Veiledere, Administratorer
9 134
redigeringer
Sylvester Sivertson: Forskjell mellom sideversjoner
Hopp til navigering
Hopp til søk
Tilleggsoppl
(Tilleggsopplysningar. Tillegg på litteraturlista) |
(Tilleggsoppl) |
||
| (10 mellomliggende versjoner av 4 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
<onlyinclude>{{thumb høyre|SylvesterSivertson IMG 1226.JPG|Sylvester Sivertson. Samtidig litografi<noinclude>, gjengitt m.a. i Udvalgte Digte utg. av broren [[Ole Sivertsen Hyrve]] i 1848</noinclude>.}} | <onlyinclude>{{thumb høyre|SylvesterSivertson IMG 1226.JPG|Sylvester Sivertson. Samtidig litografi<noinclude>, gjengitt m.a. i Udvalgte Digte utg. av broren [[Ole Sivertsen Hyrve]] i 1848</noinclude>.}} | ||
'''[[Sylvester Sivertson]]''' (fødd [[12. september]] [[1809]] i [[Skjåk]], død [[20. november]] [[1847]] i [[Drammen]]) | '''[[Sylvester Sivertson]]''' (fødd [[12. september]] [[1809]] i [[Skjåk]], død [[20. november]] [[1847]] i [[Drammen]]) var pressemann, forfattar og samfunnsdebattant. Han blir rekna som ein pioner i norsk pressehistorie. Han var den fyrste heiltidstilsette avisredaktøren i landet. Elles er han kjend som kampfelle av [[Henrik Wergeland]] i kulturstriden i 1830-åra, og ikkje minst i kampen mot [[jødeparagrafen]].</onlyinclude> | ||
== Familie, oppvekst og utdanning == | == Familie, oppvekst og utdanning == | ||
| Linje 8: | Linje 8: | ||
Sylvester var fødd i [[Øyberget]], eit småbruk som foreldra dreiv frå 1806 til 1811, da familien flytta til [[Hyrve]], som var farsgarden til Syver. Sylvester hadde i alt [[Anne Olsdotter Hyrve#Familie og livsløp|fem sysken]], men to av dei nådde ikkje vaksen alder. Sylvester var ugift all sin dag. | Sylvester var fødd i [[Øyberget]], eit småbruk som foreldra dreiv frå 1806 til 1811, da familien flytta til [[Hyrve]], som var farsgarden til Syver. Sylvester hadde i alt [[Anne Olsdotter Hyrve#Familie og livsløp|fem sysken]], men to av dei nådde ikkje vaksen alder. Sylvester var ugift all sin dag. | ||
Han viste tidleg gode intellektuelle evner | Han viste tidleg gode intellektuelle evner, og fekk høve til skulegang langt ut over den lokale omgangsskulen, heilt fram til universitetsstudium. Fyrst fekk han visstnok privatundervisning hjå [[N. B. Flood]], kapellan i Vågå 1825-1827. Ein pastor Steen skal ha rådd foreldra til å sende guten til lærar og kyrkjesongar, seinare stortingsmann [[Lars Jensen (1784-1852)|Lars Jensen]] på [[Ringsaker]]. Der var Sylvester ein vinter. Det haugianarnettverket som foreldra var ein del av, har utvilsamt vore til god hjelp for han på hans vidare løpebane. I 1828 var han i [[Trondheim]] og arbeidde som betjent hjå kjøpmann [[Ole Dahl]] der. Dahl var ein landskjend haugianar. Ved eit seinare opphald i Trondheim hadde Sylvester fri kost og losji hjå storbonden, forretningsmannen og stortingsmannen [[Michel N. Grendahl]]. Plassen hjå Grendahl var det hans gamle velgjerar frå Vågå, nå sokneprest i [[Kvikne]] i [[Nord-Østerdalen]] N. B. Flood, som hadde skaffa han. I likskap med Dahl var Grendahl ein velkjend person innan haugianarrørsla. Ved det siste Trondheims-opphaldet fekk Sylvester undervisning av adjunkt, seinare sokneprest i [[Ørskog]], [[A. H. Kaurin]]. Venteleg i ein mellombolk mellom dei to Trondheims-opphalda, på slutten av 1820-talet, budde Sylvester eit par år heime på Hyrve. (Kronologien her er litt uklår.) Frå denne tida i Skjåk er det kjent at han stundom kalla i hop folk på Hyrve for å halde politiske debattmøte. Systera hans, Guro (fødd 1819), mintest dette frå barndomen: «Han samla av dei forstandigaste mennom uppå søre stugun; da heldt døm 'storting', og den som tala, skulle reise seg.» (Sitert etter Guros barnebarn, [[Gunnhild Blekastad]] i 1968.) | ||
Utdanningshistoria er elles ikkje kjend i detalj, men Sylvester Sivertson var iallfall student i Christiania frå 1832. I 1835 var han formann i [[Det norske Studentersamfund]]. Han fullførde rett nok aldri noko universitetsstudium. | |||
Sylvester Sivertson var student i Christiania frå 1832 | |||
== Synet på haugianismen == | == Synet på haugianismen == | ||
Medan han studerte, gav Sivertson ut boka ''Haugianismen, dens Historie og Væsen, samt Forhold til Herrnhuttismen, fremstillet af en Sandhedsven'' (1832). I jamføring med den konkurrerande pietistiske [[ | Medan han studerte, gav Sivertson ut boka ''Haugianismen, dens Historie og Væsen, samt Forhold til Herrnhuttismen, fremstillet af en Sandhedsven'' (1832). I jamføring med den konkurrerande pietistiske [[Herrnhutere|herrnhutar-sekta]], framhevar Sivertson haugianismen som ei lære som hadde funne god balanse mellom fromskap og nyttig gjerning i det timelege. Haugianarane såg i «frugtbringende Virksomhed» ikkje berre ei dygd, men også ei plikt. Sivertson meinte dessutan at haugevenene var forkjemparar både for åndeleg og borgarleg fridom, og at dei var sanne fedrelandsvener. Ein «virkelig Haugianer» var som statsborgar «udelukkende dannet for en konstitutionel […] Stat, hvis Forfatning sikkrer Borgerne mod slavisk Lydighed og ubetinget Underkastelse». Dette følgde fyrst og fremst av «den frie Virksomhedsidé, der maa ansees som Haugianismens væsentlige Særkjende». | ||
== Den journalistiske verksemda == | == Den journalistiske verksemda == | ||
| Linje 28: | Linje 26: | ||
I 1841 vart Sivertson tilsett som den fyrste redaktøren i ''[[Lillehammers Tilskuer]]''. Han hadde dette som full tids verksemd, og det er visstnok det fyrste dømet på ein «profesjonell» norsk pressemann i den forstand at han var heiltidstilsett som redaktør. Han arbeidde i Tilskueren til i desember 1842. Frå 1843 til juli 1845 var han så redaktør ved ''[[Nordlyset]]'' i Trondheim. Frå juli 1845 til sin død i 1847 redigerte Sivertson ''[[Drammens Adresse]]''. På det tidspunktet hadde han igjen søkt og fått stillinga som redaktør i Lillehammers Tilskuer, men rakk ikkje å ta til i denne. | I 1841 vart Sivertson tilsett som den fyrste redaktøren i ''[[Lillehammers Tilskuer]]''. Han hadde dette som full tids verksemd, og det er visstnok det fyrste dømet på ein «profesjonell» norsk pressemann i den forstand at han var heiltidstilsett som redaktør. Han arbeidde i Tilskueren til i desember 1842. Frå 1843 til juli 1845 var han så redaktør ved ''[[Nordlyset]]'' i Trondheim. Frå juli 1845 til sin død i 1847 redigerte Sivertson ''[[Drammens Adresse]]''. På det tidspunktet hadde han igjen søkt og fått stillinga som redaktør i Lillehammers Tilskuer, men rakk ikkje å ta til i denne. | ||
Sivertsons ideale retningslinjer for journalistikken vart uttrykt mellom anna i nyttårsartikkelen hans i Lillehammer Tilskuer i 1842: «Frimodige Anskuelser ville altid kunne udtale sig gjennem Tilskueren saalænge der ikke stødes an mod den Grundsætning, som Redaktøren efter bedste Evne vil søge at gjennemføre, nemlig: at Bladet skal tale til Folket, uden at nedsynke til Plathed og Raahed, og at det skal kunne læses af den mere Dannede uden at være mindre nyttigt for den mindre Oplyste.» | Sivertsons ideale retningslinjer for journalistikken vart uttrykt mellom anna i nyttårsartikkelen hans i Lillehammer Tilskuer i 1842: «Frimodige Anskuelser ville altid kunne udtale sig gjennem Tilskueren saalænge der ikke stødes an mod den Grundsætning, som Redaktøren efter bedste Evne vil søge at gjennemføre, nemlig: at Bladet skal tale til Folket, uden at nedsynke til Plathed og Raahed, og at det skal kunne læses af den mere Dannede uden at være mindre nyttigt for den mindre Oplyste.» <ref>Her sitert etter Anker, Ø. 1958 s. 407.)</ref> | ||
Han sette søkjelyset på den makta pressa byrja å få i det norske samfunnet nettopp på hans tid. Han kalla pressa «den fjerde makt i staten», og la til: «man burde ha tilføyet: og den høyeste». | Han sette søkjelyset på den makta pressa byrja å få i det norske samfunnet nettopp på hans tid. Han kalla pressa «den fjerde makt i staten», og la til: «man burde ha tilføyet: og den høyeste». <ref>Her sitert etter Eide, M. 2000:48.</ref> | ||
== Liberal-patriotisk samfunnsdebattant == | == Liberal-patriotisk samfunnsdebattant == | ||
| Linje 40: | Linje 38: | ||
Sivertson hadde nær kontakt med bondetingmennene, og hjelpte stundom til med å skrive taler og innlegg for dei. Venene og velgjerarane Lars Jensen og Michel Grendahl sat på Stortinget nettopp i denne perioden. Båe desse var blant dei sentrale i den såkalla [[bondeopposisjonen]] saman med [[Ole Gabriel Ueland]], [[Ingebrigt Sæter]] o.fl.. Det hende at Sivertson, saman med menn som Wergeland og [[Jonas Anton Hielm]], var til stades på møte i «Den hemmelige direksjon» – det tilløpet til parti på Stortinget som bondeopposisjonen hadde danna. Sivertson vart rekna med til den nasjonalliberale krinsen rundt Henrik Wergeland i Christiania, [[patriotene]]. | Sivertson hadde nær kontakt med bondetingmennene, og hjelpte stundom til med å skrive taler og innlegg for dei. Venene og velgjerarane Lars Jensen og Michel Grendahl sat på Stortinget nettopp i denne perioden. Båe desse var blant dei sentrale i den såkalla [[bondeopposisjonen]] saman med [[Ole Gabriel Ueland]], [[Ingebrigt Sæter]] o.fl.. Det hende at Sivertson, saman med menn som Wergeland og [[Jonas Anton Hielm]], var til stades på møte i «Den hemmelige direksjon» – det tilløpet til parti på Stortinget som bondeopposisjonen hadde danna. Sivertson vart rekna med til den nasjonalliberale krinsen rundt Henrik Wergeland i Christiania, [[patriotene]]. | ||
Ikkje minst var Sivertson oppteken av religionsfridom. I dette inngjekk ei meir sekulær forfatning med skilje mellom stat og kyrkje. Kyrkjelydane skulle kunne kalle sine eigne prestar. | Ikkje minst var Sivertson oppteken av religionsfridom. I dette inngjekk ei meir sekulær forfatning med skilje mellom stat og kyrkje. Kyrkjelydane skulle kunne kalle sine eigne prestar. Sivertson utforma det grunnlovsforslaget som Ingebrigt Sæter fremja i Stortinget i 1845 som gjekk ut på å oppheve den plikta alle embetsmenn hadde til å vedkjenne seg den luthersk-evangeliske statsreligionen (grunnlovsparagraf 92).<ref>Anker, Ø. 1958 side 404, jf. s. 407.</ref> Viktigast i denne samanhengen er Sivertsons konsekvente og langvarige kamp mot grunnlovsparagrafen som forbaud jødar å kome til landet ([[jødeparagrafen]]). Sivertson var ein av Wergelands viktigaste støttespelarar i dette arbeidet.<ref>Dette er grundig dokumentert hjå Mendelsohn 1987.</ref> | ||
<onlyinclude>I artikkelen «Kvindens Dannelse» i ''[[Skilling-Magazin]]'' 1837-38 gjorde Sivertson seg til talsmann for utvida borgarrettar for kvinner. Han hadde forresten i boka si om haugianismen framheva at Hauge gjekk inn for meir likestilling mellom kjønna i det kristelege arbeidet. </onlyinclude> | |||
I artikkelen «Kvindens Dannelse» i ''[[Skilling-Magazin]]'' 1837-38 gjorde Sivertson seg til talsmann for utvida borgarrettar for kvinner. Han hadde forresten i boka si om haugianismen framheva at Hauge gjekk inn for meir likestilling mellom kjønna i det kristelege arbeidet. </onlyinclude> | |||
== Lokal aktør? == | == Lokal aktør? == | ||
| Linje 68: | Linje 64: | ||
I 1835 omsette Sivertson Esaias Tegnérs ''Svea''. Det vart gjort som eit apropos til [[demringsfeiden]] (debatten om Welhavens dikt Norges Dæmring). | I 1835 omsette Sivertson Esaias Tegnérs ''Svea''. Det vart gjort som eit apropos til [[demringsfeiden]] (debatten om Welhavens dikt Norges Dæmring). | ||
== Referansar == | |||
<references/> | |||
== Kjelder == | == Kjelder == | ||
*Anker, Øyvind: Om Sivertson, Sylfæst (Sylvester) i ''Norsk biografisk leksikon'', bind XIII, Aschehoug, Oslo 1958. | *Anker, Øyvind: Om Sivertson, Sylfæst (Sylvester) i ''Norsk biografisk leksikon'', bind XIII, Aschehoug, Oslo 1958. [https://www.nb.no/items/URN:NBN:no-nb_digibok_2007052204072?page=409 Digital versjon] | ||
*Blekastad, Gunnhild: «Hundre år sida Ivar Blekastad skipa fyrste ungdomslaget i landet på Sel», i ''Årbok for Gudbrandsdalen 1968'', utg. av Dølaringen og Gudbrandsdal Historielag. | *Blekastad, Gunnhild: «Hundre år sida Ivar Blekastad skipa fyrste ungdomslaget i landet på Sel», i ''Årbok for Gudbrandsdalen 1968'', utg. av Dølaringen og Gudbrandsdal Historielag. | ||
*Eide, Martin: ''Den redigerende makt. Redaktørrollens norske historie''. Kristiansand 2000. | *Eide, Martin: ''Den redigerende makt. Redaktørrollens norske historie''. Kristiansand 2000. {{nb.no|NBN:no-nb_digibok_2008102204024}}. | ||
*[http://www.snl.no/.nbl_biografi/Sylvester_Sivertson/utdypning Elstad, Hallgeir: om Sylvester Sivertson i Norsk biografisk leksikon] | *[http://www.snl.no/.nbl_biografi/Sylvester_Sivertson/utdypning Elstad, Hallgeir: om Sylvester Sivertson i Norsk biografisk leksikon] | ||
*Hagen, Ole E.: ''Sylvester Sivertsson. Literærhistorisk Afhandling i Anledning af Reisningen af hans Minde-Bauta''. Eau Claire, Wisconsin USA, 1909. | *Hagen, Ole E.: ''Sylvester Sivertsson. Literærhistorisk Afhandling i Anledning af Reisningen af hans Minde-Bauta''. Eau Claire, Wisconsin USA, 1909. | ||
*Hosar, Hans P.: '' | *Hosar, Hans P.: ''Skjåk bygdebok''. Utg. Skjåk kommune. 1998. {{nb.no|NBN:no-nb_digibok_2011091408122}}. | ||
*Hosar, Kristian: «Sylvester Sivertsson som redaktør i Tilskueren», i ''Kvelds- | *[[Hosar, Kristian]]: «Sylvester Sivertsson som redaktør i Tilskueren», i ''[[Kvelds-seto - Gåmålt frå Skjåk]]'', Skjåk Historielag 2009. | ||
*Mendelsohn, Oskar: ''Jødenes historie i Norge gjennom 300 år | *Mendelsohn, Oskar: ''Jødenes historie i Norge gjennom 300 år''. Utg. Universitetsforl.. 1969. {{nb.no|NBN:no-nb_digibok_2007050804002}}. | ||
*Seip, Jens Arup: ''Utsikt over Norges historie | *[[Seip, Jens Arup]]: Seip, Jens Arup: ''Utsikt over Norges historie''. Utg. Gyldendal. 1974. {{nb.no|NBN:no-nb_digibok_2007071100043}}. | ||
*Sivertson, Ole: ''Udvalgte Digte'' (av Sylvester Sivertson) med biografisk innleiing, 1848. | *Sivertson, Ole: ''Udvalgte Digte'' (av Sylvester Sivertson) med biografisk innleiing, 1848. | ||
*Skåre, Kolbjørn: «Sylvester Sivertson» i ''Skjåk. Utgjeve i høve bygdajubileet 1966'', Skjåk kommune 1966. | *Skåre, Kolbjørn: «Sylvester Sivertson» i ''Skjåk. Utgjeve i høve bygdajubileet 1966'', Skjåk kommune 1966. | ||
*Teigum, Ivar: ''Sylvester Sivertson – Publicist''. Hefte utgjeve av Skjåk kommune 1997. | *[[Teigum, Ivar]]: ''Sylvester Sivertson – Publicist''. Hefte utgjeve av Skjåk kommune 1997. | ||
{{DEFAULTSORT:Sivertson, Sylvester}} | {{DEFAULTSORT:Sivertson, Sylvester}} | ||
[[Kategori:Personer | [[Kategori:Personer]] | ||
[[Kategori:Skjåk kommune]] | |||
[[Kategori:Forfattere]] | [[Kategori:Forfattere]] | ||
[[Kategori:Redaktører]] | [[Kategori:Redaktører]] | ||
| Linje 91: | Linje 90: | ||
[[Kategori:Fødsler i 1809]] | [[Kategori:Fødsler i 1809]] | ||
[[Kategori:Dødsfall i 1847]] | [[Kategori:Dødsfall i 1847]] | ||
{{nn}} | |||
{{f2}} | {{f2}} | ||