Skribenter
27 264
redigeringer
→Tida etter reformasjonen: Tilpassset språket.
Axel Scheel (samtale | bidrag) (→Tida etter reformasjonen: La til Gyldenløves belening i 1657 og lenke.) |
Axel Scheel (samtale | bidrag) (→Tida etter reformasjonen: Tilpassset språket.) |
||
| Linje 23: | Linje 23: | ||
==Tida etter reformasjonen== | ==Tida etter reformasjonen== | ||
Ved reformasjonen overtok kongen klosteret og klostergodset. [[Trond Ivarsson]], tidlegare fut i Jämtland, fekk Utstein kloster i len i 1537. To år seinare plyndra [[Christoffer Trondsson Rustung]] klosteret som del av eit angrep retta mot kong Christian III. Det er mogeleg at klosterkyrkja vart sett i brann ved dette høvet. Utstein fekk såleis ein vanskeleg start som verdsleg [[len]], og bygningane kom i forfall. Lensherrane høyrde stort sett heime i Danmark og hertugdøma og budde ikkje på Utstein. I staden hadde dei [[futar]] som stod for lensforvaltninga. I 1601 vart jordegodset til Utstein kloster slått saman med godset til [[Allehelgenskyrkja i Bergen]]. Dermed blei lenet viktigare og gav større avkastning. Utover 1600-talet blei det gjort ein del utbetringar på Utstein, som bidrog til å stoppa forfallet. I 1657 | Ved reformasjonen overtok kongen klosteret og klostergodset. [[Trond Ivarsson]], tidlegare fut i Jämtland, fekk Utstein kloster i len i 1537. To år seinare plyndra [[Christoffer Trondsson Rustung]] klosteret som del av eit angrep retta mot kong Christian III. Det er mogeleg at klosterkyrkja vart sett i brann ved dette høvet. Utstein fekk såleis ein vanskeleg start som verdsleg [[len]], og bygningane kom i forfall. Lensherrane høyrde stort sett heime i Danmark og hertugdøma og budde ikkje på Utstein. I staden hadde dei [[futar]] som stod for lensforvaltninga. I 1601 vart jordegodset til Utstein kloster slått saman med godset til [[Allehelgenskyrkja i Bergen]]. Dermed blei lenet viktigare og gav større avkastning. Utover 1600-talet blei det gjort ein del utbetringar på Utstein, som bidrog til å stoppa forfallet. I 1657 blei [[Ulrik Frederik Gyldenløve]] belent med Utstein klosterlen. | ||
Krigar mot Sverige tømte statskassa og sette kongen i København i stor gjeld. For å rå bot på den vanskelege finansielle stoda såg kongen seg nøydd til å avhenda [[krongods]]. I [[1664]] blei Utstein kloster med jordegods seld til eit konsortium av fem danske adelsmenn (Erik [[Krag]], [[Holger Vind]], [[Niels Trolle]], [[Otte Krag]] og [[Axel Urup]]) og ein embetsmann ([[Frederik Giese]]) som hadde mykje pengar til gode hos kongen. Dei byrja etter kvart å kvitta seg med eigedomane. Det var [[Christopher Frimann]], forvaltar over Halsnøy kloster, som sikra seg Utstein i 1700. I røynda hadde han ei gruppe av embetsmenn og borgarar i ryggen, som saman investerte i jordegods. Dottera til Christopher, Karen, var gift med den velståande generaltollinspektøren i Bergen, [[Johan Garmann]]. Han skal ha fått kontroll med Utstein om lag [[1710]]. Son hans, [[Christopher Garmann]], blei utnemnd til fut i [[Ryfylke]] i [[1749]]. Året etter overtok han Utstein og la snart for dagen ein stor virketrang. Han stod bak store utbetringar av bygningane. Tømmerbygningen oppå østfløyen vart riven og erstatta ev ein mura etasje, som kom til å utgjera hovudbygningen. Sørfløyen vart også pussa opp og vestfløyen reservert tenarskapet. Kyrkja blei reparert og fekk detaljar i seinbarokk. Christopher Garmann var ein føregangsmann innan [[saueavl]] og gav ut lærebok om emnet. Han var gift tre gonger. Andre kona skal på dødsleiet ha avkrevd han eit løfte om ikkje å gifta seg på ny. 20 år seinare gifta han seg likevel, men døydde berre åtte dagar etter bryllaupet. Dermed har det naturleg nok festa seg ein lokal tradisjon om at det var løftebrotet som førte han i døden, og den andre kona hans, [[Cecilie Widding]], er blitt klosteret sitt "husspøkelse", den kvite dame. | Krigar mot Sverige tømte statskassa og sette kongen i København i stor gjeld. For å rå bot på den vanskelege finansielle stoda såg kongen seg nøydd til å avhenda [[krongods]]. I [[1664]] blei Utstein kloster med jordegods seld til eit konsortium av fem danske adelsmenn (Erik [[Krag]], [[Holger Vind]], [[Niels Trolle]], [[Otte Krag]] og [[Axel Urup]]) og ein embetsmann ([[Frederik Giese]]) som hadde mykje pengar til gode hos kongen. Dei byrja etter kvart å kvitta seg med eigedomane. Det var [[Christopher Frimann]], forvaltar over Halsnøy kloster, som sikra seg Utstein i 1700. I røynda hadde han ei gruppe av embetsmenn og borgarar i ryggen, som saman investerte i jordegods. Dottera til Christopher, Karen, var gift med den velståande generaltollinspektøren i Bergen, [[Johan Garmann]]. Han skal ha fått kontroll med Utstein om lag [[1710]]. Son hans, [[Christopher Garmann]], blei utnemnd til fut i [[Ryfylke]] i [[1749]]. Året etter overtok han Utstein og la snart for dagen ein stor virketrang. Han stod bak store utbetringar av bygningane. Tømmerbygningen oppå østfløyen vart riven og erstatta ev ein mura etasje, som kom til å utgjera hovudbygningen. Sørfløyen vart også pussa opp og vestfløyen reservert tenarskapet. Kyrkja blei reparert og fekk detaljar i seinbarokk. Christopher Garmann var ein føregangsmann innan [[saueavl]] og gav ut lærebok om emnet. Han var gift tre gonger. Andre kona skal på dødsleiet ha avkrevd han eit løfte om ikkje å gifta seg på ny. 20 år seinare gifta han seg likevel, men døydde berre åtte dagar etter bryllaupet. Dermed har det naturleg nok festa seg ein lokal tradisjon om at det var løftebrotet som førte han i døden, og den andre kona hans, [[Cecilie Widding]], er blitt klosteret sitt "husspøkelse", den kvite dame. | ||