnd. | Som nemnd før hadde denne ætta mykje jordegods både i Sunnhordland og andre stader. Men fleire av Greip Ivarsson sine gardar kom vekk frå han. I 1383 då han skulle reisa til Færøyane, pantsette han til fehirden i Bjørgvin (Erlend Philippusson av Losna) to gardar på Voss: Geirastad og øvre Rykken. Og i 1399 då han var heime i Noreg ein tur, nemner han i eit brev, dagsett i Skien 12 mai det året, at han har kjøpt av "hederlig ridder min kiere frende" hr. Gaute Eriksson eit skip for 200 mark og 24 pakkar færøyisk vadmel, og at han til sikring for kjøpesummen gjev til Gaute som pant 4 mannsverk i Hatteberg og 3,5 mannsverk 7,5 m. m. bol i Hausom i Kinsarvik. Og vidare "oploder" han til Gaute all retten sin i Aga og Jåstad i Ullensvang og i Kjerland i Kvinnherad og i alt sitt gods på Færøyane og Hjaltland. Ein kan ikkje sjå at dette godset vart innløyst. Og det kom såleis over til Gaute Eriksson og settlingane hans. Ein kan heller ikkje sjå at Greip har late etter seg livservingar. Etter 1399 er han ikkje nemnd. | ||
= Galtætta = | = Galtætta = | ||