Skribenter
1 575
redigeringer
Tysnes kommune: Forskjell mellom sideversjoner
Hopp til navigering
Hopp til søk
→1800-talet – eit farande folk
(kommunevåpen i includeonly) |
|||
| (15 mellomliggende versjoner av 5 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
{{Infoboks kommune | {{Infoboks kommune | ||
| bgfarge = | | bgfarge = | ||
| målform2 = nn | |||
| navn = Tysnes | | navn = Tysnes | ||
| våpen = 1223 Tysnes komm.png | | våpen = 1223 Tysnes komm.png | ||
| Linje 6: | Linje 7: | ||
| bildestr = | | bildestr = | ||
| bildetekst = | | bildetekst = | ||
| kommunenummer = | | kommunenummer = 4616 | ||
| fylke = [[ | | fylke = [[Vestland fylke|Vestland]] | ||
| administrasjonssenter = [[Uggdal]] | | administrasjonssenter = [[Uggdal]] | ||
<!--befolkningstall, -år og kommuneareal hentes fra sentral liste og oppdateres automatisk!--> | |||
| grunnlagt = | |||
| sammenslåing = | |||
| fradeling = | |||
| målform = [[Nynorsk]] | | målform = [[Nynorsk]] | ||
| url = www.tysnes.kommune.no/ | | url = www.tysnes.kommune.no/ | ||
| annet = | | annet = | ||
}} | }} | ||
<onlyinclude><includeonly>[[Fil:1223 Tysnes komm.png|thumb|80px]]</includeonly>'''[[Tysnes kommune]]''' er ein kommune og ei øygruppe i [[Hordaland | <onlyinclude><includeonly>[[Fil:1223 Tysnes komm.png|thumb|80px]]</includeonly>'''[[Tysnes kommune]]''' er ein kommune og ei øygruppe i [[Vestland fylke]] (før 1. januar 2020 i [[Hordaland]]), litt sør for [[Bergen]] med eit samla areal på 255 km². Øya [[Tysnes (øy)|Tysnes]] utgjer hovuddelen av arealet til kommunen, dei største øyene elles er [[Reksteren]], [[Skorpo]], [[Seløya]] og [[Ånuglo]]. Kommunen er landfast over Lukksund bru. Det er gode kommunikasjonar. Reisetida til Bergen sentrum er om lag 1 time og 20 min., og til [[Stord]] om lag 35 min. Kommunen grensar i aust mot [[Kvinnherad kommune|Kvinnherad]], i nord mot [[Bjørnafjorden kommune|Bjørnafjorden]], og i vest mot [[Austevoll kommune|Austevoll]], [[Fitjar kommune|Fitjar]] og [[Stord kommune|Stord]] kommunar. </onlyinclude> Kystkulturen står sterkt i Tysnes, og kommunen har eige [[Tysnes kystlag|kystlag]]. | ||
== Segn og mytar == | == Segn og mytar == | ||
| Linje 29: | Linje 34: | ||
I [[Uggdalsdalen]] finn me spor etter ein av dei eldste kjende vegen i Hordaland. I dag ligg det berre nokre steinar att etter vegen. Men framleis er den synleg i terrenget. Fleire stader er vegen halvannan meter brei, steinsett og går over to vad. Vegen vert sett på som ein prosesjonsveg. I området finst også to større område med spor etter gravrøyser. | I [[Uggdalsdalen]] finn me spor etter ein av dei eldste kjende vegen i Hordaland. I dag ligg det berre nokre steinar att etter vegen. Men framleis er den synleg i terrenget. Fleire stader er vegen halvannan meter brei, steinsett og går over to vad. Vegen vert sett på som ein prosesjonsveg. I området finst også to større område med spor etter gravrøyser. | ||
Eit av dei mest særmerkte fornminna i Tysnes - [[ | Eit av dei mest særmerkte fornminna i Tysnes - [[Årbakkasanden]] på [[Onarheim]] - stammar frå jarnalderen. Her har vore meir enn 20 gravrøyser og minst 6 bautasteinar, sikkert fleire. Sjølv om delar av dette har vorte øydelagt, er det framleis råd å sjå at denne staden må ha vore noko særskilt. Og det verkar naturleg å knyta dette saman med harudane og deira Njord-dyrking. Utover [[vikingtida]] står Onarheim fram som eit senter, både for Tysnes og for store delar av Hordaland. Her var tingstad, og her vaks etter kvart [[Olavsgildet]] fram - truleg med røter i førkristen tid. | ||
Ein underleg og ikkje så reint lite mystisk stad er det såkalla [[horget]] på [[Todneset]] ved innseglinga til [[Våge]]. Her er det observert at sola skin direkte på staden - og ingen andre stader i området - 22. desember, altså ved vintersolkverv. Det er eit fenomen ein kjenner frå fleire stader i Europa, men berre ein annan stad i Noreg. Her står også ein bautastein. Bautasteinar finst fleire stader kringom i Tysnes. Den største samlinga finn me som nemnd på Årbakka. | Ein underleg og ikkje så reint lite mystisk stad er det såkalla [[horget]] på [[Todneset]] ved innseglinga til [[Våge (Tysnes)]]. Her er det observert at sola skin direkte på staden - og ingen andre stader i området - 22. desember, altså ved vintersolkverv. Det er eit fenomen ein kjenner frå fleire stader i Europa, men berre ein annan stad i Noreg. Her står også ein bautastein. Bautasteinar finst fleire stader kringom i Tysnes. Den største samlinga finn me som nemnd på Årbakka. | ||
== Tordr or Niardarlaug – og Olavsgildet == | == Tordr or Niardarlaug – og Olavsgildet == | ||
| Linje 57: | Linje 62: | ||
Utvandringa til USA var såleis stor, her som andre stader. Frå Uggdal utvandra ein heil familie som kom til å setja eit sterkt preg på det norske Amerika – nemleg [[Lilleheie]]-familien. Det har vore sagt at ingen norsk familie har sett sitt preg på amerikansk samfunnsliv som dei. Av gutane som drog med foreldra frå den fattige [[Heiebygda]] til Amerika i 1890-åra gjorde alle det særs bra, fleire av dei skapte seg karrierar, m.a. som akademikarar. Den dag i dag er Lilleheie-namnet forbunde med akademiske bragder. Ein av dei, [[C. Walton Lillehei]], kom til å bli ein av dei fremste hjartespesialistane i USA. | Utvandringa til USA var såleis stor, her som andre stader. Frå Uggdal utvandra ein heil familie som kom til å setja eit sterkt preg på det norske Amerika – nemleg [[Lilleheie]]-familien. Det har vore sagt at ingen norsk familie har sett sitt preg på amerikansk samfunnsliv som dei. Av gutane som drog med foreldra frå den fattige [[Heiebygda]] til Amerika i 1890-åra gjorde alle det særs bra, fleire av dei skapte seg karrierar, m.a. som akademikarar. Den dag i dag er Lilleheie-namnet forbunde med akademiske bragder. Ein av dei, [[C. Walton Lillehei]], kom til å bli ein av dei fremste hjartespesialistane i USA. | ||
Frå denne perioden må også [[Godøysund Fjordhotell]] nemnast. Hotellet vart bygd i 1883, som ei forlenging av den gamle gjestgevarstaden i Godøysundet, og var i fleire årtier eit ynda fjordhotell for både ordinære turistar og forretningsfolk frå Bergen. Utetter 1960-åra gjekk det sterkt tilbake med driften, og hotellet er i dag nedlagt. På naboøya [[Solstråleøya]] vart det i 1880-åra bygd eit lite slott. Eigaren var ein britisk adelsmann som budde her i lag med dottera si. Under [[unionsoppløysinga]] i 1905 vart øya gjeve til [[kronprins Olav]]. Slottet vart rive og etter første verdskrigen bygde kronprinsen ei hytte på øya. Hytta vart seinare flytta til Godøysund Fjordhotell. Solstråleøya er i dag eit offentleg rekreasjonsområde. | Frå denne perioden må også [[Godøysund Fjordhotell]] nemnast. Hotellet vart bygd i 1883, som ei forlenging av den gamle gjestgevarstaden i Godøysundet, og var i fleire årtier eit ynda fjordhotell for både ordinære turistar og forretningsfolk frå Bergen. Utetter 1960-åra gjekk det sterkt tilbake med driften, og hotellet er i dag nedlagt. På naboøya [[Solstråleøya (Tysnes kommune)]] vart det i 1880-åra bygd eit lite slott. Eigaren var ein britisk adelsmann som budde her i lag med dottera si. Under [[unionsoppløysinga]] i 1905 vart øya gjeve til [[kronprins Olav]]. Slottet vart rive og etter første verdskrigen bygde kronprinsen ei hytte på øya. Hytta vart seinare flytta til Godøysund Fjordhotell. Solstråleøya er i dag eit offentleg rekreasjonsområde. | ||
=="Gudeøya Tysnes"== | =="Gudeøya Tysnes"== | ||
{{thumb|Gudestreif i njardarlog utg. tysnes kommune 2009.jpg|GudeStreif i Njardarlog. Faldar gjeve ut av Tysnes kommune 2009}} | |||
I 2008 valde Tysnes kommune slagordet "Gudeøya Tysnes, framtid på historisk grunn". Det er ikkje utan grunn at Tysnes legg stor vekt på si fortid som ein sentral stad i Sunnhordland og på Vestlandet. Ei rekkje stader på øya vitnar om at Tysnes må ha spela ei sentral rolle for gudedyrkinga i området. Ein har såleis lagt særskilt vekt på det gamle namnet for hovudøya, Njardarlog. Namnet er gjerne tolka som at det vitnar om eit heilagt lovsamband, Njords lov. Også ei rekkje andre stadnamn på øya kan peika i same retning, i tillegg til stader som gravfeltet på Årbakka, prosesjonsvegen i Uggdalsdalen og dei segnene om Njord-kultus som er knytta til Vevatnet og Lundo på Myklestad. Tysnes kan såleis ha spela ei viktig rolle i Sunnhordland frå heidensk tid og fram gjennom mellomalderen, då Olavsgildet var ein sentral stad. | |||
== Organisasjonar == | == Organisasjonar == | ||
[[Tysnes kystlag]], stifta i 1992, held til i kommunen. | :*[[Jåttlaget]]. Jåttseglarane frå Tysnes. [http://Nettside Nettside] | ||
:*[[Tysnes kystlag]], stifta i 1992, held til i kommunen. | |||
:*[[Tysnes sogelag]], stifta 1945. Gjev ut årbok og gards- og ættesoge m.m. [http://Nettside Nettside] | |||
==Kjelder og referansar== | ==Kjelder og referansar== | ||
| Linje 71: | Linje 79: | ||
[[Kategori:Tysnes kommune| ]] | [[Kategori:Tysnes kommune| ]] | ||
{{nn}} | |||