322 603
redigeringer
m
ingen redigeringsforklaring
m (lenkeretting) |
mIngen redigeringsforklaring |
||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
[[image:Tuberculosis-x-ray-1.jpg|thumb|right|[[Skjermbilde]] av tuberkulosepasient.]] | [[image:Tuberculosis-x-ray-1.jpg|thumb|right|[[Skjermbilde]] av tuberkulosepasient.]] | ||
[[image:0714 Operasjonssal i taarnet paa Glittre.jpg|thumb|right|Føre [[antibiotika]]en vart oppdaga og kom i bruk, var operasjon ein av dei vanlegaste behandlingsmåtane for tuberkulose. Dette bildet er teke på operasjonssalen i tårnet på [[Glittreklinikken]] (tidl. Glittre sanatorium). {{byline|Olve Utne}}]] | [[image:0714 Operasjonssal i taarnet paa Glittre.jpg|thumb|right|Føre [[antibiotika]]en vart oppdaga og kom i bruk, var operasjon ein av dei vanlegaste behandlingsmåtane for tuberkulose. Dette bildet er teke på operasjonssalen i tårnet på [[Glittreklinikken]] (tidl. Glittre sanatorium). {{byline|Olve Utne}}]] | ||
'''Tuberkulose''' eller '''TB''', tidlegare ofte kalla '''tæring''' eller '''phthisis''', er en | '''Tuberkulose''' eller '''TB''', tidlegare ofte kalla '''tæring''' eller '''phthisis''', er en sjukdom som kjem av mycobakteriar, hovudsakleg bakterien ''Mycobacterium tuberculosis''. Andre bakteriar, slik som ''Mycobacterium africanum'', ''Mycobacterium bovis'', ''Mycobacterium canetti'' eller ''Mycobacterium microti'', kan òg føre til tuberkulose, men desse bakteriane fører oftast ikkje til sjukdom i menneske som elles er friske. Bakterien kan ramme kva del som helst av kroppen, men han sett seg som regel i lungene. | ||
TB er ein alvorleg sjukdom som har teke livet av mange menneske. Kring [[1900]] døydde 6 000–7 000 menneske årleg av TB i [[Noreg]]. I [[1940-åra]] oppdaga forskarar dei første av fleire medisinar som kunne behandle TB. TB var derfor på vei til å forsvinne, men i det siste har sjukdommen vorte vanlegare att. | TB er ein alvorleg sjukdom som har teke livet av mange menneske. Kring [[1900]] døydde 6 000–7 000 menneske årleg av TB i [[Noreg]]. I [[1940-åra]] oppdaga forskarar dei første av fleire medisinar som kunne behandle TB. TB var derfor på vei til å forsvinne, men i det siste har sjukdommen vorte vanlegare att. | ||
| Linje 16: | Linje 16: | ||
[[Bilde:Grefsen Folkesanatorium.jpg|thumb|[[Grefsen Folkesanatorium]] i Oslo ble blant annet brukt til tuberkulosebehandling]] | [[Bilde:Grefsen Folkesanatorium.jpg|thumb|[[Grefsen Folkesanatorium]] i Oslo ble blant annet brukt til tuberkulosebehandling]] | ||
== Namn == | == Namn == | ||
Tidlegare vart tuberkulose oftast kalla ''tæring'', sidan det såg ut som sjukdommen tæra opp folk innanfrå, med | Tidlegare vart tuberkulose oftast kalla ''tæring'', sidan det såg ut som sjukdommen tæra opp folk innanfrå, med blodhoste, feber, bleikheit og langt og skånsellaust vekttap. Andre namn inkluderte '''phthisis''' ([[gresk]] for ‘tæring’) og '''phthisis pulmonalis'''; '''[[scrofula]]''' (i vaksne), som rammar lymfesystemet og fører til opphovning av haslkjertlane; '''tabes mesenterica''', TB i bukhola og '''[[lupus vulgaris]]''', TB i huda; '''svinnsott'''; '''den kvite pesta''', fordi pasientane verkar særleg bleike; og '''[[Potts sjuke]]''', eller '''Gibbus''' i ryggraden og ledda.<ref name=Britannica1911>[http://www.1911encyclopedia.org/Tuberculosis Tuberculosis] 11. utgåva av ''[[Encyclopedia Britannica]] (1911)</ref><ref>[http://www.antiquusmorbus.com/English/English.htm «Rudy’s List of Archaic Medical Terms»] Engelsk ordliste over arkaiske medisinske termar, sjukdommar og dødsårsaker. Accessed 9. oktober 2006</ref> ''[[Miliær tuberkulose]]'' — no kjent som '''disseminert TB''' — opptrer når infeksjonen invaderer sirkulasjonssystemet og resulterer i [[lesjon]]ar som ser ut som [[hirse]]korn på [[skjermbilde]].<ref name=Britannica1911/><ref>[http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/000624.htm «Disseminated tuberculosis»] i ''NIH Medical Encyclopedia''. Accessed 9. oktober 2006</ref> | ||
== Historie == | == Historie == | ||