Tveitå (Bygland): Forskjell mellom sideversjoner

'''[[Tveitå (Bygland)|Tveitå]]''' er gard nr. 64 i [[Bygland kommune]]. Garden femner om eit areal på om lag 8000da i eit samla, nokolunde firkanta areal. Sør- og austgrensane (dvs grense mot Bø) er tilnærma rette, medan grensa mot nord (Dale) og grensa mot vest ([[Horverak (Bygland)|Horverak]]) er meir styrd av topografiske tilhøve. Namnet er dativ fleirtal av hokjønnsordet tveit – det kan anten tyde ein avskoren eller utskild del, eller det kan vere terrengskildrande om eit jordstykke mellom skogar eller mellom åsar. Den første tydinga kunne høve ettersom garden klårt er utskild frå Bø. Men den terrengskildrande kunne også høve godt, ikkje minst ettersom ordet her er brukt i fleirtal. Namnet blir i dag uttala etter skrivemåten, men eldre uttale var «Tvaitå».  Endinga –å er den same som –o i Telemark, same gardsnamn der er Tveito (jfr. Haugå i Bygland mot Haugo i Telemark). Gardstuna ligg på om lag 425 m.o.h. I 1801 budde det 8 menneske på garden. Dette hadde auka til 17 i 1865 og gjekk ned til 14 i 1900. I dag bur ingen fast på garden.</onlyinclude>

Ved starten av 1600-talet var Tveitå [[krongods]], og det er ingen grunn til å tru anna enn at slik hadde det då vore lenge. Som vanleg er det heller ikkje her mogleg å vite noko om årsaken til at garden kom under krona. Det er lite krongods i området, men i Horverak låg alt undateke [[Leksikon:Kirkegods|kyrkjegodset]] under krona. Ein kunne nok tenkje seg ein samanheng her.

I 1646 hadde kongen sett Tveitå saman med andre gardar/gardpartar i pant til slottsskrivaren på Akershus. Dette pantet må skrivaren ha seld vidare: I 1653 hadde Søren Tommes Skåning i Kristiansand pantet (på Tveitå og 2 huder i Nese). I skattematrikkelen 1665/66 blir det opplyst at garden var bondegods, i 1668 at det var Olav (son til Eirik nemnd ovanfor) som åtte garden. Ei rettsak i 1711 gav som resultat at sonen Olav Olavson og sonesonen Ånund Olavson fekk godkjend odelsrett til garden.

Garden vart verande udela til 1877 då Ånund Olavson dela han i to like delar mellom sønene Olav og Asbjørn. Det gamle tunet vart heitande «der heime» (bruk 1), medan det nye (bruk 2) vart «der nord» (husa «der nord» var sett opp og teke i bruk alt i 1875). Asbjørn på «der nord» kjøpte så i 1887 også «der heime» for eldste sonen sin, men overlot «der nord» til den nest eldste.

Då Asbjørn Ånundson (f. 1851) vart intervjua (truleg av [[Tilla Valstad]]) ved sin 80-årsdag fortalde han at den tid han hadde gardane, hadde han 24 hus der. Med husa i Åsen og med alle høybuer og småbygningar kan dette vel høve med det ein kan telje opp seinare. Setehusa som han sette opp sjølv, står framleis. Av eldre bygningar står eit bur «der nord» og eit bur og eit loft «der heime». Loftet er sannsynlegvis datera til 1714 gjennom innskrift over døra i bursdelen – med det unntaket at loftsdelen utan gavlane er bygd av tømmer frå eit eldre bur.

I Sirdal var skikken slik, at skulde ei brur takast att, maatte ho løysast anten med sylv, eller ei kjempe kunde taka henne att. So kom der nokre sirdøler til Olav, og fek han med seg for aa ta att bruri. Olav sytte med det, men fylgde, og ei god øks hadde han med. (Denne øksi var lenge paa Tveitaa, men vart seld til ein mann fraa Stavanger, som kjøpte gamalt. Ho var godt slegi med jarn.) Daa han kom uppetter jordet, ropa kona hans etter han, at han hadde gløymt fesli (den måtte han hava med um han fekk skade). So reiste dei, han til husi der bruri var, og Olav bad karane der ut, so dei fekk prøva styrken. Men daa dei saag, at det var Olav Tveitaa dei skulde haldast med, vaaga dei seg ikkje ut og gav bruri til han. (Asbjørn Å. Tveitå i intervju, truleg til Tilla Valstad. Merknad: Ein Stavangermann som kjøpte gamalt i Setesdal må ha vore Karl Olsson.)